Eén van de grootste risico’s van telewerk is de geleidelijke opkomst van fysieke aandoeningen die musculoskeletale aandoeningen worden genoemd (MSA: rugpijn, tendinitis…) die te maken hebben met beeldschermwerk en het feit dat men veel tijd zittend doorbrengt.
Het feit dat we veel tijd zittend doorbrengen, kan ook tot andere gezondheidsproblemen leiden: een verdubbeling van het risico op cardiovasculaire ziektes, diabetes, zwaarlijvigheid en een toename van het risico op darmkanker, hoge bloeddruk, osteoporose, lipidenstoornissen, depressie en angstgevoelens (volgens de website van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)).
Over MSA biedt deze BeSWIC website zeer veel informatie:
- Meer informatie, publicaties, video’s en tools over MSA zijn beschikbaar in de rubriek Thema’s > Musculoskeletale aandoeningen (MSA).
- Meer informatie en tools inzake beeldschermwerk zijn beschikbaar in de rubriek Thema’s > Ergonomie > De ergonomie en werken met beeldschermen.
- Effecten op de gezondheid
- De opstelling van het beeldscherm in de ruimte
- Ergonomische eisen van stoelen en hoe instellen
- Ergonomische eisen van een kantoortafel en hoe instellen
- De inrichting van de beeldschermwerkplek zelf
- Beeldschermwerk en mentale belasting
- Aangepaste werkomgeving
De FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) heeft ook een website “Preventie van MSA” over sensibilisering en campagnes inzake MSA:
- Er zijn nuttige boodschappen voor de preventie van MSA beschikbaar in de vorm van “52 digitale speelkaarten”.
- Er zijn links beschikbaar naar de belangrijkste tools, publicaties, video’s, … van de FOD Werkgelegenheid.
Alle tools van de FOD Werkgelegenheid helpen de ondernemingen een echte strategie ter preventie van MSA in te voeren. Enkele van deze hulpmiddelen die ook verband houden met het telewerk:
- op het YouTube kanaal van de FOD Werkgelegenheid:
- sensibiliseringsfilmpje over veilig aan het werk thuis: Werk thuis als je kan,
- algemene video die de preventie van MSA toelicht: Preventie van musculoskeletale aandoeningen;
- verscheidene brochures per sector en per beroep die bestemd zijn voor de werknemers. Eén van deze brochures, getiteld “Preventie van musculoskeletale aandoeningen voor administratief personeel”, geeft advies om de omgeving en de werkplek te organiseren en in te richten. Deze aanbevelingen kunnen worden toegepast door de telewerker om zijn werkruimte thuis zo goed mogelijk in te richten;
- SOBANE risicoanalyse strategie:
- Overleggids Deparis: Telethuiswerk - Reeks SOBANE-Strategie:
- De gids biedt uw onderneming de mogelijkheid participatieve vergaderingen te organiseren om oplossingen te vinden voor problemen die te maken hebben met kantoorwerk, rekening houdend met het telewerk.
- Deze publicatie bevat een checklist die de telewerker de mogelijkheid biedt na te denken over zijn arbeidsvoorwaarden, na te gaan wat er door hemzelf aangepast kan worden en de resterende problemen te identificeren. Voor deze problemen kan hij om een overleg vragen met zijn onderneming (verantwoordelijke, preventieadviseur,…). Directe link naar de checklist: Checklist Preventie Telewerk (PDF, 290 KB).
- Beeldschermwerk - Reeks SOBANE-strategie:
- Deze brochure bevat methoden, maar ook nuttige info om de risico’s te voorkomen die verband houden met het beeldschermwerk.
- Infofiches leggen meer bepaald uit hoe de stand van de stoel kan worden geregeld of hoe de werkplek kan worden ingericht.
- Overleggids Deparis: Telethuiswerk - Reeks SOBANE-Strategie:
Zoals men kan vaststellen, bestaan er zeer vele tools om de ondernemingen te helpen MSA te voorkomen en de telewerker tevens, in het kader van het telewerk, raad te geven om de risicofactoren van MSA in zijn woonplaats te beperken.
Aan de tools van de FOD Werkgelegenheid kan men alle tools toevoegen die zijn ontwikkeld door de externe diensten voor preventie en bescherming op het werk (EDPBW): brochures, website, praktische video’s over de manier waarop men zijn beeldschermwerkpost kan inrichten of voorbeelden van stretchoefeningen, webinars, e-learning… Sommige EDPBW stellen zelfs voor de telewerker op afstand te helpen bij de aanpassing van zijn werkplek door middel van een korte webvergadering.
De 3 grote principes waarop de meeste tools zich baseren, zijn:
- aanpassing van de omgeving en de werkplek;
- aanleren van goede houdingen en de juiste bewegingen door de werknemers;
- adviezen om een goede fysieke conditie te behouden.
Om doeltreffend te zijn, moet de preventie van MSA deze 3 principes combineren en in deze volgorde.
Een belangrijk punt is de terbeschikkingstelling van het materiaal dat nodig is voor de goede aanpassing van de werkplek. De wetgeving is niet voldoende duidelijk ter zake; ter herinnering, ze bepaalt het volgende (CAO 85):
- De werkgever is verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen, het installeren en het onderhouden van de voor telewerk benodigde apparatuur. De werkgever vergoedt of betaalt uitsluitend de kosten van de verbindingen en de communicatie die verband houden met het telewerk.
- Wat de arbeidsvoorwaarden betreft geniet de telewerker dezelfde rechten als vergelijkbare werknemers die op de bedrijfslocatie van de werkgever werken.
In de praktijk is het voor sommige ondernemingen voldoende een PC ter beschikking te stellen. Andere stellen bijkomend materiaal ter beschikking om de PC correct te installeren: steun voor de PC, een muis en een afzonderlijk toetsenbord. Nog andere geven bovendien een tweede scherm. En ten slotte zijn er ondernemingen die zelfs een “ergonomische” bureaustoel ter beschikking stellen die de telewerker de mogelijkheid biedt een correcte zithouding met steun voor de rug aan te nemen. Van deze laatste groep nemen sommige alle kosten voor hun rekening, terwijl andere de stoel kiezen en een groepsaankoop organiseren, maar de uiteindelijke kostprijs valt ten laste van de telewerker.
Al deze praktijken hangen af van de grootte van de onderneming, de activiteitsector en de omvang van het telewerk in de onderneming (1, 2, 3 dagen of meer telewerk per week of in geval van permanent telewerk).
Dit zijn enkele aanbevelingen ter zake:
- 8u. per dag werken op een PC die op een tafel wordt geplaatst, moet absoluut vermeden worden.
- Een afzonderlijk toetsenbord en een afzonderlijke muis kosten niet veel. Wanneer men de PC op een doos of een stapeltje boeken plaatst, staat het scherm op goede hoogte (bovenrand van het scherm op ooghoogte); dit is een minimumvereiste.
- Wanneer men een ondersteuning gebruikt voor een PC, kan de hoogte en de stand ervan beter geregeld worden en is de werkruimte vrij. Dergelijke ondersteuningen zijn beschikbaar tegen betaalbare prijzen.
- Een tweede scherm ter beschikking stellen, is ook nuttig om 2 redenen:
- Als de PC een klein scherm heeft, is het beter te werken met een afzonderlijk en groter scherm, ten minste 19 inch, hoewel de ideale grootte voor de meeste taken 24 inch bedraagt.
- Bij telewerk komt het zelden voor dat de werknemer over een printer beschikt. Als hij 2 schermen kan benutten, heeft hij de mogelijkheid om de documenten van verscheidene programma’s te vergelijken. Dit biedt hem tevens de mogelijkheid om deel te nemen aan een videoconferentie en tegelijk te werken aan een ander document, bijvoorbeeld om te typen.
- Een tweede scherm zal niet alleen de mogelijkheid bieden in betere omstandigheden te werken, maar ook de productiviteit en de kwaliteit van het thuiswerk te verbeteren.
- De kostprijs van een scherm ligt al hoger.
- Een verstelbare bureaustoel ter beschikking stellen:
- Dit jaagt de kosten aanzienlijk de hoogte in.
- Als de onderneming deze budgettaire inspanning levert, moet ze er eerst zeker van zijn dat de telewerker gebruik zal maken van de stoel en deze correct zal afstellen. Sensibilisering en opleiding over het afstellen van de bureaustoel zijn dus belangrijk.
- Een alternatief voor de aankoop van nieuwe stoelen, vooral in het geval van telewerk van 3 dagen of permanent telewerk, zou erin bestaan de telewerker toe te staan zijn bureaustoel van de onderneming mee te nemen naar huis.
- Ten slotte bestaat ook de mogelijkheid dat de onderneming bureaustoelen kiest en aankoopt in grote hoeveelheden voor haar telewerkers om de prijs te drukken en dat deze prijs volledig of ten dele ten laste wordt genomen door de telewerker.
Het telewerk verhoogt ook de zelfstandigheid van de telewerker om zijn werk te organiseren. Het is ook belangrijk dat de telewerker zelfstandiger is in de aanpassing van zijn arbeidsvoorwaarden en de preventie van de risico’s, waaraan hij thuis wordt blootgesteld. De onderneming en de telewerker spelen dus beiden een rol in de preventie van MSA, hoewel de werkgever verantwoordelijk blijft voor de vrijwaring van de gezondheid en de veiligheid van zijn werknemers. Er bestaan gratis tools om te sensibiliseren, op te leiden, om het gepaste materiaal dat ter beschikking werd gesteld, correct te gebruiken, om te helpen bij de aanpassing van de werkplek, al dan niet met hulp van de preventieadviseur.
Ten slotte is het- zelfs met de beste stoel ter wereld en de best mogelijke aanpassing van de werkplek- niet goed voor de rug en de gezondheid in het algemeen, wanneer men 8u per dag op een stoel zit. Men moet zoveel mogelijk bewegen tijdens de werkdag, opstaan, zich uitrekken, bepaalde taken uitvoeren waarbij men van houding kan veranderen, bijvoorbeeld even opstaan om een telefoontje te beantwoorden. Even in de buitenlucht een wandelingetje maken tijdens de middagpauze is ook een goed idee. Er bestaan ook tools (programma’s, video’s, brochures…) om de telewerkers ertoe aan te zetten te bewegen tijdens hun werkdag.