Biomechanische factoren (lichaamshouding, kracht, duur, repetitiviteit,…)

Tools van de FOD Werkgelegenheid 

De FOD Werkgelegenheid heeft verschillende handige tools en informatiebronnen rond musculoskeletale aandoeningen (MSA) ontwikkeld. De tools zijn beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid: 

• Gids voor de preventie van musculoskeletale aandoeningen op het werk: deze gids beschrijft de factoren die MSA bevorderen en geeft toelichting bij de rechtstreekse en onrechtstreekse gevolgen voor het welzijn van de werknemers en de prestaties van de onderneming. 
• Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Algemene informatiebrochure 
• Brochures per sector: 9 brochures bespreken de risicofactoren in de volgende sectoren: 
  • bouw; 
  • distributie; 
  • transport en logistiek; 
  • afvalbehandeling; 
  • land- en tuinbouw; 
  • horeca; 
  • kinderopvang; 
  • thuishulp; 
  • ziekenhuissector. 
• Reflectiechecklist IPA Ergonomie en MSA: deze toegankelijke tool ondersteunt de interne preventieadviseur (IPA) in de aanpak van MSA en bij het opstarten van een ergonomiebeleid in de organisatie. 
• Knipperlichtentool Ergonomie en de preventie van MSA: deze tool bevat verschillende indicatoren om na te denken over het ergonomiebeleid, de preventie van MSA, de stand van zaken, het beschikbare cijfermateriaal, en de prioriteiten die kunnen worden gesteld. 
• Musculo-skeletale aandoeningen - Reeks SOBANE-strategie: De SOBANE-strategie is één van de methodes voor een doeltreffend en duurzaam preventiebeleid en werkt op vier interventieniveaus: Screening, Observatie, Analyse en Expertise. 
• Manueel behandelen van lasten - Gids om risico's te evalueren en te voorkomen: deze brochure wil risico’s te wijten aan manuele behandeling voorkomen. 
• Manueel behandelen van lasten - FIFARIM - Identificatiefiche van risicofactoren bij manuele behandeling: deze tool, die kan gebruikt worden als aanvulling bij de handleiding rond manueel behandelen van lasten, wil de aandacht te vestigen op de aspecten die bij een behandelingssituatie kunnen bijdragen tot het scheppen van een risico voor het oplopen van een fysiek letsel. 
• Laten we de rug van de verzorgenden verzorgen: deze tool heeft als doel om verzorgenden in staat te stellen hun werkomstandigheden te verbeteren in samenwerking met hun hulpvragers.  

Bekijk ook de E-learning om de eerste stappen op vlak van welzijn op het werk te zetten (gezondheid, veiligheid, PSR, MSA…) via deze BeSWIC-website. 

Andere tools

ART tool (HSE – Verenigd Koninkrijk)

Assessment of Repetitive Tasks (ART tool) is een tool om repetitieve taken te evalueren waarbij de bovenste ledematen belast worden. De tool evalueert een aantal gemeenschappelijke risicofactoren van repetitieve taken die bijdragen tot de ontwikkeling van MSA aan de bovenste ledematen.

De tool is in het Engels beschikbaar op de website van de “Health and Safety Executive” (HSE):  ART tool .

Bereken het maximale tilgewicht met de NIOSH-tilnorm (NIOSH – USA)

Voor het berekenen van het maximale tilgewicht onder diverse omstandigheden heeft het Amerikaanse instituut “National Institute of Occupational Safety and Health” (NIOSH) een methode ontwikkeld. Deze berekeningsmethode wordt in Nederland en België ook wel de NIOSH formule of de NIOSH tilnorm genoemd. In de berekening wordt rekening gehouden met de hoogte, afstand tot het lichaam, verplaatsing en het draaien van het bovenlichaam bij het tillen van een object. Ook wordt gekeken hoe vaak wordt getild en of het object gemakkelijk is vast te pakken.

De tool is downloadbaar in het Engels op de website van NIOSH:  Applications manual for the revised NIOSH lifting equation (PDF, 3,81 MB) .
Maak de berekening in het Nederlands via de website ergonomiesite:  NIOSH-calculator .

Calculator voor de berekening van de dagelijkse blootstelling aan hand-arm trillingen (HSE – Verenigd Koninkrijk)

Deze blootstellingscalculator voor hand-armstrillingen berekent de dagelijkse blootstelling.

Deze tool is beschikbaar in het Engels op de website van de "Health and Safety Executive " (HSE):  Hand-arm vibration exposure calculator.

Berekeningstool (Liberty Mutual Insurance Company – USA)

Aan de hand van deze online berekeningstool kan worden ingeschat welk gedeelte van de bevolking in staat is een bepaalde taak herhaaldelijk uit te voeren gedurende de werkdag. Deze tool werd ontwikkeld aan de hand van een psychofysische benadering en zijn gebaseerd op het werk van Dr. Stover Snook, Dr. Vincent Ciriello, Dr. Jim Potvin, Dr. Wayne S. Maynard en Dr. George Brogmus voor het Liberty Mutual Research Institute for Safety.

De tool bepaalt een maximaal toegelaten gewicht van de manueel te hanteren last (heffen, neerzetten, duwen, trekken, dragen) voor vooraf bepaalde percentages van de bevolking, in functie van de afstand tussen het lichaam en de last, de verticale verplaatsing van het object, het bewegingsbereik en de frequentie van de manutentie. Er zijn verschillende berekeningsmodellen voor mannen en vrouwen.

Meer info daarover en de berekeningstool zijn beschikbaar in het Engels op de website van Liberty Mutual, onder de module "Manual Materials Handling":  Liberty Mutual Manual Materials Handling Population Percentiles .

MAC tool (HSE – Verenigd Koninkrijk)

De “Manual Handling Assessment Chart” (MAC) tool bevat beoordelingsdiagrammen voor de risico’s die gepaard gaan met het manueel hanteren van lasten (tillen of dragen en of tillen met meerdere personen). De gebruiker moet acht stappen volgen om de situatie te beoordelen en een numerieke code en een kleurcode toekennen die overeenstemt met de risicograad. Illustraties van situaties bij elke risicograad helpen de gebruiker bij het maken van deze evaluaties.

Deze tool is in het Engels beschikbaar op de website van de HSE:  Manual handling assessment charts (the MAC tool) .

Manueel behandelen van lasten: Gids en FIFARIM-identificatiefiche (FOD Werkgelegenheid - België)

De risico’s bij manuele behandeling en fysieke arbeid zijn de voornaamste oorzaken van arbeidsongevallen en beroepsziekten. De bedoeling van deze gids en fiche is het voorkomen en verminderen van deze risico’s en het verminderen van het energieverbruik om de doeltreffendheid van de arbeid te verbeteren.

Deze publicaties zijn beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid), in de module Publicaties:

• Manueel behandelen van lasten - Gids om risico's te evalueren en te voorkomen
• Manueel behandelen van lasten - FIFARIM - Identificatiefiche van risicofactoren bij manuele behandeling

Quick Exposure Check (QEC) methode (CNESST - Canada)

Met deze vragenlijst kunnen werknemers en werkgevers het risico op MSA op de werkplek evalueren.

Het document is beschikbaar in het Frans op de website van de “Commission des normes, de l’équité, de la santé et de la sécurité du travail” (CNESST):  Troubles musculosquelettiques - Méthode QEC .

OCRA-methode (EPM – Italië)

De OCRA-checklist is een instrument waarmee een snelle inschatting kan worden gemaakt van de risico’s tijdens de eerste observatie van een werkpost, voornamelijk voor manuele en repetitieve handelingen.

De tool is in het Engels beschikbaar op de website van “Ergonomia della Postura e del Movimento” (EPM):  SOFTWARE DOCUMENTS >>  OCRA UTILITIES >>  ENGLISH index .

OREGE (INRS – Frankrijk)

De “Outil de Repérage et d'Evaluation des GEstes” (OREGE) is een eenvoudige tool voor het beoordelen van biomechanische risicofactoren van MSA aan de bovenste ledematen.

De tool is in het Frans beschikbaar op de website van het “Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et des maladies professionnelles” (INRS), het Franse nationaal Instituut voor onderzoek en veiligheid voor de preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten:  OREGE : un outil simple d'évaluation des facteurs de risque biomécaniques de TMS du membre supérieur .

Beoordelingsinstrumenten voor fysieke belasting (TNO – Nederland)

Op de website ‘fysiekebelastingbeoordelen.tno.nl’ staan er beoordelingsinstrumenten om de risico’s van fysieke belasting op het werk zelf te kunnen beoordelen.

De instrumenten zijn beschikbaar op de website  TNO Fysieke belasting .

Pushing and Pulling tool (HSE – Verenigd Koninkrijk)

Deze tool voor trek- en duwactiviteiten is ontworpen om de gebruiker te begeleiden bij de vragen die hij zichzelf moet stellen tijdens de risico-evaluatie. Trek- en duwbewegingen worden vaak als alternatief gekozen voor het tillen van lasten, maar verschillende factoren bemoeilijken dat trekken of duwen (oneffen oppervlakken, obstakels, trappen, hellingen, enz..).

Deze tool is in het Engels beschikbaar op de website van de HSE:  Pushing and Pulling loads .

RULA (Osmond Ergonomics - Verenigd Koninkrijk)

De “Rapid Upper Limb Assessment” (RULA) is een onderzoeksmethode voor ergonomische analyses van werkplekken waar aandoeningen aan de bovenste ledematen worden gerapporteerd. RULA is een screening-tool die biomechanische en posturale belasting beoordeelt voor het hele lichaam, maar bijzondere aandacht besteedt aan nek, romp en bovenste ledematen. RULA moet gebruikt worden als onderdeel van een groter ergonomisch onderzoek.

Deze tool is in het Engels beschikbaar op deze website van “Osmond Ergonomics”:  RULA - Rapid Upper Limb Assessment .

REBA (University of Nottingham - Verenigd Koninkrijk)

De “Rapid Entire Body Assessment” (REBA) is een tool om vlug statische als dynamische houdingen van het hele lichaam te analyseren. De REBA-methode lijkt op RULA en verschaft een objectieve meting van het risico op MSA dat veroorzaakt wordt door de taken. De methode laat eveneens toe om minder sedentaire taken te evalueren waarbij het hele lichaam wordt belast.

Deze tool is beschikbaar in het Engels op de website van “Cornell University Ergonomics”:  REBA Worksheet .

Meer info in het Nederlands daarover op de Ergonomie site:  REBA – Rapid Entire Body Assessment .

Checklist voor het manueel hanteren van lasten (SUVA – Zwitserland)

De checklist “Alléger la charge” van de "Caisse Nationale Suisse d’Assurances" (SUVA) bevat 22 situaties die moeten worden geanalyseerd aan de hand van ja/deels/neen vragen. Er wordt voornamelijk stilgestaan bij de planning van het werk, de hulpmiddelen voor het verplaatsen van lasten, tilacties en opleiding. In het kader van de checklist moeten een aantal taakobservaties worden verricht. Op een bijhorende fiche kunnen in navolging van de observatie de maatregelen worden genoteerd.

De checklist is in het Frans beschikbaar op de website van SUVA:  Alléger la charge - Liste de contrôle .

Calculator voor de berekening van de dagelijkse blootstelling aan lichaamstrillingen (HSE – Verenigd Koninkrijk)

Deze blootstellingscalculator voor lichaamstrillingen berekent de dagelijkse blootstelling.

Deze tool is beschikbaar in het Engels op de website van de HSE:  Whole body vibration calculator .

Lage rugpijn en radiculaire pijn: een tool om het zorgpad te definiëren (KCE – België)

Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) ontwikkelde een tool om een zorgpad te definiëren dat voor elk type patiënt kan bepalen welke onderzoeken best worden uitgevoerd en welke de optimale behandeling is, afhankelijk van het type en de duur van de rugpijn. De tool werd uitgewerkt in samenwerking met vertegenwoordigers van alle relevante gezondheidszorgberoepen en met de patiënten. Voor een groter gebruiksgemak ontwikkelde het KCE ook een interactieve online tool.

Meer informatie over deze tool is beschikbaar op de website van het KCE:

• Lage rugpijn en radiculaire pijn: kernelementen van een zorgpad
• Een handleiding voor de aanpak van rugpijn
• Een klinische richtlijn rond lage rugpijn
• Klinische Richtlijn rond lage rugpijn en radiculaire pijn
• Website KCE  lagerugpijn

Tien video’s over de preventie van de MSA in de sector van de hulp- en zorgverlening aan personen (INRS - Frankrijk)

Het INRS heeft tien video’s uitgebracht over de preventie van MSA. De video’s tonen een nieuwe benadering voor het optillen en verplaatsen van personen in de sector van de hulp- en zorgverlening aan personen. Deze benadering met het oog op de preventie van risico's inzake MSA in de zorgsector moet deel uitmaken van een globaal preventieplan van de diensten voor gezondheidszorg.

De video’s staan op de website van het INRS, in het Frans:  Dix vidéos sur la prévention des TMS dans le secteur de l’aide et du soin à la personne .