Hoe gelijkheid tussen mannen en vrouwen verbinden aan welzijn op het werk ?

Globaal genomen werken mannen en vrouwen niet in dezelfde sectoren en doen niet dezelfde jobs. Dat de risico’s daardoor verschillend zijn, blijft meestal onderbelicht. Statistieken tonen bijvoorbeeld aan dat mannen in sectoren werken met hogere arbeidsongevallencijfers en dat ze meer aan giftige chemische stoffen worden blootgesteld. Meer vrouwen daarentegen worden op het werk geconfronteerd met slechte arbeidsomstandigheden, ze werken aan lagere lonen dan mannen en lopen een hoger risico om in een precaire job of in armoede terecht te komen. Preventie wordt vaak minder systematisch georganiseerd in ‘vrouwelijke sectoren’. Vrouwen zijn bovendien ondervertegenwoordigd in het aantal erkenningen van beroepsziekten.

Om meer gelijkheid te creëren tussen mannen en vrouwen op de werkvloer is het eerst en vooral belangrijk om een onderscheid te maken tussen stereotiepe opvattingen over de sociale rol van vrouwen (genderkwestie) en biologische verschillen. Bij een risicoanalyse een genderbril opzetten geeft een vernieuwende kijk op het welzijnsbeleid. Een beleid dat meer gelijkheid op de werkvloer brengt, leidt tot meer veiligheid en gezondheid op het werk voor iedereen.

  • Gender - Publicaties

    Europees project UniSAFE "Stop gendergerelateerd geweld in de academische wereld” (UniSAFE – 2023)

    Het Europese project UniSAFE "Ending gender-based violence in academia" heeft een reeks tools klaar om aan de slag te gaan bij het aanpakken van ongewenst gedrag in de academische wereld.

    Bijna 62% van de meer dan 42.000 respondenten die deelnamen aan de enquête over gendergerelateerd geweld in de academische wereld en het hoger onderwijs, die in 2022 door UniSAFE werd uitgevoerd, gaf aan ten minste één vorm van gendergerelateerd geweld te hebben meegemaakt. Hoewel onderzoeksorganisaties en instellingen voor hoger onderwijs steeds meer hun institutionele verantwoordelijkheid erkennen bij het aanpakken van gendergerelateerd geweld, blijft het opstellen van effectief beleid en procedures een uitdaging.

    Waar te beginnen? Hoe kunnen instellingen een verandering van cultuur bevorderen? Welke sleutelelementen moet een beleid bevatten? Hoe moet een instelling reageren op onthullingen? Hoe kunnen studenten en medewerkers beter worden beschermd? Wat zijn enkele inspirerende praktijken van andere instellingen in Europa?

    Wat?

    Voor wie?

    Voor universiteiten en hoger onderwijs, beleidsmakers, vakbonden en studentenverenigingen.

    De informatie en tools zijn enkel beschikbaar in het Engels.

    Vrouwen en verouderende beroepsbevolking: implicaties voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA - 2016)

    Dit informatieblad belicht leeftijdsgebonden verschillen tussen mannen en vrouwen, zowel biologisch als sociaal bepaald, en hoe men er mee kan omgaan in relatie tot veiligheid en gezondheid op het werk. Deze fiche benadrukt eveneens het belang van leeftijds- en genderbeheer in de risicoanalyse in functie van meer gelijkheid op de werkvloer.

    Dit document is in het Engels beschikbaar op de website van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA), in de rubriek Tools en publicaties > Publicaties > Vrouwen en de vergrijzende beroepsbevolking: implicaties voor veiligheid en gezondheid op het werk – Een onderzoeksverslag – Informatieblad.

    Genderperspectief op werkgelegenheid en arbeidsomstandigheden van oudere werknemers (ETUI - 2014)

    Deze brochure biedt een vergelijkende analyse van arbeidsomstandigheden tussen mannen en vrouwen van 50+. Werkgelegenheid en arbeidsomstandigheden worden algemeen erkend als sleutelelementen in het debat over de verouderende beroepsbevolking, maar toch blijft genderongelijkheid in het debat nog onderbelicht.

    De brochure is gratis beschikbaar op de website van het Europees vakbondsinstituut (European Trade Union Institute - ETUI), in de rubriek Publications > Working Papers:

    Werk en vaderschap. Hoe en waarom tot meer evenwicht komen? (IGVM - België - 2014)

    De manier waarop vaders zich engageren ten opzichte van hun kinderen, kan sterk beïnvloed worden door de werkomgeving. Willen we daar oog voor hebben, dan moeten we luisteren naar de vader achter de werknemer en moeten we omstandigheden creëren om die twee levenssferen te verzoenen.

    Deze gids ontwikkelt een methode en bespreekt aandachtspunten waarmee rekening moet worden gehouden, naast een waaier van maatregelen en beschikbare wettelijke mogelijkheden.

    De gids kan gratis worden gedownload op de website van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGVM), in de rubriek Publicaties > Werk en vaderschap. Hoe en waarom tot meer evenwicht komen?

    Zwanger op het werk. Gids voor werkneemsters en werkgevers voor een discriminatievrije behandeling (IGVM - België - 2013)

    De doelstelling van deze publicatie is te informeren over de wetgeving en de stappen die moeten gevolgd worden. Ze biedt ook een aantal niet-moraliserende adviezen om te sensibiliseren, misverstanden te vermijden, spanningen te verminderen en de overgangsperiodes en veranderingen te vergemakkelijken. De werkneemster heeft bepaalde plichten tegenover de werkgever en moet een aantal stappen respecteren. Als goede manager moet de werkgever dan weer garant staan voor de goede aanpak van een zwangere werkneemster, het aanvaarden van de situatie door haar collega’s en de opvang bij haar terugkeer na het moederschapsverlof. Het informeren over en het naleven van de wetten maken het mogelijk om deze belangrijke verandering in het leven van de werkneemster en de werking van de onderneming zonder incident door te komen.

    De brochure is gratis beschikbaar op de website van het IGVM, in de rubriek Publicaties > Zwanger op het werk. Gids voor werkneemsters en werkgevers voor een discriminatievrije behandeling.

    Geweld. Wat nu? (IGVM - België - 2013)

    De brochure is een leidraad voor iedereen die rechtstreeks of onrechtstreeks bij geweld is betrokken. Ze bevat definities en een groot aantal praktische tips om het hoofd te bieden aan geweld.

    De brochure is gratis beschikbaar op de website van het IGVM, in de rubriek Publicaties > Geweld. Wat nu?

    De genderdimensie bij veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA - 2003)

    Het is belangrijk om rekening te houden met de genderdimensie bij de preventie van risico’s. Veiligheid en gezondheid op het werk dient ook geïntegreerd te worden in acties betreffende gelijkheid tussen mannen en vrouwen op het werk. De samenwerking tussen deze twee actiedomeinen is essentieel, zowel op Europees niveau als op het niveau van de bedrijven, om de preventie van beroepsrisico’s voor mannen en vrouwen te verbeteren

    Het rapport “De genderdimensie bij veiligheid en gezondheid op het werk” is onder meer in het Engels en het Frans beschikbaar op de website van EU-OSHA, in de rubriek Tools en publicaties > Publicaties >  Report - Gender issues in safety and health at work.

    Genderthema’s in samenhang met veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA - 2003)

    Er bestaan substantiële verschillen in het arbeidsleven van mannen en vrouwen die hun veiligheid en gezondheid op het werk beïnvloeden. Een van de doelstellingen van de communautaire gezondheids- en veiligheidsstrategie is de integratie van de genderdimensie in activiteiten op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk. Ter ondersteuning hiervan heeft het Agentschap een rapport uitgebracht waarin de verschillen tussen mannen en vrouwen zijn onderzocht bij arbeidsgebonden ongevallen en ziekten, de lacunes in kennis en de implicaties voor verbetering van risicopreventie.

    Deze factsheet is beschikbaar op de website van EU-OSHA, in de rubriek Tools en publicaties > Publicaties > Factsheet 42 - Genderthema’s in samenhang met veiligheid en gezondheid op het werk.

    Genderdimensie in de risicoanalyse (EU-OSHA - 2003)

    Er zijn voortdurend inspanningen nodig om de arbeidsomstandigheden van mannen en vrouwen te verbeteren. Een genderneutrale benadering van risicoanalyse en preventie kan ertoe leiden dat risico’s voor vrouwelijke werknemers worden onderschat of zelfs helemaal genegeerd. Wanneer we aan gevaren op het werk denken, denken we eerder aan mannen werkzaam in sectoren met een grote kans op ongevallen, zoals bouwterreinen of een vissersvaartuig, dan aan vrouwen in de gezondheidszorg en de sociale zorg of in nieuwe sectoren, zoals callcentra.

    Een zorgvuldige beoordeling van reële werkomstandigheden laat zien dat vrouwen en mannen op het werk met aanzienlijke risico’s te maken kunnen hebben. Door banen gemakkelijker te maken voor vrouwen worden ze ook gemakkelijker voor mannen. Het is derhalve belangrijk genderthema’s op te nemen in risicoanalyses van de werkplek.

    Deze factsheet is beschikbaar op de website van EU-OSHA, in de rubriek Tools en publicaties > Publicaties > Factsheet 43 - Genderdimensie in de risicoanalyse.

  • Gender - Externe documentatie

    Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGVM - België)

    Het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen werd opgericht in december 2002 en is de federale overheidsinstelling die instaat voor het waarborgen en bevorderen van de gelijkheid van vrouwen en mannen en de bestrijding van elke vorm van discriminatie en ongelijkheid op basis van geslacht. Het doet dit door het ontwikkelen en in praktijk brengen van een aangepast wettelijk kader en geschikte structuren, strategieën, instrumenten en acties. Het Instituut streeft naar het verankeren van de gelijkheid van vrouwen en mannen als een vanzelfsprekendheid in de samenleving en dit zowel in de mentaliteit als in het handelen.

    Het Instituut is onderverdeeld in verschillende cellen die werken rond diverse actiedomeinen, zoals bijvoorbeeld gender mainstreaming, arbeid, de strijd tegen partnergeweld, onderzoek, … De juridische cel van het Instituut behandelt infovragen en klachten van slachtoffers van geslachtsdiscriminatie.

    Diversie actiedomeinen:

    Interfederaal Gelijkekansencentrum (Unia - België)

    Unia is een onafhankelijke interfederale openbare instelling, gespecialiseerd in het gelijkekansenbeleid en het bevorderen van non-discriminatie. Zijn opdracht, gebaseerd op de doelstellingen die in een samenwerkingsakkoord tussen de federale overheid, de gewesten en de gemeenschappen werden vastgelegd, laat zich vertalen in drie grote lijnen:

    • gelijke kansen en participatie bevorderen voor iedereen, ongeacht hun afkomst, leeftijd, handicap, seksuele geaardheid, religie of levensbeschouwing, ... en dit in alle maatschappelijke domeinen (arbeidsmarkt, huisvesting, onderwijs, welzijn, vrijetijdbesteding, cultuur en burgerschap, ...);
    • samenwerken met de verschillende actoren binnen de samenleving: politieke en openbare overheden, burgers, middenveld, beroepssector, sociale partners, academische wereld, internationale organisaties, enzovoort;
    • bevorderen van de kennis van en het respect voor de grondrechten en meer in het bijzonder de antidiscriminatiewetgeving, opdat die rechten in België worden toegepast en gerespecteerd.

    Unia bestrijdt ook discriminatie op grond van seksuele geaardheid (holebi’s); meer informatie daarover op hun website, in de rubriek Discriminatiegronden > Seksuele oriëntatie.

    De website van Unia in het Nederlands: http://www.unia.be/nl

    European Trade Union institute (ETUI)

    Het Europees vakbondsinstituut (European Trade Union Institute - ETUI) is een onafhankelijk onderzoeks- en trainingscentrum van het Europees Verbond van Vakverenigingen (European Trade Union Confederation - ETUC). De expertise van het ETUI, opgebouwd via samenwerkingsverbanden met universiteiten, academici en netwerken van experten, wordt ten dienste gesteld van werknemersbelangen op Europees niveau en het versterken van de sociale dimensie van de Europese Unie.

    Meer informatie op de website van ETUI:

    Het Europees Agentschap voor gezondheid en veiligheid op het werk (EU-OSHA)

    De hoofddoelstelling is ertoe bij te dragen dat gendergerelateerde vraagstukken in aanmerking worden genomen bij de vaststelling van beleidsmaatregelen en besluiten op de werkvloer en op het niveau van de Europese Unie. EU-OSHA doet actief onderzoek naar gendergerelateerde risico's en trends. Dat onderzoek is onder meer gericht op sectoren waarin vrouwen actief zijn, zoals de schoonmaaksector, en op de risico's die met name vrouwen lopen. Daarnaast integreert het Agentschap het genderaspect in andere onderzoeksgebieden.

    EU-OSHA verschaft tools en advies om werknemers te helpen om genderbewuste risicobeoordelingen vast te stellen en uit te voeren.

    Meer informatie op de website van EU-OSHA, in de rubriek Thema's > Vrouwen en veiligheid en gezondheid op het werk.

    Swedisch Work Environment Autority (Zweden)

    De website van de “Swedisch Work Environment Autority” bevat interessante informatie in het Engels over gendergelijkheid: Gender equality in the work environment.

  • Gender - Regelgeving

    In België:

    • Wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen (B.S. 30 mei 2007)
      De wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van discriminatie tussen vrouwen en mannen verbiedt elke vorm van discriminatie op grond van geslacht.
      Meer informatie daarover en de regelgevende tekst staan op de website van het Instituut voor gelijkheid van Vrouwen en Mannen, in de rubriek Activiteiten > Discriminatie > Werk.
    • Op de website van het Instituut voor gelijkheid van Vrouwen en Mannen staan eveneens informatie en de regelgevende teksten over de wetgeving over loongelijkheid en genderneutrale functieclassificaties, in de rubriek Wetgeving.
    • De wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Meer informatie daarover en de regelgevende tekst staan op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de het thema Welzijn op het werk.

    In Europa:

    • Richtlijn 2006/54/EG van het Europees Parlement en de Raad van 5 juli 2006 betreffende de toepassing van het beginsel van gelijke kansen en gelijke behandeling van mannen en vrouwen in arbeid en beroep (herschikking)
      De richtlijn is beschikbaar op de EUR-Lex website van de Europese Unie: Richtlijn 2006/54/EG.

    Naast de richtlijnen, die onze wetgeving aanzienlijk beïnvloed hebben, beschikt de Europese Unie over meerdere instrumenten. Het gemeenschapsbeleid is ongetwijfeld een doeltreffende hefboom voor de evolutie van de nationale wetgevingen inzake de gelijkheid van vrouwen en mannen.

    Die instrumenten zijn beschikbaarop de website van het Centrum voor Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, in de rubriek Activiteiten > Internationaal > Europese Unie > Gelijkheid in de Europese Unie.

  • Parlementaire vragen

  • 1342 Kamer (19/06/2023) - Welzijn op het werk - Menopauze

  • 55037034C Kamer (06/06/2023) - Het menopauzetaboe op de werkvloer

  • 55036884C Kamer (06/06/2023) - Meldingen van genderdiscriminatie/seksuele intimidatie op de werkvloer

  • 55030926C Kamer - De rol van de bedrijven in het voorkomen en detecteren van partnergeweld

  • 55028750C Kamer - Het stijgende aantal klachten in verband met genderdiscriminatie

  • 55019237C en 55019776C Kamer - De toename van het aantal gevallen van seksuele intimidatie op het werk

  • 55001405P & 55001409P Kamer - Internationale Vrouwendag op 8 maart en de arbeidsvoorwaarden in de huishoudhulpsector

  • 55015915C e.v. Kamer - De gevolgen van de coronacrisis voor de genderongelijkheid

  • 55004429C Kamer - Prayon en de vrouwenrechten

  • 2256 Kamer - Bescherming bij vruchtbaarheidsbehandeling

  • 6-895 Senaat - Vrouwen - Arbeidsvoorwaarden - Gezondheid van de werkneemsters - Preventie - Erkenning van beroepsziekten - Discriminatie

  • Onderzoeken

  • Impact van partnergeweld op het werk: onderzoeksresultaten (IGVM - België - 2017)