Asbest is gevaarlijk en verboden

Asbest is een verzamelnaam voor meerdere aluminosilicaatmineralen die een ernstig gevaar voor de gezondheid kunnen vormen.

Asbest werd tot eind jaren ‘90 in België gebruikt in allerlei industriële producten:

  • asbestcement (vb. golfplaten, leien, buizen en kanalen);
  • isolatiemateriaal (vb. rond ketels en tanks);
  • plaatmaterialen (vb. asbestkarton);
  • spuitasbest (de meest gevaarlijke asbesthoudende toepassing);
  • dichtingen en lijmen (vb. lijm voor linoleum);
  • asbesttextiel (vb. handschoenen, brandgordijnen in ziekenhuizen);
  • frictie-en filtermateriaal (vb. remvoeringen, filterdoekjes bij de productie van wijn);

Het inademen van asbestvezels kan asbestose en verschillende vormen van kanker veroorzaken.

Asbest werd jarenlang veelvuldig gebruikt in allerhande toepassingen, maar sinds 1 januari 2005 is het gebruik en het op de markt brengen van asbesthoudende producten in de Europese Unie volledig verboden, op één uitzondering na. Deze tijdelijke uitzondering betreft een enkele industriële toepassing, nl. het gebruik van membranen die chrysotiel bevatten in bestaande elektrolyse-installaties.

  • Asbest - Publicaties

    Factsheet 51 over asbest in de bouwsector (EU-OSHA - 2004)

    Alle werknemers die in de bouw, het onderhoud en de schoonmaak tewerkgesteld worden, lopen een potentieel risico van blootstelling aan asbest.

    Deze informatiefiche van het Europese Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) legt uit wat asbest is, wat de effecten ervan op de gezondheid zijn, waar dat zich kan bevinden en wie eraan kan worden blootgesteld. Zij bespreekt de asbestverwijderingswerkzaamheden niet. De fiche stelt sommige voorbeelden van goede praktijken voor, maar geeft geen gedetailleerde instructies. Indien u vermoedt dat u aan asbest op het werk wordt blootgesteld, contacteer dan uw controle-instantie of andere bevoegde organen.

    Deze informatiefiche is beschikbaar op de website van EU-OSHA, in de rubriek Publicaties > Factsheet 51 - Asbest in de bouw.

    Het Asbestfonds: 5-jarig bestaan (AFA - België - 2012)

    Naar aanleiding van zijn 5-jarige bestaan blikt het asbestfonds (AFA) terug op de evolutie die het heeft doorgemaakt gedurende deze eerste jaren.

    Deze terugblik is in een toegankelijk en didactisch verslag gegoten.

    Het verslag is beschikbaar op de website van het Asbestfonds, in de rubriek Brochures & formulieren > Verslag n.a.v. het 5-jarig bestaan van het AFA: Het Asbestfonds - 5-jarig bestaan (2007-2012) (PDF).

    Dossier over asbest op bouwwerven: Asbest en vervangingsvezels (Constructiv – België - 2020)

    Constructiv, de dienstverlenende organisatie van en voor de bouwsector, heeft een dossier uitgegeven met voorzorgsmaatregelen, een fotocatalogus, de meest voorkomende vervangingsvezels en praktische aanbevelingen bij het omgaan met asbesthoudende materialen op bouwwerken.

    Dat dossier is beschikbaar op www.buildingyourlearning.be, de digitale bibliotheek van Constructiv, in de rubriek Publicaties > zoeken > Asbest en vervangingsvezels.

    Asbestmemorandum van de sociale partners van de bouwsector (Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk – België - 2015)

    De sociale partners van de Vaste Commissie Bouw van de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk hebben op 18 juni 2015 een asbestmemorandum ondertekend. Dat memorandum is tot stand gekomen na besprekingen in het Asbestforum van de Vaste Commissie Bouw. De sociale partners willen daardoor meer aandacht vragen voor de asbestproblematiek en opkomen voor meer verantwoord werken bij de asbestverwijdering.

    Sociale Partners in het Asbestforum van de Vaste Commissie Bouw - Memorandum aan de ministers bevoegd voor asbest (PDF – 487 kB)

  • Asbest - Externe documentatie

    Het asbestfonds (AFA - België)

    De Belgische regering heeft besloten om een asbestfonds op te richten om beroeps- en milieuslachtoffers die aan een ziekte lijden veroorzaakt door asbest, schadeloos te stellen. Het fonds werd in het kader van de programmawet van 27 december 2006 goedgekeurd. De toepassingsmodaliteiten zullen het voorwerp van uitvoeringsbesluiten uitmaken. Het asbestfonds is gestart op 1 april 2007.

    De Belgische regering zal jaarlijks 10 miljoen euro toewijzen om de zieken te vergoeden die aan aandoeningen lijden, zoals asbestose, pleurale plaques, longkanker en mesothelioom, een dodelijke kanker. Dat fonds werd in het Fonds voor Beroepsziekten (FBZ) geïntegreerd.

    Website van het Asbestfonds

    Vereniging van Asbestslachtoffers in België (ABEVA - België)

    Talrijke asbestslachtoffers zwijgen of zijn zich zelfs niet bewust van de oorzaak van hun ziekte. ABEVA streeft naar de officiële erkenning van de reële situatie en de ernst van de gezondheidsschade veroorzaakt door asbest en naar een correcte opsporing van alle asbestslachtoffers.

    De hulp die de vereniging aan de slachtoffers verleent kan verschillende vormen aannemen:

    • oriënteren in de administratieve of andere stappen nodig om schadeloosstelling te verkrijgen;
    • lijst van de mogelijke middelen: advocaten, artsen, experts, …;
    • uitwisseling van ervaringen tussen slachtoffers, solidariteitsverbanden creëren, …;
    • permanente informatie verspreiden over haar acties, de resultaten van haar stappen en van die van alle slachtoffers om aldus hun rechten te doen gelden.

    Website van ABEVA

    Vereniging Asbestverwijderende Bedrijven (VAB - België)

    VAB is een beroepsvereniging die de belangen van de asbestverwijderende bedrijven in België bevordert en verdedigt. Dit betekent concreet dat de VAB haar leden op beroepsgebied informeert en bijstaat door onder andere in gesprek te gaan met de wetgever om wettelijke maatregelen te verkrijgen die het beroep moeten beschermen en de strijd aan te gaan met de overtredingen op de bestaande reglementeringen. VAB verstrekt daarnaast ook informatie aan derden, meestal zijn dit de asbestbezittende bedrijven.

    Website van de VAB

    Specifieke website over asbest: amiante.inrs.fr (INRS - Frankrijk)

    Deze website bevat de essentiële informatie over asbest: risico’s, middelen om zich ertegen te beschermen, betrokken beroepen, FAQ rubriek, quiz om zijn kennis over het onderwerp te testen en links voor meer informatie, waaronder talrijke publicaties van het ‘Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et des maladies professionnelles’ (INRS) over dit onderwerp.

    De website in het Frans: Tout savoir sur l’amiante, pour mieux s’en protéger

    Rubriek “Asbestos health and safety” (HSE - Verenigd Koninkrijk)

    Deze rubriek op de website van de ‘Health and Safety Executive’ (HSE) geeft essentiële informatie over asbest en binnen het kader van haar “Hidden Killer Campaign” richt ze zich ook naar risicoberoepen (b.v. elektriciens, loodgieters) om vakmensen bewust te maken van de gevaren en hen veilige werkmethoden aan te bevelen.

    Op de website van de HSE, in het Engels: rubriek Guidance > Topics > Asbestos.

    Rubriek “Amiante / Asbestos” (ETUI - Europa)

    Deze rubriek op de website van het Europees Vakbondsinstituut (European Trade Union Institute, ETUI) overloopt de Europese en internationale wetgeving en stelt talrijke links voor.

    Op de website van ETUI:

    • in het Frans: rubriek Thèmes > Santé et sécurité - Conditions de travail > Amiante;
    • in het Engels: rubriek Topics > Occupational health and safety & working conditions > Asbestos.

    Oproep tot een internationale ban van asbest (Collegium Ramazzini)

    Het Collegium Ramazzini, een internationale wetenschappelijke vereniging gespecialiseerd in de arbeids- en milieugeneeskunde, doet in 2010 een tweede oproep om asbest te bannen. Met de slogan ‘Asbestos is still with us: Repeat Call for a Universal Ban’ herhaalt het Collegium Ramazzini zijn oproep van 1999.

    Op de website van het ‘International Ban Asbestos Secretariat’, in het Engels: Repeat Call to Ban Asbestos.

    Resolutie van 14 maart 2013 over aan asbest gerelateerde bedreigingen voor de gezondheid op de werkplek en vooruitzichten op afschaffing van alle nog bestaande vormen van asbest (Europees Parlement)

    Deze resolutie bevat 62 punten die onderverdeeld worden in:

    • Opsporing en registratie van asbest
    • Waarborging van kwalificaties en scholing
    • Uitwerking van asbestverwijderingsprogramma's
    • Erkenning van asbestgerelateerde ziekten
    • Steun voor asbestslachtoffersverenigingen
    • Strategieën voor een mondiaal verbod op asbest

    Op de website van het Europees Parlement: Resolutie van het Europees Parlement van 14 maart 2013 over aan asbest gerelateerde bedreigingen voor de gezondheid op de werkplek en vooruitzichten op afschaffing van alle bestaande vormen van asbest.

    Asbestbeleid van OVAM (Vlaanderen)

    Deze rubriek op de website van OVAM geeft oa een overzicht van asbestbodemverontreiniging, asbest als afval en het Vlaamse afbouwbeleid.

    Op de website van OVAM, in het Nederlands, onder asbest.

  • Asbest - Regelgeving

    Algemeen verbod op gebruik van asbest

    Asbest is een bijzonder schadelijke stof die ondertussen verboden is. Maar door het massale gebruik ervan in de voorbije decennia, is het in onze leefomgeving nog in grote mate aanwezig. Het vormt daardoor nog steeds een risico voor de gezondheid van burgers en werknemers.

    Verbod tot gebruik en het op de markt brengen van asbest

    Het verbod op het op de markt brengen en het gebruik van asbesthoudende producten wordt gereglementeerd door de REACH verordening en door het koninklijk besluit van 23 oktober 2001 tot beperking van het op de markt brengen en van het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten (asbest). Daarenboven verbiedt titel 3 van boek VI van de codex over het welzijn op het werk een aantal manipulaties op asbestbevattende materialen.

    Meer informatie daarover en de regelgevende teksten staan op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid), in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Chemische, kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia > Asbest en asbestverwijderaars.

    Bescherming van werknemers

    Asbest is een kankerverwekkende stof waarop titel 2 betreffende de kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia van boek VI van de codex van toepassing is. Daarnaast werd er ook een aparte regelgeving voor uitgewerkt in titel 3 van boek VI van de codex. Titel 3 is gebaseerd op dezelfde principes als titel 2, maar bevat ook gedetailleerde bepalingen over preventiemaatregelen, vooral met betrekking tot de verwijdering van asbest.

    Werkgevers moeten een inventaris opmaken van alles wat asbest bevat in hun bedrijf. Op basis van die inventaris wordt een beheersplan opgesteld, dat de basis vormt voor de volgende stappen die eventueel genomen moeten worden. Alle werknemers die aan asbest worden blootgesteld, moeten ten minste één maal per jaar medisch onderzocht worden. Er bestaat een strikte reglementering over het omgaan met asbesthoudende producten, zowel voor de verwijdering ervan als voor herstel- en onderhoudswerken. Afhankelijk van de werken moeten de passende preventiemaatregelen worden genomen.

    Meer informatie daarover en de regelgevende teksten staan op de website van de FOD Werkgelegenheid, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Chemische, kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia > Asbest en asbestverwijderaars: De bescherming van de werknemers tegen de risico's van blootstelling aan asbest.

    Erkenning van asbestverwijderaars

    Belangrijke sloop- en verwijderingswerken waarbij belangrijke hoeveelheden asbest kunnen vrijkomen, mogen enkel worden uitgevoerd door ondernemingen die hiervoor erkend zijn door de Minister van Werk. Titel 4 van boek VI van de codex stelt de voorwaarden en de nadere regels betreffende de erkenning van dergelijke ondernemingen vast.

    Meer informatie daarover en de regelgevende teksten staan op de website van de FOD Werkgelegenheid, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Chemische, kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia > Asbest en asbestverwijderaars: De erkenning van ondernemingen en werkgevers die sloop- of verwijderingswerkzaamheden uitvoeren waarbij belangrijke hoeveelheden asbest kunnen vrijkomen.

    REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemische stoffen)

    De Europese REACH verordening legt de industrie verplichtingen op om chemische stoffen:

    • te registreren;
    • het veilig gebruik ervan te beoordelen;
    • in bepaalde gevallen te laten vergunnen;
    • in bepaalde gevallen het gebruik te beperken.

    Asbest is opgenomen in bijlage XVII van de REACH verordening (beperkingen op de vervaardiging, het in de handel brengen en het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen, mengsels en voorwerpen). Beperkingen worden ingevoerd om de volksgezondheid en het milieu tegen de onaanvaardbare risico's van chemische stoffen te beschermen. Een beperking kan de vervaardiging, het in de handel brengen of het gebruik van een bepaalde stof inperken of verbieden.

    Bescherming van de werknemer

    Meer informatie en de reglementering over de bescherming van de werknemer in het kader van REACH zijn beschikbaar op de website van het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA), in de rubriek Gebruiker van chemische stoffen > Gebruik chemische stoffen op het werk op een veilige manier.

    CLP

    CLP-verordening: toepassingsdata

    De CLP-verordening werd in december 2008 goedgekeurd door het Europees Parlement en is op 20 januari 2009 in werking getreden. De verplichtingen dienden ten laatste op 1 december 2010 te worden toegepast voor stoffen en ten laatste op 1 juni 2015 voor mengsels.

    Wat is CLP?

    “CLP” staat voor ‘Classification’, ‘Labelling’ en ‘Packaging’ (indeling, etikettering en verpakking) van stoffen en mengsels. Deze term wordt gebruikt om een onderscheid te maken met het mondiale ‘Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals’ (GHS) dat grotendeels gelijklopend is. De verordening voorziet in indelings-, etiketterings- en verpakkingsregels voor stoffen en mengsels.

    Verband met REACH

    Waar REACH voornamelijk een grote impact heeft op producenten en importeurs van stoffen, heeft CLP een grote impact op downstreamusers, zoals de formulatoren, die deze stoffen en mengsels op de markt brengen. De nieuwe CLP-indeling diende voor 3 januari 2011 ter kennis gebracht te worden bij het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA).

    Nationale helpdesk

    CLP voorziet, zoals REACH, dat de lidstaten nationale helpdesks instellen om de producenten, importeurs, gebruikers en overige belanghebbenden informatie te verstrekken. De Belgische nationale helpdesk werd opgericht binnen de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

    Toepassing van CLP op asbest

    Meer informatie over de indeling van stoffen is beschikbaar in de databank “CL Inventory” op de website van ECHA, in de rubriek Informatie over chemische stoffen > Inventaris van indelingen en etiketteringen. Ze worden aangevuld door de “Bijzondere bepalingen betreffende de etikettering van voorwerpen die asbest bevatten”, opgenomen in de REACH verordening (bijlage XVII, aanhangsel 7).

    Wetgeving in de buurlanden

    Meer dan een decennium na het invoeren van een Europees asbestverbod en van strengere regels ter bescherming van de werknemers, werd het duidelijk dat het beheer van de asbestgerelateerde risico’s nog beter zou kunnen worden aangepakt.

    Nederland en Frankrijk hebben hun asbestregelgeving al hervormd.

    Omwille van het wetenschappelijke bewijs dat de huidige Europese bindende grenswaarde voor asbest te hoog is, hebben beide landen hun nationale asbestgrenswaarde verlaagd. Dit heeft uiteraard ook gevolgen voor de verwijderingsprocedures en de aanpak van metingen.

    Verder worden de te nemen preventiemaatregelen afgestemd op het stofniveau van de werken i.p.v. op het onderscheid tussen hechtgebonden en losgebonden asbest. Dit omwille van het feit dat voor steeds meer materialen uit asbestcement de “houdbaarheidsdatum” overschreden is, waardoor het asbest niet meer louter hechtgebonden is en de blootstelling tijdens werken significant vergroot.

    Frankrijk:

    Meer informatie over de regelgeving over asbest in Frankrijk is beschikbaar op de website van het:

    • Ministère du Travail, de l’Emploi et de l'Insertion, in de rubriek Santé au travail > Prévention des risques pour la santé au travail > Amiante
    • Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et des maladies professionnelles’ (INRS), in de rubriek Risques > Amiante > Réglementation;
    • Agence nationale de sécurité sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail’ (Anses): L’amiante.

    Nederland: Meer informatie over de regelgeving over asbest in Nederland is beschikbaar op de website van de Rijksoverheid, in de rubriek Onderwerpen: Asbest.

  • Parlementaire vragen

  • 55030367C Kamer - Asbest en de inventaris van de gebouwen die asbest bevatten

  • 22369 Kamer - De maatregelen tegen de verspreiding van asbest afkomstig van een asbesthoudend zandstraalmiddel

  • 21027, 23667, 23859 Kamer - Werknemers die in een omgeving werken waar zij (mogelijk) worden blootgesteld aan asbest

  • 697 Vlaams Parlement - Wetgeving inzake asbestbehandeling, -verwijdering en -afvoer - Handhaving

  • 18481, 18754, 18941 & 19403 Kamer - Asbest

  • 21344 Kamer - Het asbestdossier bij de MIVB

  • 8842 & 8972 Kamer - De studie over de gevolgen van asbest | Kankerrisico bij arbeiders die met asfalt werken

  • 8486 Kamer - asbest

  • 22896 tot 22903, 22918 tot 22923 en 22935 Kamer - 15 vragen over blootstelling aan asbest bij de MIVB

  • 21294, 21327 & 22125 Kamer - Asbest in overheidsgebouwen in het Brussels Gewest en bij de MIVB

  • 5-7512 Senaat - Illegaal verwijderen van asbest - Stand van zaken - Controles

  • Asbest - Tools

    App Asbest feiten (Kennisplatform Asbest - Nederland)

    Het bijzondere aan deze app is de interactiviteit. Via filmpjes, foto's en voorbeelden vindt u uw weg in de wereld van asbest. Zo heeft u altijd betrouwbare asbestinformatie binnen handbereik. Op een heldere manier wordt uitgelegd wat asbest is, waar het voorkomt en wat te doen bij het aantreffen van asbest.

    De app is beschikbaar op de website van het Nederlands kennisplatform Asbest: De Asbest App.