Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk
We spreken van relationele moeilijkheden op het werk wanneer mensen zich slecht voelen omwille van relaties op het werk. Het gaat bijvoorbeeld om ernstige conflictsituaties of misbruik.
Bij relationele moeilijkheden is het essentieel om de situatie op een globale en systemische wijze te analyseren. Duidelijk afgelijnde situaties met een slachtoffer en dader zijn zeldzaam. Meestal gaat het om meer complexe situaties waarbij de groepsimpact, de arbeidsorganisatie en de arbeidsomstandigheden niet te onderschatten zijn.
Waarover gaat het?
Geweld op het werk is elke situatie waar een persoon wordt bedreigd of te maken krijgt met fysieke of psychische agressie tijdens de uitvoering van zijn of haar werk.
Pesterijen op het werk worden gedefinieerd als een onrechtmatig geheel van meerdere gelijkaardige of uiteenlopende gedragingen, buiten of binnen de onderneming of instelling, die plaats hebben gedurende een bepaalde tijd, die tot doel of gevolg hebben dat de persoonlijkheid, de waardigheid of de fysieke of psychische integriteit van een persoon bij de uitvoering van het werk wordt aangetast, dat zijn betrekking in gevaar wordt gebracht of dat een bedreigende, vijandige, beledigende, vernederende of kwetsende omgeving wordt gecreëerd dat zich inzonderheid uit in woorden, bedreigingen, handelingen, gebaren of eenzijdige geschriften.
Pesterijen op het werk manifesteren zich als een geheel van verkeerde gedragingen en attitudes die in de bredere werksituatie moeten worden geplaatst. Organisatorische en psychosociale aspecten op verscheidene niveaus kunnen immers een werkomgeving creëren die pesterijen bevorderen:
De organisatie van het werk: de waarden, werkverdeling en management methodes kunnen pesterijen op het werk uitlokken door bepaalde gedragingen van machtsmisbruik aan te moedigen en/of te tolereren.
Groepen en ploegen van werknemers: via het zondebokeffect of afwijzing kunnen groepen en ploegen eveneens bijdragen tot pestgedrag gericht tegen één van hun leden.
Bepaalde werkrelaties gekenmerkt door intimidatie, manipulatie of terreur kunnen los van de arbeidssituatie evolueren tot pesterijen.
Pesten kan schadelijk zijn voor wie er het mikpunt van is: angst-, agressie- en stressstoornissen, symptomen van depressie en zelfs van posttraumatische stress. De gevolgen kunnen ver reiken, gaande van het afhaken met de arbeidsomgeving tot het einde van een carrière. Het negatieve impact van pesterijen kan de hele werkvloer beïnvloeden met een verderfelijk arbeidsklimaat als gevolg en een lagere kwaliteit van het werk.
Ongewenst seksueel gedrag op het werk is het geheel van ongewenst verbaal, non-verbaal of lichamelijk gedrag met een seksuele connotatie dat, vrijwillig of niet, het psychologisch evenwicht of de werkomgeving aantasten.
Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk - Publicaties
Van meningsverschil tot hyperconflict: Gids voor wie beroepsmatig tussenkomt en geconfronteerd wordt met conflicten en grensoverschrijdend gedrag (FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF – België – 2009)
Deze gids werd gerealiseerd door de Dienst Sociale Groeps- en Organisatiepsychologie van de Universiteit van Luik en het Instituut voor Stress en Werk. Hij verduidelijkt een aantal concepten en fenomenen en gaat in op de fasen in de evolutie van een conflict. Vervolgens worden de preventie en een aantal interventiemethodes behandeld. Bij wijze van conclusie worden een aantal goede praktijken op een rijtje gezet.
Vademecum voor de diagnose van relationeel leed op het werk (FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF – België – 2007)
Deze brochure is een hulpmiddel voor het stellen van een diagnose aangaande relationeel leed op het werk. De verantwoordelijken voor de aanpak van relationeel leed op het werk hebben nood aan ondersteuning. Deze brochure biedt een aantal praktische instrumenten om een diagnose te stellen.
Ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk: organisatorische risicofactoren (FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF – België – 2006)
Deze studie onderzoekt de rol van de factoren in de organisatie die het risico inhouden dat ongewenst grensoverschrijdend gedrag ontstaat en zelfs wordt voortgezet. Ze is het vervolg op een eerste onderzoek dat zich boog over de eigenschappen en gevolgen voor de mannelijk en vrouwelijke werknemers. Op initiatief van de Algemene Directie Humanisering van de Arbeid, met steun van het Europees Sociaal Fonds (ESF), werd dat onderzoek uitgevoerd door onderzoekers van de Katholieke Universiteit Leuven en de ‘Université Catholique de Louvain’. Deze brochure is er de synthese van.
Studievoormiddag “#MeToo op het werk - Hoe ver staan we?” (FOD Werkgelegenheid – België – 2023)
Op dinsdag 7 maart 2023 organiseerde de Algemene Directie Humanisering van de arbeid van de FOD Werkgelegenheid in samenwerking met het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen en de FOD Beleid en Ondersteuning (BOSA) een studievoormiddag rond geweld en ongewenst seksueel gedrag op de werkvloer.
Geweld en ongewenst seksueel gedrag halen de laatste jaren regelmatig de media. Men legt dan vaak de link met de #MeToo-beweging. Ook op de werkvloer is dit een actueel en maatschappelijk relevant thema.
Op nationaal en internationaal vlak werkte men verdragen, conventies en regelgeving uit om deze problematiek aan te pakken. Op de werkvloer staan de vertrouwenspersonen, de preventieadviseurs psychosociale aspecten, de vakbondsafgevaardigden en de leidinggevenden in voor preventie, detectie en de bescherming van werknemers. In de aanpak van geweld en ongewenst seksueel gedrag op het werk vormen zij de eerste lijn.
Sprekers en onderwerpen
Tijdens de studiedag, die werd voorgezeten door Véronique Crutzen en Griet Van Meulder van de AD Humanisering van de Arbeid van de FOD Werkgelegenheid, namen een aantal experten de internationale regelgeving, verdragen en conventies rond het onderwerp onder de loep. Daarnaast werd de rol van vertrouwenspersonen, de preventieadviseurs psychosociale aspecten, de vakbondsafgevaardigden en de leidinggevenden bij de preventie, detectie en de bescherming van betrokken werknemers besproken. Tenslotte kwamen enkele ervaringsdeskundigen hun verhaal vertellen.
Inleiding: Het belang van de Conventie van Istanbul en IAO-verdrag nr. 190 bij het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen – Nicolas Belkacemi van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen, en Valérie Poucet, juriste bij de FOD Werkgelegenheid
Deze video wordt beheerd op een externe site (YouTube). U moet de cookies van deze bron accepteren om de video te bekijken.
Tijdens deze inleidende presentaties gingen Nicolas Belkacemi en Valérie Poucet dieper in op een aantal relevante regelgevende initiatieven die een kader bieden voor de bescherming van werknemers tegen geweld en ongewenst (seksueel) gedraag.
Nicolas Belkacemi belichtte het belang van de Conventie van Istanbul (ofwel het Verdrag van Istanbul). Het Verdrag van Istanbul is het meest uitgebreide internationale verdrag inzake het bestrijden en voorkomen van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. Het verdrag werd gepresenteerd en opengesteld voor ondertekening in 2011 en is van toepassing sinds 2014.
Het Verdrag heeft als doel een allesomvattend kader op te zetten met beleid en maatregelen ter bescherming en ondersteuning van alle slachtoffers van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. Het biedt lidstaten dit kader in vier belangrijke domeinen: de preventie van geweld, de bescherming en ondersteuning van slachtoffers, de vervolging van daders en de ontwikkeling van geïntegreerde, globale en gecoördineerde beleidsmaatregelen.
Op 11 september 2012 tekende België het Verdrag van Istanbul. Op 14 maart 2016 ratificeerde België het Verdrag. In 2016 werd het Instituut officieel aangeduid als het orgaan dat verantwoordelijk is voor de coördinatie, uitvoering, opvolging en evaluatie van de Belgische beleidslijnen en maatregelen in het kader van dit verdrag. Meer informatie is beschikbaar op de website van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, in de rubriek Raad van Europa.
Valérie Poucet lichtte vervolgens het Verdrag nr. 190 betreffende geweld en intimidatie van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) toe. In 2019 werd de tekst van dit verdrag, die bestaat uit 20 artikelen, aangenomen.
Het verdrag beschrijft het recht op een arbeidsomgeving zonder geweld en pesterijen. Dit gebeurt aan de hand van een aantal speerpunten:
een inclusieve aanpak met een uitgebreid toepassingsgebied;
een geïntegreerde aanpak: preventie vanuit verschillende invalshoeken, met verplichtingen voor werkgevers, zoals de invoering van een preventiebeleid, risicoanalyses,…;
rechts- en compensatiemiddelen;
invalshoeken als een gelijke behandeling en veiligheid en gezondheid op het werk (VGW);
sensibilisering: opleidingen, campagnes,…;
bijzondere nadruk wordt hierbij gelegd op op gender gebaseerd gedrag;
…
De Belgische Welzijnswet beantwoordt aan de doelstellingen van het IAO-verdrag.
Hildegard Van Hove kwam de resultaten van de #YouToo-enquête voorstellen. De enquête, die peilde naar de opvattingen, de ervaringen en het gedrag rond seksisme, verliep tweeledig. Enerzijds werd via het Rijksregister een aselecte steekproef gedaan bij 12.000 Belgen, anderzijds organiseerde het Instituut een open bevraging via Facebook, in de pers en via de partners van het Instituut.
De enquête ging onder andere op zoek naar een antwoord op de vraag wat seksisme is, wat grensoverschrijdend gedrag is en of we een consensus kunnen vinden over waar nu net de “grens” ligt. Seksisme maakt nu eenmaal deel uit van onze cultuur, iedereen krijgt dit onbewust mee in maatschappelijke structuren, in culturele boodschappen, ...
Uit de bevraging naar (psychologisch en fysiek) geweld op het werk komt naar voren dat vooral jongeren en mensen in contactberoepen kwetsbaar zijn. Seksueel geweld wordt hierbij nog te vaak goedgepraat. Er is dan ook meer preventie nodig. Het creëren van aanspreekpunten is niet voldoende, er is een proactief beleid nodig.
Hildegard Van Hove concludeerde dat, hoewel we een cultuurshift meemaken, hardnekkige restanten van een seksistische cultuur blijven bestaan. We moeten dan ook blijven bouwen aan een consensus.
Bekijk voor meer informatie de website van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen: Enquête #YouToo?.
Rol van het Instituut in het kader van juridische bijstand bij grensoverschrijdend gedrag – Pauline Loeckx en Charlot Bonte van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen
Deze video wordt beheerd op een externe site (YouTube). U moet de cookies van deze bron accepteren om de video te bekijken.
Pauline Loeckx en Charlot Bonte, juristen bij het Instituut, overliepen de relevante wetgeving rond het thema, zoals de Conventie van Istanbul, het CAO-verdrag nr. 190, de Welzijnswet, de Genderwet en de Seksismewet. Meer informatie is beschikbaar op de website van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen.
Er werden een aantal actiemogelijkheden van het Instituut overlopen, zoals:
Adviseren van de melder, de preventiedienst, de werkgever, …;
contacteren van de (voormalige) werkgever over de klacht van de (voormalige) werknemer, over inbreuken op de wetgeving, vaak met het oog op een oplossing in der minne;
sensibiliseren rond pijnpunten;
opstarten of vervoegen van gerechtelijke procedure.
Tenslotte werden een aantal specifieke procedures uit de geschiedenis van het Instituut overlopen.
Digitaal seksueel geweld op het werk – Ellen De Pauw van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen
Ellen De Pauw kaartte de toename van het digitaal seksueel geweld op het werk aan. Onder digitaal seksueel geweld verstaan we elke vorm van seksuele intimidatie, uitbuiting of misbruik dat plaatsvindt online en/of via het gebruik van technologie. Dit probleem komt steeds vaker voor, onder andere onder invloed van technologische ontwikkelingen en de stijging van het telewerk.
Het gaat over ongewenste seksueel getinte berichten en bedreigingen, cyberflashing, niet-consensuele verspreiding van seksueel getinte inhoud, sextortion, voyeurisme, computergegenereerde en gefotoshopte seksueel getinte inhoud, enzovoort. Vaak is er sprake van een “online disinhibition effect” door het gebrek aan sociale controle en het feit dat er weinig inspanning nodig is voor daders om het gedrag te stellen.
In het kader van welzijn op het werk moet ook deze problematiek serieus genomen worden. Toch ziet het Instituut dat al te vaak de connotatie bestaat dat een dergelijke vorm van geweld minder serieus genomen wordt.
Na de presentatie van Ellen de Pauw getuigden Florence Hainaut en Wendy Van den Heuvel over hun ervaringen met (digitaal) seksueel geweld op het werk.
Voorbeelddossiers vanop de werkplek – Stefanie Vermeire van ACV Openbare Diensten bij de UGent
Stefanie Vermeire lichtte tijdens de studievoormiddag de werking van het meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag aan de Universiteit Gent (UGent) toe.
Aan de hand van een aantal casussen werd de rol van de vakbond uitgediept op het vlak van advies en doorverwijzing, opvolging, controle van psychosociaal beleid van het Comité voor preventie en bescherming op het werk (CPBW), vragen om specifieke risicoanalyse (5 A’s), (juridische) Bijstand (arbeidsrechtbank, burgerlijke rechtbank, Raad van State, …), Contact met Toezicht op het Welzijn op het Werk (TWW), …
Hulp aan slachtoffers na seksueel geweld door de Zorgcentra in België – Lien De Leeuw van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen
Lien de Leeuw sprak over de Zorgcentra na Seksueel Geweld. Deze zorgcentra zullen weldra in nagenoeg alle Belgische provincies actief zijn. Ze verlenen 24/7 gratis in samenwerking met justitie en partners uit de gezondheidszorg een aantal diensten voor slachtoffers. Dit zijn onder andere:
Studie over de geestelijke gezondheid in België (Sciensano – België -2023)
BELHEALTH is een longitudinale studie die de evolutie van de gezondheid en het welzijn van de Belgische bevolking volgt. Het doel van het onderzoek is om gezondheidsautoriteiten te informeren over de veranderende behoeften van burgers op het gebied van geestelijke gezondheid. Het onderzoek tracht de groepen te identificeren die de meeste moeilijkheden ondervinden - en die bij uitstek ondersteuning nodig hebben - in het licht van de veranderingen die onze samenleving doormaakt.
De eerste BELHEALTH-enquête werd gelanceerd in oktober 2022, gevolgd door twee andere in februari en juni 2023.
Volgend bulletin van oktober 2023, dat beschikbaar is op de website van Sciensano, vat de resultaten over (de evolutie in) verschillende indicatoren van geestelijke gezondheid en welzijn op het werk samen: Bulletin n°3 - Belgische gezondheids- en welzijnscohorte (belhealth).
Omgaan met agressief gedrag (ICOBA – België – 2021)
ICOBA staat voor “Iedereen COmpetent in het Beheersen van Agressie” en is een kennis- en expertisecentrum rond omgaan met agressief gedrag in de social-profitsector.
ICOBA sensibiliseert en ondersteunt medewerkers en organisaties in hun veerkracht, competenties en beleidsontwikkeling om agressief gedrag te voorkomen en er gepast op te reageren.
Dit door:
kosteloze vorming en begeleiding te voorzien;
kennis- en expertise uitwisseling te bevorderen;
informatie, inspirerende praktijken en methodieken te verzamelen en te verspreiden;
doorlichting, feedback, advies en/of (proces)begeleiding aan te bieden bij het uitwerken van (onderdelen van) een agressiebeleid.
Psychosociale risico’s, erover praten om eruit te raken (INRS – Frankrijk – 2016)
Deze publicaties van het ‘Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et de maladies professionnelles’ (INRS) zijn bestemd voor loontrekkenden en managers (bedrijfsleiders, kaders, HR-medewerkers, …) en hebben drie doelstellingen:
de werknemers aanzetten om over psychosociale risico’s (PSR) te praten en hen de weg te wijzen naar de preventie-actoren op het terrein;
het management sleutels in handen geven voor meer preventie rond psychosociale risico’s;
de werknemers en managers interpelleren over psychosociale risico’s aan de hand van 7 ideeën over PSR:
een beetje stress is motiverend,
psychosociale risico’s zijn niet erg,
stress maakt deel uit van de job,
stress zit in je hoofd,
psychosociale risico’s hebben niets met het bedrijf te maken,
psychosociale risico’s: praat er niet over, dan voorkom je problemen,
In juni 2013 organiseerde het Europees vakbondsinstituut (European Trade Union Institute - ETUI) in Bilbao een eerste Europees syndicaal seminarie over psychosociale risico’s en kondigde de creatie aan van een Europees syndicaal netwerk over deze problematiek.
Op de website van ETUI staan verschillende artikels over het thema gegroepeerd die verschenen zijn in HesaMag, het semestrieel tijdschrift van ETUI.
Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk - Regelgeving
Vernieuwde wetgeving van kracht sinds 1 juni 2023
Op 1 juni 2023 wijzigde de bescherming tegen represailles voor werknemers die geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk aankaarten. Naar aanleiding van een arrest van het Europese Hof van Justitie werd het toepassingsgebied van de federale antidiscriminatiewetten uitgebreid op het vlak van de personen die beschermd zijn tegen nadelige maatregelen. Ook de Welzijnswet moest aan dit arrest voldoen en rekening houden met de wijzigingen in het toepassingsgebied van deze wetten.
Op 30 mei 2023 organiseerde de FOD Werkgelegenheid een webinar over deze nieuwe regelgeving. In het webinar werd een uitgebreide toelichting gegeven over de verschillende wijzigingen aan de bescherming tegen nadelige maatregelen voor werknemers die geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk opwerpen. Onder meer de uitbreiding van de beschermde personen in geval van discriminatoire gedragingen werd behandeld, maar ook de aanpassingen aan de omvang van de bescherming en de gevolgen voor de interne procedure kwam aan bod.
Het webinar is te herbekijken op het YouTube-kanaal van de FOD Werkgelegenheid.
Deze video wordt beheerd op een externe site (YouTube). U moet de cookies van deze bron accepteren om de video te bekijken.
De problematiek van de psychosociale risico's past in het kader van de wet betreffende het welzijn op het werk. De wetten van 28 februari 2014 en van 28 maart 2014 wijzigden grondig de bepalingen van hoofdstuk Vbis van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Dat hoofdstuk stelt voortaan een algemeen kader vast voor de preventie van psychosociale risico's op het werk.
De werkgever moet de nodige maatregelen nemen om psychosociale risico's op het werk te voorkomen, om de schade die voortvloeit uit die risico's te voorkomen of om die schade te beperken. Alle specifieke informatie over de risicoanalyse en de individuele procedures is opgenomen in titel 3 betreffende de preventie van psychosociale risico's op het werk van boek I van de codex over het welzijn op het werk.
Meer informatie daarover en de reglementaire teksten zijn beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid), in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Psychosociale risico’s op het werk.
De FOD Werkgelegenheid krijgt vaak vragen over de toepassing van de regelgeving betreffende de preventie van psychosociale risico’s op het werk.
De veel gestelde vragen (Frequently Asked Questions of FAQ) werden gebundeld in twee documenten:
Deze documenten worden jaarlijks bijgewerkt. De meeste recente toevoegingen worden telkens in het grijs gemarkeerd.
Verzameling van de rechtspraak van de arbeidsgerechten rond psychosociale risico’s op het werk
De Algemene Directie Humanisering van de Arbeid (AD HUA) heeft een verzameling gemaakt van de rechtspraak van de arbeidsgerechten over de psychosociale risico’s op het werk. De verzameling omvat de periode van 2016 tot en met 2023. Het jaar 2016 werd gekozen om een inzicht te krijgen in de toepassing door de rechtbanken van de belangrijke wijzigingen die in 2014 in de wetgeving zijn aangebracht.
Het doel van deze publicatie is om uittreksels uit de gerechtelijke beslissingen te verzamelen en deze per thema in te delen. Het doel is dus niet om de rechtspraak te analyseren. Het leidt de lezer direct naar de specifieke problematiek waarmee hij of zij wordt geconfronteerd.
Het is de bedoeling dat dit werk jaarlijks door de FOD Werkgelegenheid wordt bijgewerkt.
Op 19 maart 2024 organiseerde de FOD Werkgelegenheid samen met de FOD BOSA een studievoormiddag naar aanleiding van de publicatie. De opnames van de studiedag zijn beschikbaar op het YouTube-kanaal van de FOD Werkgelegenheid.
Deze video wordt beheerd op een externe site (YouTube). U moet de cookies van deze bron accepteren om de video te bekijken.
Op 1 juni 2023 wijzigde de bescherming tegen represailles voor werknemers die geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk aankaarten. Naar aanleiding van een arrest van het Europese Hof van Justitie werd het toepassingsgebied van de federale antidiscriminatiewetten uitgebreid op het vlak van de personen die beschermd zijn tegen nadelige maatregelen. Ook de Welzijnswet moest aan dit arrest voldoen en rekening houden met de wijzigingen in het toepassingsgebied van deze wetten.
Op 30 mei 2023 organiseerde de FOD Werkgelegenheid een webinar over deze nieuwe regelgeving. In het webinar werd een uitgebreide toelichting gegeven over de verschillende wijzigingen aan de bescherming tegen nadelige maatregelen voor werknemers die geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk opwerpen. Onder meer de uitbreiding van de beschermde personen in geval van discriminatoire gedragingen werd behandeld, maar ook de aanpassingen aan de omvang van de bescherming en de gevolgen voor de interne procedure kwam aan bod.
Het webinar is te herbekijken op het YouTube-kanaal van de FOD Werkgelegenheid.
Deze video wordt beheerd op een externe site (YouTube). U moet de cookies van deze bron accepteren om de video te bekijken.
Hyperconflictueuze relaties analyseren tussen sociale groepen: organisaties op maatschappelijk vlak (D. Faulx, C. Danse, ULg – België – 2010)
Dit artikel geeft beknopt een standpunt over de evolutie van het onderzoek naar conflicten in organisaties en vooral naar de meest gedegradeerde conflictvormen (of hyperconflicten) in organisaties (Faulx, Erpicum & Horion, 2005) met de resultaten van een recent empirisch onderzoek.
Het verkennen van risicogroepen en -factoren voor pesterijen op het werk (Academia – België – 2010)
In dit artikel gaan de onderzoekers (G. Notelaers, J.K. Vermunt, E. Baillien, S. Einarsen en H. De Witte) na of er verschillende risicogroepen en -factoren met betrekking tot pesten op het werk bestaan en welke die dan zijn.
Klinische psychosociologie van pesterijen op het werk en haar verbanden met het hyperconflict (ULg – België – 2007)
Deze doctoraatsthesis van Daniel Faulx begint met een beschrijving van het fenomeen pesterijen in al haar vormen en oorzaken en de relatie met de actuele realiteit van de werkende mens.
Ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk: op welke manier speelt de organisatie een rol? (E. Baillien, I. Neyens, H. De Witte, K. Vanoirbeek, FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF – België – 2005)
Deze studie gaat dieper in op organisatiegebonden en werkgerelateerde risicofactoren voor ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk (OGGW).
Op welke manier beïnvloeden risicofactoren het ontstaan en het voortbestaan van geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag in KMO’s? (I. Neyens, H. De Witte, K. Vanoirbeek, C. Dewolf, FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF – België – 2005)
Deze studie identificeert taak- en teamgebonden en organisatorische risicofactoren voor ongewenst grensoverschrijdend gedrag op het werk binnen KMO’s.
Identificatie en impact van organisatorische factoren die aan de basis liggen van ongewenst gedrag op het werk (A. Garcia, B. Hacourt, FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF – België – 2004)
Vormen organisatorische tekortkomingen ook een bedreiging voor het welzijn op het werk? Welke factoren kunnen aan de basis liggen van geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op de werkplek?
Conflict en hyperconflict op het werk (D. Faulx – België – 2004)
Conflicten zijn inherent aan elke relatie tussen twee actoren. Maar wat is een conflict? Waar staat die term precies voor? Welke zijn de escalatiemodellen bij conflicten en wat zijn de fenomenen die iemand op het werk tot slachtoffer maken?
Geweld op het werk, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag: synthese van het onderzoek over de kenmerken en de gevolgen voor de mannelijke en vrouwelijke werknemers (FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF – België – 2003)
Deze publicatie bevat de synthese van de resultaten van de nationale enquête die gevoerd werd in 2001-2002 omtrent geweld op het werk. De doelstelling van de enquête was de omvang na te gaan van het geweld op het werk in België en het analyseren van de processen van geweld en pesterijen, alsook de kenmerken en de gevolgen ervan.
Het voorkomen van geweld en pesten op het werk (Eurofound – EU – 2003)
Dit rapport over geweld en pesterijen bevat de volgende onderdelen: definities, profielen van kwetsbaarheid, risicogroepen, wetgevende elementen, beschrijving van de effecten en best practices van preventie.
On-welzijn op het werk, hoe tussenkomen? (Revue Travail, Genre et Sociétés – Frankrijk – 2001)
Dit artikel beschrijft twee interventies van het ‘Agence nationale pour l’amélioration des conditions de travail’ (ANACT) bij geweldsituaties op het werk.
Campagnewebsite “Ik voel me goed op het werk” (FOD Werkgelegenheid/FOD Sociale Zekerheid – België - 2021)
In november 2021 lanceerde De federale overheid een informatie- en sensibiliseringscampagne om het onderwerp van mentaal welzijn op het werk bespreekbaarder te maken. De campagne werd door de federale overheidsdiensten Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid opgezet en maakt deel uit van het Federaal Actieplan Mentaal Welzijn op het Werk, dat vice-eersteministers Frank Vandenbroucke, Pierre-Yves Dermagne, Petra De Sutter en minister David Clarinval in 2021 opstartten.
Als onderdeel van de campagne werd de campagnewebsite Ikvoelmegoedophetwerk.be gelanceerd. De website biedt allerlei informatie en advies voor zowel werkgevers als werknemers:
Op afspraakmetjemedewerkers.be staan afspraken die werkgevers en managers met hun werknemers kunnen maken en tips om het mentaal welzijn op het werk te verbeteren, preventiemaatregelen in de onderneming op te zetten, …
Op afspraakmetjezelf.be staan concrete afspraken die werknemers met zichzelf, hun collega's of hun leidinggevenden kunnen maken om het mentaal welzijn op het werk te verbeteren.
Het pauzepraatje is een podcastreeks die samen met experts, bekende Belgen en werkgevers stilstaat bij het belang van mentaal welzijn op het werk. In enkele afleveringen wordt nagegaan hoe je je welzijn op het werk kan bewaken en verbeteren, en hoe bedrijven en organisaties dit kunnen aanpakken in het belang van hun medewerkers.
Campagnewebsite “Voel je goed op het werk” (FOD Werkgelegenheid – België - 2021)
Deze website biedt een overzichtelijke en gebruiksvriendelijke kijk op alle tools van de FOD Werkgelegenheid die bestaan rond psychosociale risico’s. Deze tools zijn gemaakt om alle personen die betrokken zijn bij het welzijn in bedrijven en organisaties, vakbondsvertegenwoordigers en welzijnsspecialisten de mogelijkheid te geven om concrete actie te ondernemen om psychosociale risico’s te voorkomen en te beheersen. Dit kan door op te treden op zowel het niveau van de organisatie, de inhoud van het werk, de arbeidsomstandigheden en de relaties.
U kan navigeren door de tools op twee manieren, ofwel via het type risico zelf:
Burn-out
Pesten en ongewenst seksueel gedrag
Stress
Geweld en agressie
Eenzaamheid en telewerken
Alcohol en drugs
U kan alle tools ook overlopen op soort. De tools zijn onderverdeeld in 4 categorieën:
Preventie
Opleidingen en sensibilisering
Rapporteringsmodellen
Terug naar het werk
Hierin is elke tool voorzien van een bondige uitleg en deze bevat bovendien enkele kernwoorden, opdat u in één oogopslag te weten komt wie de tool kan gebruiken, waarvoor de tool dient, hoe de tool er praktisch uitziet, etc.
Film over psychosociale risico’s op het werk (FOD Werkgelegenheid – België - 2018)
Elk bedrijf of elke organisatie moet voor zijn werknemers een preventiebeleid rond psychosociale risico’s ontwikkelen. Deze film toont op basis van interviews met experts wat psychosociale risico’s zijn en hoe men ze kan voorkomen.
Er wordt basisinformatie gegeven over:
de wetgeving;
de rollen van de werkgever, de preventieadviseur psychosociale aspecten en de vertrouwenspersoon;
het realiseren van een preventiebeleid.
De film duurt ongeveer 19 minuten en bestaat uit volgende onderdelen:
Deze audiovisuele tool kan men als educatief instrument gebruiken voor sensibilisering over preventie van psychosociale risico’s in alle sectoren.
Doelgroep:
werkgevers;
leden van de hiërarchische lijn;
werknemers;
werknemersvertegenwoordigers;
preventieadviseurs;
…
Bekijk de volledige film op het YouTube kanaal van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid): Psychosociale risico’s op het werk.
Video “Welzijn of stress op het werk: aan u de keuze” (FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF - België)
“Welzijn of stress op het werk: aan u de keuze” is een pedagogisch instrument voor preventieadviseurs.
De video zet acteurs in scène in een professionele stresssituatie waar verschillende stressfactoren worden geïllustreerd.
Drie belangrijke thema's in verband met stress worden aangekaart:
de stressproblematiek en het begrip stress: beter definiëren en afbakenen;
de kosten van stress voor de werknemer en voor de onderneming;
enkele verkeerde ideeën die courant circuleren over stress ("stressbestendig zijn", stressmanagement, …).
De doelstelling van deze tool is de verschillende preventieactoren ervan bewust te maken dat stress tegelijk nefast is voor de werknemers en voor de onderneming en dat het essentieel is om preventieacties te ondernemen.
Video’s "Relationele problemen op het werk" (FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF - België)
Deze video’s bevatten telkens drie casussen van relationele problemen op het werk, in een Franstalige en een Nederlandstalige versie. Feitelijke en relationele elementen en getuigenissen komen aan bod.
De voorgestelde casussen worden geïnterpreteerd door acteurs op basis van anoniem gemaakte, reële situaties.
Elke casus is beschreven in 4 vignetten. Het belangrijkste vignet is het “klinisch vignet” met een algemene beschrijving van de situatie in de vorm van een getuigenis of een klacht die wordt voorgelegd aan een preventieadviseur, vertrouwenspersoon of HR verantwoordelijke:
de meer specifieke aspecten van de situatie en de houding van de collega's;
de houding van de hiërarchische lijn;
de organisatorische context;
de persoonlijke context.
Deze video’s zijn beschikbaar op het YouTube kanaal van de FOD Werkgelegenheid:
Folder over psychosociale risico’s op het werk (FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF – België – 2014)
De folder is bestemd voor werknemers die psychosociale problemen ondervinden en voor alle personen die betrokken zijn bij de preventie en de sensibilisering rond psychosociale risico's.
Hij geeft beknopte antwoorden op de volgende vragen:
Wat zijn psychosociale risico's?
Wat kan ik doen?
Bij wie kan ik terecht?
Hoe hen contacteren?
Deze folder is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Psychosociale risico's op het werk (PSR).
Radiospot: psychosociale risico’s op het werk (FOD Werkgelegenheid – België - 2013)
In 2013 en 2014 heeft de FOD Werkgelegenheid een sensibiliseringscampagne gerealiseerd bij werkgevers, leidinggevenden, HR-medewerkers en werknemersvertegenwoordigers over psychosociale risico’s. In dit kader werd deze radiospot gemaakt over burn-out:
De campagnewebsite “Voel je goed op het werk” bestaat niet meer, maar de informatie en de tools zijn beschikbaar in de rubriek Thema's > Psychosociale risico’s (PSR).
TV-spots: psychosociale risico’s op het werk (FOD Werkgelegenheid – België - 2012)
In 2012 heeft de FOD Werkgelegenheid een sensibiliseringscampagne gerealiseerd bij het grote publiek over psychosociale risico’s. In dit kader werden twee TV-spots gemaakt over de impact van psychosociale risico’s op de thuissituatie: “Wat je voelt op het werk, blijft niet op het werk.”