Psychosociale risico's op het werk omvatten professionele risico's die zowel schade berokkenen aan de mentale als de lichamelijke gezondheid van de werknemers en werkneemsters en die een impact hebben op de goede werking en de prestaties van de ondernemingen, evenals op de veiligheid.

Psychosociale risico's op het werk worden gedefinieerd als “de kans dat een of meerdere werknemers psychische schade ondervinden die al dan niet kan gepaard gaan met lichamelijke schade, ten gevolge van een blootstelling aan de elementen van de arbeidsorganisatie, de arbeidsinhoud, de arbeidsvoorwaarden, de arbeidsomstandigheden en de interpersoonlijke relaties op het werk, waarop de werkgever een impact heeft en die objectief een gevaar inhouden”.

Stress, pesterijen, burn-out, conflicten, zelfmoord, alcohol- en drugsmisbruik zijn de meest bekende uitingen van psychosociale risico's. De gevolgen van die risico's brengen grote kosten teweeg voor de werknemers (fysieke en mentale gezondheid), voor de onderneming en de gemeenschap in het algemeen.

Volgens de Belgische nationale enquêtes over arbeidsomstandigheden, in 2015 bij 2500 Belgische werknemers en in 2021 bij 4.198 Belgische werknemers, ondervond in de loop van de laatste 12 maanden:

  • 33% van de werknemers meestal of altijd stress op het werk (2015);
  • 9% intimidatie, geweld of pesterijen (2021);
  • 11% verbaal geweld of bedreigingen (2021);
  • 2% ongewenst seksueel gedrag (2021).

Die enquêtes werden georganiseerd met medewerking van de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden van Dublin. Meer informatie over de analyse van de gegevens van de enquête uit 2021 vindt u op de website van de FOD Werkgelegenheid: 2023 - Analyse van de Belgische gegevens i.v.m. de arbeidsomstandigheden verzameld door EUROFOUND (EWC(t)S 2021) - Jobkwaliteit in België in 2021.

De oorsprong van deze risico's ligt bij de arbeidsomstandigheden en de arbeidsorganisatie. Men spreekt over de 5 A’s:

  • arbeidsorganisatie: de organisatiestructuur (horizontaal-verticaal), de manier waarop de taken zijn verdeeld, de werkprocedures, de beheersinstrumenten, de managementstijl, het algemeen beleid dat in de onderneming wordt gevoerd, …;
  • arbeidsinhoud: de aard van de taak, de complexiteit en de variatie van de taken, de emotionele eisen (relatie met het publiek, contact met het lijden, emoties moeten verbergen, ...), de mentale belasting, de fysieke belasting, de duidelijkheid van de taken, …;
  • arbeidsvoorwaarden (de uitvoeringsmodaliteiten van de arbeidsrelatie): de aard van de overeenkomst, de arbeidstijdregelingen (nachtarbeid, ploegenarbeid, atypische arbeidstijdregelingen, ...), de opleidingsmogelijkheden, loopbaanbeheer, evaluatieprocedures, ...;
  • arbeidsomstandigheden (de fysieke omgeving waarin het werk wordt uitgevoerd): de inrichting van de werkplaatsen, de arbeidsuitrustingen, lawaai, verlichting, de gebruikte stoffen, de werkposities;
  • arbeidsverhoudingen (intermenselijke relaties op het werk): de interne relaties (tussen werknemers, met de directe chef, de hiërarchische lijn, ...), maar ook relaties met derden, contactmogelijkheden, de communicatie, de kwaliteit van de relaties (samenwerking, integratie, ...), …
  • Campagnes

  • Campagne over psychosociale risico’s op het werk (FOD Werkgelegenheid – 2023)

    Sinds 10 oktober 2023 voert de FOD Werkgelegenheid een informatie- en sensibiliseringscampagne op de sociale netwerken om bedrijven en preventieactoren te informeren over onze tools rond psychosociale risico's, die gratis beschikbaar zijn op BeSWIC.

  • Federale campagne over Mentaal welzijn op het werk (FOD Werkgelegenheid/FOD Sociale Zekerheid – België – 2021)

    In november 2021 lanceerde De federale overheid een informatie- en sensibiliseringscampagne om het onderwerp van mentaal welzijn op het werk bespreekbaarder te maken. De campagne werd door de federale overheidsdiensten Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid opgezet en maakt deel uit van het Federaal Actieplan Mentaal Welzijn op het Werk, dat vice-eersteministers Frank Vandenbroucke, Pierre-Yves Dermagne, Petra De Sutter en minister David Clarinval in 2021 opstartten.

  • Campagne: Welzijn op het werk in de Federal Truck (2015-2016-2017-2018)

    Om welzijn op het werk te promoten trokken de medewerkers van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) in november 2015 voor het eerst het land door in een volledig ingerichte vrachtwagen, die de naam ‘Federal Truck’ meekreeg.

  • Psychosociale risico’s - Externe documentatie

    Studie over de geestelijke gezondheid in België (Sciensano – België -2023)

    BELHEALTH is een longitudinale studie die de evolutie van de gezondheid en het welzijn van de Belgische bevolking volgt. Het doel van het onderzoek is om gezondheidsautoriteiten te informeren over de veranderende behoeften van burgers op het gebied van geestelijke gezondheid. Het onderzoek tracht de groepen te identificeren die de meeste moeilijkheden ondervinden - en die bij uitstek ondersteuning nodig hebben - in het licht van de veranderingen die onze samenleving doormaakt.

    De eerste BELHEALTH-enquête werd gelanceerd in oktober 2022, gevolgd door twee andere in februari en juni 2023.

    Volgend bulletin van oktober 2023, dat beschikbaar is op de website van Sciensano, vat de resultaten over (de evolutie in) verschillende indicatoren van geestelijke gezondheid en welzijn op het werk samen: Bulletin n°3 - Belgische gezondheids- en welzijnscohorte (belhealth).

    Omgaan met agressief gedrag (ICOBA – België – 2021)

    ICOBA staat voor “Iedereen COmpetent in het Beheersen van Agressie” en is een kennis- en expertisecentrum rond omgaan met agressief gedrag in de social-profitsector.

    ICOBA sensibiliseert en ondersteunt medewerkers en organisaties in hun veerkracht, competenties en beleidsontwikkeling om agressief gedrag te voorkomen en er gepast op te reageren.

    Dit door:

    • kosteloze vorming en begeleiding te voorzien;
    • kennis- en expertise uitwisseling te bevorderen;
    • informatie, inspirerende praktijken en methodieken te verzamelen en te verspreiden;
    • doorlichting, feedback, advies en/of (proces)begeleiding aan te bieden bij het uitwerken van (onderdelen van) een agressiebeleid.

    Meer informatie: www.icoba.be.

    Psychosociale risico’s, erover praten om eruit te raken (INRS – Frankrijk – 2016)

    Deze publicaties van het ‘Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et de maladies professionnelles’ (INRS) zijn bestemd voor loontrekkenden en managers (bedrijfsleiders, kaders, HR-medewerkers, …) en hebben drie doelstellingen:

    • de werknemers aanzetten om over psychosociale risico’s (PSR) te praten en hen de weg te wijzen naar de preventie-actoren op het terrein;
    • het management sleutels in handen geven voor meer preventie rond psychosociale risico’s;
    • de werknemers en managers interpelleren over psychosociale risico’s aan de hand van 7 ideeën over PSR:
      • een beetje stress is motiverend,
      • psychosociale risico’s zijn niet erg,
      • stress maakt deel uit van de job,
      • stress zit in je hoofd,
      • psychosociale risico’s hebben niets met het bedrijf te maken,
      • psychosociale risico’s: praat er niet over, dan voorkom je problemen,
      • stress op het werk is altijd de fout van de chef.

    De tools zijn beschikbaar in het Frans op de website van het INRS, in de rubriek Accueil > Publications et outils > Risques psychosociaux, en parler pour en sortir.

    Stress, pesten en geweld (ETUI – 2013)

    In juni 2013 organiseerde het Europees vakbondsinstituut (European Trade Union Institute - ETUI) in Bilbao een eerste Europees syndicaal seminarie over psychosociale risico’s en kondigde de creatie aan van een Europees syndicaal netwerk over deze problematiek.

    Op de website van ETUI staan verschillende artikels over het thema gegroepeerd die verschenen zijn in HesaMag, het semestrieel tijdschrift van ETUI.

    De artikels zijn beschikbaar

  • Psychosociale risico's (PSR) - Goede praktijken

    Sectorprojecten “Preventie van psychosociale risico’s op het werk” (FOD Werkgelegenheid – België – 2022/2023)

    Op 11 december 2023 stelde de FOD Werkgelegenheid de resultaten van 11 subsidieprojecten rond de preventie van psychosociale risico’s op het werk voor. De projecten werden opgestart in het najaar van 2022 voor een periode van een jaar.

    De presentaties van die dag zijn beschikbaar op de evenementenwebsite van de FOD Werkgelegenheid: Voorstelling van de resultaten van de sectorprojecten ter preventie van psychosociale risico’s op het werk.

    Context

    Uit het Federaal Actieplan “Mentaal welzijn op het werk” bleek duidelijk dat de mentale druk bij vele werknemers hoog is en dat er een acute nood is om na de verschillende Covid-19-golven in te zetten op collectieve ondersteunende acties ter preventie van psychosociale risico’s.

    Daarom besloten de federale autoriteiten om te ageren en te investeren in het psychosociaal welzijn van werknemers. De ministerraad keurde 11 duurzame subsidieprojecten goed die gericht waren op het voorkomen en beheersen van psychosociale risico’s die eigen kunnen zijn aan de arbeidsomstandigheden in bepaalde sectoren. De projecten vertrekken vanuit een collectieve sectorale bezorgdheid en werden, in tweede instantie, geïmplementeerd op ondernemingsvlak, met telkens de nadruk op de specifieke psychosociale risico’s in de desbetreffende sector: de metaalbouw, de voedingsindustrie, de textielsector, de bouwsector, maatwerkbedrijven, de houtsector, de elektrotechniek, de non-profit, de gezinszorg en de metallurgie.

    Eindrapport

    Het evaluatierapport betreffende de sectorprojecten ter preventie van psychosociale risico’s op het werk, opgesteld door de experten van de ‘Université libre de Bruxelles’, de Vrije Universiteit Brussel en de universiteit Gent, is beschikbaar op deze BeSWIC-website: Evaluatierapport betreffende de sectorprojecten ter preventie van psychosociale risico’s op het werk (PDF, 780 KB).

    Dit eindrapport legt eerst uit welke selectie- en evaluatiecriteria van toepassing waren, om nadien dieper in te gaan op de evaluatie van de 11 sectorprojecten.

    De projecten

    Hieronder vindt u een overzicht van de 11 projecten die subsidies ontvingen en waarvan de resultaten werden voorgesteld tijdens het slotevenement. Het gaat om volgende projecten:

    ‘Institut de Formation Postscolaire de l'industrie des fabrications Métalliques’ (IFPM): Technios-tool voor psychosociale risico’s

    Dit project, gericht op de sectoren van de industriële technologie en machine- en metaalindustrie, heeft een "Serious Game" ontwikkeld die een speels en dynamisch instrument vormt voor de bewustmaking rond psychosociale risico's. Dit instrument kan op grote schaal binnen bedrijven in de sector kunnen worden ingezet om de doelgroep bewust te maken van psychosociale risico’s. Daarnaast kan de tool helpen bij het aannemen en ontwikkelen van gepast gedrag binnen het bedrijf en bij het begrijpen van de problematiek.

    De interface van het spel plaatst werknemers in een typische werkomgeving binnen hun sector: enerzijds een bureau- en cafetariasetting, anderzijds het werkatelier.

    De ontwikkelaars benadrukken het belang van het betrekken van de hiërarchische lijn bij de opleiding.

    Meer informatie over het spel is beschikbaar op de website van het IFPM: Technios Serious Game.

    Bekijk ook volgende presentatievideo over het spel op het YouTube-kanaal van het IFPM: Présentation Technios Serious Game.

    PRE-WIN (“Psychosocial risk PREvention through Workplace INnovation”) in de voedingsindustrie (Alimento) & Textielnijverheid (Cobot)

    Deze twee gelijklopende projecten stimuleerden bedrijven in de voedingsnijverheid en in de textielsector en ondersteunden hen om psychosociale risico’s aan de bron aan te pakken via een slimmere arbeidsorganisatie, op organisatie- en/of teamniveau. Geleid door het organisatiecanvas van Workitect, dat zich focust op allerlei aspecten van werkbaarheid (zoals leiderschapscultuur en visie), wordt de focus gelegd op het volledige bedrijf, waarbij pijnpunten in de organisatie worden gedetecteerd aan de hand van het organisatiecanvas, en verbeteracties op rails worden gezet. Dit gebeurt onder andere via oefeningen die de participatie bevorderen, zoals het gezamenlijk uittekenen van de workflow en arbeidsrelaties, maar bijvoorbeeld ook door een afname van de Werkmeter (een werkbaarheidsbevraging die expliciet peilt naar de 5 A’s) als basis voor verdere actie.

    In beide sectoren werden verschillende collectieve sessies georganiseerd in de vorm van innovatielabs en een lerend netwerk met als onderwerp “anders organiseren”. Daarnaast werden bij aparte bedrijven een aantal individuele “scans” uitgevoerd, waarbij men de nodige opleiding of tools aanbood.

    Meer informatie is beschikbaar:

    Constructiv (bouw): Building your Mental Resilience

    Zich inspirerend op de resultaten van de werkbaarheidsmonitor van SERV, die vaststelde dat de psychosociale belasting steeds toeneemt, had dit project als belangrijk doel het vergroten van de bespreekbaarheid van psychosociale klachten in de bouwsector.

    De sectororganisatie Constructiv koos ervoor om in te zetten op toolkits om psychosociale risico’s preventief aan te pakken. De toolkits bestaan uit een informatiebrochure en introductiefilmpje over hoe een risicoanalyse uit te voeren. Met deze toolkits, die gebaseerd zijn op de vijf A’s, wil de sectororganisatie bedrijven de nodige handvaten aanreiken om psychosociale risico’s aan te pakken en expliciet aandacht te hebben voor de problematiek.

    De toolkit biedt ook uit een bijlage over de wettelijke achtergrond van de psychosociale risico’s en de primaire preventie ervan.

    Meer informatie over deze tool is beschikbaar op de website van Liantis: Building your mental resilience.

    ‘L’association Paritaire pour l’Emploi et la Formation’ (APEF): Preventie van psychosociale risico's in de Franstalige en Duitstalige non-profitsector van ondernemingen voor aangepast werk

    Dit project had tot doel ondernemingen voor aangepast werk te helpen hun middelen op een andere manier in te zetten om bij te dragen tot een betere kwaliteit en duurzaamheid van het leven op het werk. Zo bouwt men opnieuw een werkcollectief op dat zorgt voor zijn personeel, een groep die tegelijkertijd de doelgroep van het project uitmaakt.

    Concreet stelde het project volgende zaken voor: het opstellen van een vragenlijst, het organiseren van workshops/opleidingen, het op poten zetten van groepsondersteuning of risicoanalyses ter plaatse, het maken van toolfiches en het uitvoeren van actieonderzoek.

    Meer informatie is beschikbaar op de website van APEF (in het Frans):

    Woodwize: Pre-Ps in Wood (PREventie PsychoSociale risico’s in de houtsectoren)

    Woodwize werkte in dit project met de methodiek van het Waarderend Onderzoek (“Appreciative Inquiry”). De nadruk van deze methode ligt op het naar voor brengen van ‘best practices’ uit het verleden, het herkennen van wat goed gaat vandaag en tenslotte verder bouwen op deze energiegevende krachten. De organisatie van een ‘Social Hackaton’ was een centraal element in het project, waarbij de context en vraagstukken met betrekking tot psychosociale risico’s aan de deelnemers worden voorgelegd om in co-creatie en op een innovatieve wijze tot (mogelijke) oplossingen te komen.

    Het Pre-PS project ontrolde zich in 5 fases:

    • verkennen: onder andere het opstellen van een inventaris van bestaande tools, mini-bevragingen, SWOT-analyses op beleid, …;
    • verbeelden: het bij elkaar brengen van verschillende actoren en het organiseren van een ‘Social Hackaton’ (multidisciplinair);
    • verbinden: niet-polariserende, positieve benadering van psychosociaal welzijn op basis van de 5 A’s;
    • verdiepen: op het terrein gaan op tot specifieke resultaten te komen en een draagvlak te creëren aan de hand van getuigenissen, goede praktijken, proeftuinen, …;
    • verankeren: concrete output, zoals de toolkit, advies, een visietekst rond de sociale dialoog, opschaling, …

    De gerealiseerde toolkit bestond onder andere uit een gids, een sensibiliserende folder, gesprekkaartjes, tips, een databank met tools, een quickscan welzijn enzovoort.

    Meer informatie is beschikbaar op de website van Woodwize: PrePS in Wood.

    Volta: Mini-vormingen ter preventie van PSR in de elektrotechnische sector

    Volta bood al enkele mini-vormingen ter preventie van elektrotechnische risico’s. Met dit project wou Volta binnen het aanbod uitbreiden met 4 mini-vormingen ter preventie van psychosociale risico’s (PSR).

    Mini-vormingen zijn vormingen die verantwoordelijken in een bedrijf (bijvoorbeeld zaakvoerder, werfleider, preventieadviseur, HR-medewerker, …) tijdens een teamoverleg of ander overlegmoment kunnen toepassen om bepaalde thema’s bespreekbaar te maken. Het is een korte opleiding (30 tot 60 minuten), waarin het leren van elkaar door ervaringen centraal staat. Ze zijn laagdrempelig, flexibel en tijds- en geldbesparend. Deze kant-en-klaar-pakketten worden digitaal ter beschikking gesteld.

    De mini-vormingen bestaan uit een video, een werkbundel voor werknemers en een document met bijkomende achtergrondinformatie.

    Meer informatie is beschikbaar op de website van Volta:

    APEF: Preventie van psychosociale risico's in de Franstalige en Duitstalige non-profitsector

    Dit project bestond uit het maken en verspreiden van een vragenlijst om psychosociale risicofactoren te identificeren.

    Daarnaast werden trainingsactiviteiten in de vorm van workshops over verschillende onderwerpen met betrekking tot psychosociale risico's aangeboden door verschillende gespecialiseerde stakeholders. Om de analyse en preventie van psychosociale risico's in het veld te stimuleren, werden ook interventies van externen in de instellingen van de (S)CP's die zich hadden aangesloten bij het project aangeboden. Deze acties binnen de instellingen konden de vorm aannemen van groepsrisicoanalyses of collectieve ondersteuning bij de aanpak van een bepaald probleem dat verband houdt met psychosociale risico's. Een actieonderzoek vervolledigde ook de reeks acties in het kader van dit project.

    Meer informatie is beschikbaar op de website van APEF (in het Frans):

    ICOBA (VIVO): Voorkomen en beheersen van (Seksueel) grensoverschrijdend gedrag in de Vlaamse diensten voor gezinszorg ter ondersteuning van het psychosociaal welzijn van de medewerkers

    De sociale partners binnen van de Vlaamse diensten voor gezinszorg willen met dit project de diensten Gezinszorg versterken in hun integraal en structureel beleid rond (seksueel)grensoverschrijdend gedrag ((S)GOG). Hierbij spelen een helder begrip, een grotere bespreekbaarheid en een betere inschatting en begrenzing van (signalen van) (S)GOG van gebruikers naar medewerkers een belangrijke preventieve rol.

    De sociale partners wilden in de eerste plaats inzetten op een bredere bewustmaking en inspelen op noden op het vlak van specifieke preventie. Volgende tools werden gerealiseerd:

    • schriftelijk rapport: een inventaris van de noden en best practices, met een aanpassing van bestaande rapporten, brochures, websites en de babbeldoos ‘Weerbaar aan de slag met grensoverschrijdend en agressief gedrag’;
    • organisatie van een uitwisseltafel en workshop rond het onderwerp;
    • het geven van vormingen in samenwerking met ‘The Human Link’;
    • de creatie van een leerpakket ‘Weerbaar aan de slag met grensoverschrijdend en agressief gedrag’ voor eerstelijnsmedewerkers, en een werkpakket.

    Meer informatie is beschikbaar op de website van Icoba: Welkom op het leerplatform van de GEZINSZORG.

    Mtech+: #Me(n)taal krachtig

    “#Me(n)taal krachtig” wou via een interactieve online beslissingsboom bedrijven uit de metaalverwerkende en technologische sectoren de kans geven een preventietraject op maat uit te stippelen in het post-COVID werkveld. Op elk eindpunt van de beslissingsboom vindt de HR-verantwoordelijke, preventie-adviseur of opleidingsdienst een toolbox met verschillende interventies die het psychosociaal welzijn kunnen verbeteren. Binnen het project werd enerzijds een online, interactieve beslissingsboom opgesteld, anderzijds worden een aantal ‘good practices’ en interventies verzameld en ontwikkeld, die bij het verder uitdragen van een cultuurshift naar meer aandacht voor psychosociaal welzijn inspirerend en drempelverlagend kunnen werken. Deze ‘good practices’ en interventies worden gebundeld in een aantal toolboxen.

    Meer informatie is beschikbaar op de website van Mtech+:

    VIVO: Werken aan werkbaarheid in de Maatwerkbedrijven met een werkbaarheidsscan

    Het project beoogde de opmaak van een werkbaarheidsscan. Dit uniform instrument verzamelt gegevens over de problematiek van werkbaar werk, zowel op sector- als bedrijfsniveau, op het niveau van het individu, de organisatie en de sector.

    Het project ontwikkelde een webapplicatie in samenwerking met een softwarebedrijf. Werkgevers kunnen zich op een digitaal platform aanmelden en hun werknemers van verschillende niveaus de scan anoniem laten invullen. De vragen die in deze scan zitten, peilen naar de fysieke belasting, de werkdruk, emotionele belasting en enkele algemene vragen over de werkcontext.

    Meer informatie is beschikbaar op de website van VIVO:

  • Psychosociale risico's - Regelgeving

    De problematiek van de psychosociale risico's past in het kader van de wet betreffende het welzijn op het werk. De wetten van 28 februari 2014 en van 28 maart 2014 wijzigden grondig de bepalingen van hoofdstuk Vbis van de wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Dat hoofdstuk stelt voortaan een algemeen kader vast voor de preventie van psychosociale risico's op het werk.

    De werkgever moet de nodige maatregelen nemen om psychosociale risico's op het werk te voorkomen, om de schade die voortvloeit uit die risico's te voorkomen of om die schade te beperken. Alle specifieke informatie over de risicoanalyse en de individuele procedures is opgenomen in titel 3 betreffende de preventie van psychosociale risico's op het werk van boek I van de codex over het welzijn op het werk.

    Meer informatie daarover en de reglementaire teksten zijn beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid), in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Psychosociale risico’s op het werk.

    De FOD Werkgelegenheid krijgt vaak vragen over de toepassing van de regelgeving betreffende de preventie van psychosociale risico’s op het werk.

    De veel gestelde vragen (Frequently Asked Questions of FAQ) werden gebundeld in twee documenten:

    Deze documenten worden jaarlijks bijgewerkt. De meeste recente toevoegingen worden telkens in het grijs gemarkeerd.

    Verzameling van de rechtspraak van de arbeidsgerechten rond psychosociale risico’s op het werk

    De Algemene Directie Humanisering van de Arbeid (AD HUA) heeft een verzameling gemaakt van de rechtspraak van de arbeidsgerechten over de psychosociale risico’s op het werk. De verzameling omvat de periode van 2016 tot en met 2023. Het jaar 2016 werd gekozen om een inzicht te krijgen in de toepassing door de rechtbanken van de belangrijke wijzigingen die in 2014 in de wetgeving zijn aangebracht.

    Het doel van deze publicatie is om uittreksels uit de gerechtelijke beslissingen te verzamelen en deze per thema in te delen. Het doel is dus niet om de rechtspraak te analyseren. Het leidt de lezer direct naar de specifieke problematiek waarmee hij of zij wordt geconfronteerd.

    Het is de bedoeling dat dit werk jaarlijks door de FOD Werkgelegenheid wordt bijgewerkt.

    De publicatie is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid: Psychosociale risico's op het werk - Verzameling van de rechtspraak van de arbeidsgerechten sinds 2016.

    Op 19 maart 2024 organiseerde de FOD Werkgelegenheid samen met de FOD BOSA een studievoormiddag naar aanleiding van de publicatie. De opnames van de studiedag zijn beschikbaar op het YouTube-kanaal van de FOD Werkgelegenheid.

    Deze video wordt beheerd op een externe site (YouTube). U moet de cookies van deze bron accepteren om de video te bekijken.

    U kan de video ook bekijken op dit adres: https://youtu.be/6ucXEwO6-9k

    Deze video wordt beheerd op een externe site (YouTube). U moet de cookies van deze bron accepteren om de video te bekijken.

    U kan de video ook bekijken op dit adres: https://youtu.be/bB-dYZTSxDw

    Deze video wordt beheerd op een externe site (YouTube). U moet de cookies van deze bron accepteren om de video te bekijken.

    U kan de video ook bekijken op dit adres: https://youtu.be/Hd7OH7JhgRk

    Deze video wordt beheerd op een externe site (YouTube). U moet de cookies van deze bron accepteren om de video te bekijken.

    U kan de video ook bekijken op dit adres: https://youtu.be/yp-A18uOKGA

    Vernieuwde wetgeving van kracht sinds 1 juni 2023

    Op 1 juni 2023 wijzigde de bescherming tegen represailles voor werknemers die geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk aankaarten. Naar aanleiding van een arrest van het Europese Hof van Justitie werd het toepassingsgebied van de federale antidiscriminatiewetten uitgebreid op het vlak van de personen die beschermd zijn tegen nadelige maatregelen. Ook de Welzijnswet moest aan dit arrest voldoen en rekening houden met de wijzigingen in het toepassingsgebied van deze wetten.

    Op 30 mei 2023 organiseerde de FOD Werkgelegenheid een webinar over deze nieuwe regelgeving. In het webinar werd een uitgebreide toelichting gegeven over de verschillende wijzigingen aan de bescherming tegen nadelige maatregelen voor werknemers die geweld, pesterijen of ongewenst seksueel gedrag op het werk opwerpen. Onder meer de uitbreiding van de beschermde personen in geval van discriminatoire gedragingen werd behandeld, maar ook de aanpassingen aan de omvang van de bescherming en de gevolgen voor de interne procedure kwam aan bod.

    Het webinar is te herbekijken op het YouTube-kanaal van de FOD Werkgelegenheid.

    Deze video wordt beheerd op een externe site (YouTube). U moet de cookies van deze bron accepteren om de video te bekijken.

    U kan de video ook bekijken op dit adres: https://youtu.be/Sb0fKlEJI_k

  • Parlementaire vragen

  • 55037688C Kamer - Maatregelen om 50-plussers tevreden aan het werk te houden

  • 1343 Kamer (19/06/2023) - Recht op deconnectie

  • 1462 Kamer (10/10/2023) - Ontslagcijfers bij jongeren

  • 183 Kamer (23/05/2023) - Arbeidsomstandigheden bij het Belgian National Orchestra

  • 55035149C, 55035210C, 55035350C Kamer (18/04/2023) - Het recht op deconnectie

  • 55035131C Kamer (18/04/2023) - De musculokeletale aandoeningen op het werk

  • 1196 Kamer (02/03/2023) - Aanwervingen extra sociaal inspecteurs met een bijzonder profiel

  • 1195 Kamer (02/03/2023) - Aanwerving extra sociaal inspecteurs

  • 55033297C Kamer - De ambitie van het nationaal actieplan welzijn op het werk inzake musculoskeletale aandoeningen

  • 1067 Kamer - Afdeling van het regionaal toezicht op het welzijn - Personeelsbestand

  • 55030926C Kamer - De rol van de bedrijven in het voorkomen en detecteren van partnergeweld

  • 55031671C Kamer - Burn-outpreventie bij zelfstandigen

  • 55029397C, 55030796C, 55029505C Kamer - Het federaal plan 'Welzijn op het werk' en de strijd tegen burn-out

  • 55029173C Kamer - De opleiding 'Eerste Hulp bij Mentale Problemen'

  • 55026776C Kamer - Het actieplan ter bevordering van het welzijn op het werk

  • 961 Kamer - Presenteïsme

  • 55024882C Kamer - Het pesten op het werk

  • 55023369C Kamer - De arbeidsomstandigheden in de supermarkten

  • 55023291C, 55023309C, 55023310C, 55023986C Kamer - Het misprijzen ten aanzien van het ziekenhuispersoneel

  • 609 Kamer - Campagne Welzijn op het Werk

  • 466 Kamer - Impact van het telewerk op de werkgelegenheid

  • 434 Kamer - Burn-out en bore-out

  • Actualiteitsdebat 30/03/2021 Kamer - Welzijn op het werk

  • 55018008C, 55018447C, 55018709C Kamer - Het psychosociale welzijn op het werk

  • 55013492C e.v. Kamer - De langdurig zieken

  • 502 Kamer - Welzijn op het werk

  • 683 Kamer - Telewerken - Nood aan verbondenheid en deconnectie

  • 675 Kamer - Hyperconnectiviteit van telewerkers

  • 505 Kamer - Recht op deconnectie

  • 313 Kamer - Agressie op het werk

  • 2320 Kamer - Arbeidsinspectie - Verslag onderzoek naar de firma Ariel

  • 2047 Kamer - Ziekteverzuim

  • 1706 Kamer - FOD Werkgelegenheid - Klachten

  • 1871 Kamer - Opvolging seksueel grensoverschrijdend gedrag

  • 20001 en 23613 Kamer - Discriminatie van zieke werknemers & Het toekennen van individuele premies om ziekteverzuim tegen te gaan

  • 19679, 19763, 22777, 23862 Kamer - Het recht om onbereikbaar te zijn

  • 1354 Kamer - Recht op onbereikbaarheid

  • 630 Kamer - Psychosociale klachten van werknemers

  • 852 Kamer - Psychosociale risico's

  • 933 Kamer - Ongewenst seksueel gedrag op het werk

  • 838 Kamer - Werkbaar werk - Psychosociale risico's

  • 12214 Kamer - De preventie van burn-out in de bedrijven

  • P1138 & P1139 Kamer - Werkbaar werk

  • 734 Kamer - Kantoor RVA Antwerpen. - Pestgedrag

  • 8946 Kamer - De verbetering van de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 104

  • 694 Kamer - Pesten op het werk

  • 335 Kamer - Europese bedrijvenenquête naar nieuwe en opkomende risico's

  • 330 Kamer - Psychosociale risico's op het werk

  • 273 Kamer - Geestelijke gezondheid en werk

  • 5-11138 Senaat - Het lage niveau van de tewerkstelling van mensen met een langdurige aandoening

  • 5-1153 Senaat - De campagne inzake preventie van psychosociale risico’s op het werk

  • 528 Kamer - Psychosociale risico's in de horecasector

  • Psychosociale risico's - Sensibiliseringsmateriaal

    Campagnewebsite “Ik voel me goed op het werk” (FOD Werkgelegenheid/FOD Sociale Zekerheid – België - 2021)

    In november 2021 lanceerde De federale overheid een informatie- en sensibiliseringscampagne om het onderwerp van mentaal welzijn op het werk bespreekbaarder te maken. De campagne werd door de federale overheidsdiensten Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid opgezet en maakt deel uit van het Federaal Actieplan Mentaal Welzijn op het Werk, dat vice-eersteministers Frank Vandenbroucke, Pierre-Yves Dermagne, Petra De Sutter en minister David Clarinval in 2021 opstartten.

    Als onderdeel van de campagne werd de campagnewebsite Ikvoelmegoedophetwerk.be gelanceerd. De website biedt allerlei informatie en advies voor zowel werkgevers als werknemers:

    • Op afspraakmetjemedewerkers.be staan afspraken die werkgevers en managers met hun werknemers kunnen maken en tips om het mentaal welzijn op het werk te verbeteren, preventiemaatregelen in de onderneming op te zetten, …
    • Op afspraakmetjezelf.be staan concrete afspraken die werknemers met zichzelf, hun collega's of hun leidinggevenden kunnen maken om het mentaal welzijn op het werk te verbeteren.
    • Het pauzepraatje is een podcastreeks die samen met experts, bekende Belgen en werkgevers stilstaat bij het belang van mentaal welzijn op het werk. In enkele afleveringen wordt nagegaan hoe je je welzijn op het werk kan bewaken en verbeteren, en hoe bedrijven en organisaties dit kunnen aanpakken in het belang van hun medewerkers.

    Meer informatie over de campagne in het thema Psychosociale risico’s (PSR), in de module “Campagnes”: Federale campagne over Mentaal welzijn op het werk (FOD Werkgelegenheid/FOD Sociale Zekerheid – België – 2021).

    Campagnewebsite “Voel je goed op het werk” (FOD Werkgelegenheid – België - 2021)

    Deze website biedt een overzichtelijke en gebruiksvriendelijke kijk op alle tools van de FOD Werkgelegenheid die bestaan rond psychosociale risico’s. Deze tools zijn gemaakt om alle personen die betrokken zijn bij het welzijn in bedrijven en organisaties, vakbondsvertegenwoordigers en welzijnsspecialisten de mogelijkheid te geven om concrete actie te ondernemen om psychosociale risico’s te voorkomen en te beheersen. Dit kan door op te treden op zowel het niveau van de organisatie, de inhoud van het werk, de arbeidsomstandigheden en de relaties.

    U kan navigeren door de tools op twee manieren, ofwel via het type risico zelf:

    • Burn-out
    • Pesten en ongewenst seksueel gedrag
    • Stress
    • Geweld en agressie
    • Eenzaamheid en telewerken
    • Alcohol en drugs

    U kan alle tools ook overlopen op soort. De tools zijn onderverdeeld in 4 categorieën:  

    • Preventie
    • Opleidingen en sensibilisering
    • Rapporteringsmodellen
    • Terug naar het werk

    Hierin is elke tool voorzien van een bondige uitleg en deze bevat bovendien enkele kernwoorden, opdat u in één oogopslag te weten komt wie de tool kan gebruiken, waarvoor de tool dient, hoe de tool er praktisch uitziet, etc.

    Raadpleeg de website Voel je goed op het werk: gidsen en tools.

    Film over psychosociale risico’s op het werk (FOD Werkgelegenheid – België - 2018)

    Elk bedrijf of elke organisatie moet voor zijn werknemers een preventiebeleid rond psychosociale risico’s ontwikkelen. Deze film toont op basis van interviews met experts wat psychosociale risico’s zijn en hoe men ze kan voorkomen.

    Er wordt basisinformatie gegeven over:

    • de wetgeving;
    • de rollen van de werkgever, de preventieadviseur psychosociale aspecten en de vertrouwenspersoon;
    • het realiseren van een preventiebeleid.

    De film duurt ongeveer 19 minuten en bestaat uit volgende onderdelen:

    Deze audiovisuele tool kan men als educatief instrument gebruiken voor sensibilisering over preventie van psychosociale risico’s in alle sectoren.

    Doelgroep:

    • werkgevers;
    • leden van de hiërarchische lijn;
    • werknemers;
    • werknemersvertegenwoordigers;
    • preventieadviseurs;

    Bekijk de volledige film op het YouTube kanaal van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid): Psychosociale risico’s op het werk.

    Er is ook een korte teaser van de film beschikbaar.

    Video “Welzijn of stress op het werk: aan u de keuze” (FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF - België)

    “Welzijn of stress op het werk: aan u de keuze” is een pedagogisch instrument voor preventieadviseurs.

    De video zet acteurs in scène in een professionele stresssituatie waar verschillende stressfactoren worden geïllustreerd.

    Drie belangrijke thema's in verband met stress worden aangekaart:

    • de stressproblematiek en het begrip stress: beter definiëren en afbakenen;
    • de kosten van stress voor de werknemer en voor de onderneming;
    • enkele verkeerde ideeën die courant circuleren over stress ("stressbestendig zijn", stressmanagement, …).

    De doelstelling van deze tool is de verschillende preventieactoren ervan bewust te maken dat stress tegelijk nefast is voor de werknemers en voor de onderneming en dat het essentieel is om preventieacties te ondernemen.

    Deze video is beschikbaar op het YouTube kanaal van de FOD Werkgelegenheid: Stress of Welzijn op het werk: aan u de keuze!

    Video’s "Relationele problemen op het werk" (FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF - België)

    Deze video’s bevatten telkens drie casussen van relationele problemen op het werk, in een Franstalige en een Nederlandstalige versie. Feitelijke en relationele elementen en getuigenissen komen aan bod.

    De voorgestelde casussen worden geïnterpreteerd door acteurs op basis van anoniem gemaakte, reële situaties.

    Elke casus is beschreven in 4 vignetten. Het belangrijkste vignet is het “klinisch vignet” met een algemene beschrijving van de situatie in de vorm van een getuigenis of een klacht die wordt voorgelegd aan een preventieadviseur, vertrouwenspersoon of HR verantwoordelijke:

    • de meer specifieke aspecten van de situatie en de houding van de collega's;
    • de houding van de hiërarchische lijn;
    • de organisatorische context;
    • de persoonlijke context.

    Deze video’s zijn beschikbaar op het YouTube kanaal van de FOD Werkgelegenheid:

    Folder over psychosociale risico’s op het werk (FOD Werkgelegenheid, met steun van ESF – België – 2014)

    De folder is bestemd voor werknemers die psychosociale problemen ondervinden en voor alle personen die betrokken zijn bij de preventie en de sensibilisering rond psychosociale risico's.

    Hij geeft beknopte antwoorden op de volgende vragen:

    • Wat zijn psychosociale risico's?
    • Wat kan ik doen?
    • Bij wie kan ik terecht?
    • Hoe hen contacteren?

    Deze folder is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Psychosociale risico's op het werk (PSR).

    Radiospot: psychosociale risico’s op het werk (FOD Werkgelegenheid – België - 2013)

    In 2013 en 2014 heeft de FOD Werkgelegenheid een sensibiliseringscampagne gerealiseerd bij werkgevers, leidinggevenden, HR-medewerkers en werknemersvertegenwoordigers over psychosociale risico’s. In dit kader werd deze radiospot gemaakt over burn-out:

    radiospot.jpg

    De campagnewebsite “Voel je goed op het werk” bestaat niet meer, maar de informatie en de tools zijn beschikbaar in de rubriek Thema's > Psychosociale risico’s (PSR).

    TV-spots: psychosociale risico’s op het werk (FOD Werkgelegenheid – België - 2012)

    In 2012 heeft de FOD Werkgelegenheid een sensibiliseringscampagne gerealiseerd bij het grote publiek over psychosociale risico’s. In dit kader werden twee TV-spots gemaakt over de impact van psychosociale risico’s op de thuissituatie: “Wat je voelt op het werk, blijft niet op het werk.”

    tv_spot1.jpg

    tv_spot2.jpg

  • Psychosociale risico's – Sensibilisering en opleiding – Tools

    Lees meer
  • Psychosociale risico's – Opsporing en analyse van de risico’s – Tools

    Lees meer
  • Psychosociale risico's – Rapportmodellen – Tools

    Lees meer