Wanneer een toestel of een machine trilt, wordt dit door het lichaam van de werknemer waargenomen. Afhankelijk van de plaats waar de trillingen het lichaam binnendringen, maakt men een onderscheid tussen hand-arm (handmachines) trillingen en globale lichaamstrillingen (voertuigen, walsmachines).

In beide gevallen gaat het om mechanische trillingen die voor fysieke schade bij de blootgestelde werknemer kunnen zorgen. Meestal zijn mechanische trillingen niet de rechtstreekse oorzaak van een arbeidsongeval, maar bij langdurige of intense blootstelling kunnen zij aanleiding geven tot diverse types van beroepsziekten.

De regelgeving over trillingen vereist dat elke onderneming zoekt naar oplossingen om de blootstelling van de werknemers aan dit risico te vermijden of op zijn minst te verminderen. Wanneer door een risicoanalyse de specifieke risico's voor de onderneming zijn vastgesteld, dient de werkgever hiervoor de passende en concrete preventiemaatregelen te nemen.

We kunnen trillingen niet voorkomen zonder gelijktijdig aandacht te besteden aan andere factoren (gewicht van de machine, positie, statische houding, manueel hanteren van lasten, langdurig zitten, ...) die verantwoordelijk zijn voor musculoskeletale aandoeningen (MSA). Meer informatie over MSA en de voorkoming ervan is beschikbaar in het thema Musculoskeletale aandoeningen (MSA).

  • Trillingen - Externe documentatie

    Dossier Trillingen (HSE – Verenigd Koninkrijk)

    De website van de ‘Health and Safety Executive’ (HSE) biedt verschillende gegevens in het Engels: rubriek Vibration at Work.

    Website Human vibrations (Universiteit van Southampton - Verenigd Koninkrijk)

    Verschillende gegevens zijn in het Engels beschikbaar: website Human Vibration.

    Dossier Trillingen (INRS - Frankrijk)

    Het Franse nationaal onderzoeksinstituut voor het onderzoek en de preventie van arbeidsongevallen en beroepsziektes stelt op zijn website een specifiek dossier betreffende trillingen voor (in het Frans): Dossier Vibrations.

    Onderzoeksprojecten VIBRISKS et VINET (Europese Unie)

    In het kader van de Europese onderzoeksprojecten VIBRISKS en "Vibration Injury Network" (VINET), zijn er procedures en goede praktijken ontwikkeld voor het onderzoek van blootgestelde werknemers en de goede opvolging van werknemers met symptomen te wijten aan mechanische trillingen.

    Die verschillende gegevens zijn in het Engels beschikbaar op de volgende websites:

    Rubriek Rugklachten” (NVAB - Nederland)

    De Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB) verschaft op haar website verschillende gegevens, zoals richtlijnen en documentatie, in het Nederlands of in het Engels: rubriek Rugklachten.

  • Trillingen - Regelgeving

    Titel 3 van boek V van de codex over het welzijn op het werk bepaalt wat er in een bedrijf moet worden gedaan als er werknemers aan mechanische trillingen worden blootgesteld. Die regelgeving geeft actie- en grenswaarden en verplicht tot het uitvoeren van een risicobeoordeling. Als er risico’s zijn moet de werkgever preventiemaatregelen nemen.

    Meer informatie daarover en de reglementaire teksten staan op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg, in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Omgevingsfactoren en fysische agentia > Trillingen.

    Actiewaarde

    De actie- en de grenswaarde worden uitgedrukt in m/s² (de frequentie- en tijdgewogen versnelling van de trilling in de drie assen) en worden steeds bepaald als een gemiddelde over een werkdag van 8 uur. Als de blootstellingsduur kleiner is dan 8 uur, dan moet men een herberekening maken voor een gemiddelde over 8 uur.

    Voor hand-arm trillingen is de actiewaarde 2,5 m/s² en de grenswaarde 5 m/s². Voor lichaamstrillingen is de actiewaarde 0,5 m/s² en de grenswaarde 1,15 m/s².

    Uit onderzoek weten we dat bij blootstelling boven de actiewaarde er al hinder, verminderd comfort en gezondheidsschade kan optreden. De doelstelling is derhalve er voor te zorgen dat voor elke werkdag de blootstelling lager is dan de actiewaarde.

  • Onderzoeken

  • Draagbare spijkermachines – vereenvoudigen van evaluatiemethodes van de blootstelling aan lawaai en trillingen (IRSST – Canada – 2018)

    Het Canadeze onderzoeksinstituut "Institut de recherche Robert-Sauvé en santé et en sécurité de travail" (IRSST) heeft de resultaten gepubliceerd van een onderzoek dat pistes voorstelt om de evaluatiemethodes te vereenvoudigen van lawaai en trillingen die worden veroorzaakt door spijkermachines die frekwent worden gebruikt door timmerlui en dakwerkers, teneinde hun blootstelling hieraan te verminderen in het kader van hun werk. Dit gereedschap veroorzaakt lawaai en trillingen op niveaus waardoor de gebruikers ervan risico lopen op beroepsdoofheid of het hand-armvibratiesyndroom.

  • Trillingen - Sensibiliseringsmateriaal

    Napo in "vertil je niet!" - Slechte trillingen (EU-OSHA)

    De animatiefilm "Napo in vertil je niet!" wijst op het belang van een geïntegreerde aanpak voor het vermijden van musculoskeletale aandoeningen. Centraal staat het omgaan met de volledige belasting op het lichaam, van alle druk en overbelasting, omgevingsfactoren, risico’s op de werkplek en het werkritme tot de lasten die moeten worden verplaatst.

    De film werd gemaakt in het kader van de Europese campagne van 2007 en bestaat uit 11 korte fragmenten. Het 8e fragment gaat over trillingen.

    Op de Napo-website: Aflevering 08: Slechte trillingen.

  • Trillingen - Tools

    De SOBANE-strategie toegepast op trillingen (FOD Werkgelegenheid - België)

    De SOBANE-strategie voor het beheer van beroepsrisico’s werd ontwikkeld als hulp bij de organisatie van een dynamisch en doeltreffend risicobeheer. Zij bevat vier interventieniveaus (opsporing (Screening), OBservatie, ANalyse, Expertise) en biedt de mogelijkheid om door een gestructureerde benadering de nodige middelen en competenties te gebruiken volgens de complexiteit van de problemen waarmee men wordt geconfronteerd.

    De Sobane-strategie toegepast op lichaamstrillingen is beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid), in de module Publicaties: Globale lichaamstrillingen – Reeks SOBANE-strategie.

    De Sobane-strategie toegepast op hand-arm trillingen is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, in de module Publicaties: Hand-arm trillingen – Reeks SOBANE-strategie.

    Belangrijkste databases van fabrikanten

    Bepaalde databankgegevens zijn beschikbaar op het internet:

    Berekening van de dagelijkse blootstelling aan trillingen

    We kunnen de volgende formule gebruiken:
    dagelijkse blootstelling A(8)=a * √(t/8)

    waarbij:

    a = trillingsintensiteit van het toestel m/s²

    t = blootstellingsduur in uren

    Er staan op het internet specifieke calculators voor de blootstelling. Die calculators zijn bijzonder nuttig als men met verschillende toestellen op één dag werkt en men de blootstelling van de verschillende toestellen moet samentellen.

    Voorbeelden van calculators zijn beschikbaar op volgende websites: