COVID-19 is een nieuwe infectieziekte die veroorzaakt wordt door het SARS-CoV-2 coronavirus. Het virus, dat waarschijnlijk afkomstig is van dieren, werd in 2019 voor het eerst vastgesteld in China. Het werd snel overgedragen van mens tot mens en heeft zich ondertussen vrijwel wereldwijd verspreid (pandemie).

Sommige geïnfecteerde personen worden niet ziek maar kunnen toch besmettelijk zijn. Anderen ontwikkelen een eerder beperkt ziektebeeld met griepachtige symptomen en infecties van de luchtwegen.

Bij bepaalde geïnfecteerde personen kan een zwaar ziektebeeld optreden met onder meer longontsteking en de nood aan beademing op intensieve zorgen. Het virus kan dodelijk zijn.

In 2002 werden we al geconfronteerd met het SARS-virus (Severe Acute Respiratory Syndrome) en in 2012 met het MERS-virus (Middle East respiratory syndrome), beide behorende tot de Coronavirussen, maar de verspreiding werd toen snel door maatregelen ingeperkt. Voor het SARS-CoV-2 was dit helaas niet het geval.

  • COVID-19 - Goede praktijken

    Tijdens de coronacrisis moest elke organisatie zich aanpassen om werknemers en medewerkers zo goed mogelijk te beschermen. Om de uitwisseling van goede praktijken tussen bedrijven te bevorderen, riep de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg op om voorbeelden met elkaar te delen. Hieronder staan een paar inspirerende inzendingen van bedrijven en organisaties.

    Preventiemaatregelen bij Materialise

    Materialise maakt 3D-printers voor de medische wereld en de industrie. In dit filmpje licht de preventieadviseur van het bedrijf toe welke maatregelen er genomen werden om de werknemers te beschermen tegen COVID-19: Protecting Employees at Materialise during COVID-19.

    Ergonomisch thuiswerk: lucht, licht en beweging (PVI)

    Zorg bij thuiswerk eerst en vooral voor een goede werkomgeving. Zet in op frisse lucht, genoeg daglicht en voldoende spel en beweging, drie factoren die een positieve invloed op het denkvermogen hebben. Lees er meer over op de website van het PVI: 3 maal vrolijker.

    Een goede beeldschermwerkplek in 8 stappen (PVI)

    Met dit 8-stappenplan over beeldschermwerk en werken met laptops van het PVI past men zijn stoel, tafel en beeldscherm aan zichzelf aan en niet andersom en alles staat pico bello. Werkt men op een laptop, gebruik dan zeker de juiste hulpmiddelen, zoals een laptopsteun, een los toetsenbord en een externe muis.

    Thuiswerk en terugkeer naar kantoor in coronatijden (VerV, Vlaamse Ergonomievereniging)

    De Vlaamse beroepsvereniging voor ergonomie VerV publiceerde een aantal richtlijnen over thuiswerk en de terugkeer naar kantoor:

    Tutorials over het wassen van handen en het dragen van een masker (ULB)

    De Université Libre de Bruxelles (ULB) heeft twee tutorials ontwikkeld over hoe men zijn handen goed kan wassen en hoe men een chirurgisch of stoffen masker moet dragen. De twee filmpjes zijn in het Frans beschikbaar op Youtube:

    Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het Werk

    Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het Werk realiseerden affiches en allerhande tools ter preventie van COVID-19 die soms ook beschikbaar zijn voor niet-klanten: IDEWE: vier films over vier sectoren: Sectorspecifieke instructies in coronatijden

    Aandacht voor brandveiligheid als de werkplaats (bijna) leeg is (AXA)

    De verzekeringsmaatschappij AXA maakte een fiche over brandveiligheid als het bedrijf volledig of gedeeltelijk gesloten wordt, onder meer als gevolg van een COVID-pandemie: Brandveiligheid bij gedeeltelijke of volledige bedrijfssluiting (PDF, 2,26 MB).

    Bescherm chauffeurs van personenvervoer (AXA, Constructiv)

    AXA verspreidt informatie van het Vlaamse huis voor verkeersveiligheid over demonteerbare afschermingen in voertuigen (PDF, 1,43 MB).

    Op de website van Constructiv staan ook links naar dergelijke informatie in Vlaanderen, Wallonië en Brussel: Welke afscheidingen kunnen reglementair geplaatst worden in voertuigen?

    Stemhygiëne met een mondmasker (Mediwet)

    Mondmaskers zullen waarschijnlijk een blijvende rol spelen in ons leven. Deze folder geeft tips over een hygiënisch stemgebruik: Langdurig spreken met mondmasker (PDF, 817 KB).

    Veilig toiletgebruik (Cohezio)

    Deze affiche over veilig toiletgebruik wijst erop dat het belangrijk is om het toiletdeksel te sluiten alvorens je doorspoelt: Sluit het toilet-deksel vooraleer je doorspoelt (PDF, 128 KB).

    Tips bij het gebruik van een gezamenlijke vaatwasmachine (Cohezio)

    Hoe veilig een gezamenlijke vaatwasser gebruiken in COVID-19-tijden? Deze affiche somt de basisregels op: Gebruik van de vaatwasser (COVID-19) (PDF, 462 KB).

    Gebruik van Ethanol (Cohezio)

    Deze fiche maakt duidelijk hoe het ontsmettingsmiddel Ethanol tegen COVID-19 op de juiste manier kan worden bereid en gebruikt: Instructiefiche Ethanol 70 % (PDF, 1,49 MB).

    Psychosociale zorg voor zorgpersoneel

    Deze webinar over psychosociale belasting van zorgpersoneel behandelt primaire- en secundaire preventiestrategieën. Het zorgpersoneel omvat zowel medewerkers met administratieve, technische, medische, logistieke als ondersteunende taken in ziekenhuizen, verzorgingsinstellingen en woonzorgcentra.

    De filmpjes vormen apart te gebruiken modules en werden gemaakt door het centrum voor crisispsychologie (Defensie) en de FOD Volksgezondheid: Webinar – Psychosociale interventies voor personeel in de zorgsector gedurende de COVID-19-crisis.

  • Parlementaire vragen

  • 55001976P Kamer - Het CST in de bedrijven

  • 961 Kamer - Presenteïsme

  • 55024903C Kamer - De gelijkstelling van de tijdelijke werkloosheid voor de berekening van het vakantiegeld

  • 55023291C, 55023309C, 55023310C, 55023986C Kamer - Het misprijzen ten aanzien van het ziekenhuispersoneel

  • 55023113C & 55023119C Kamer - De dag van de vrachtwagenchauffeur

  • Actualiteitsdebat 18/01/2022 Kamer - De naleving van de coronamaatregelen op de werkvloer

  • 722 Kamer - Controle op de naleving van de gezondheidsnormen op de werkplek naar aanleiding van de vierde golf

  • 55021439C & 55021585C Kamer - De erkenning van COVID-19 als beroepsziekte

  • 700 Kamer - Controle op de naleving van de gezondheidsmaatregelen in de dienstenchequesector

  • 334 Kamer - Toename van het telewerk

  • 39 Kamer - Sluiting van carwashes

  • 442 Kamer - Onderbenutting van sneltests in bedrijven

  • 466 Kamer - Impact van het telewerk op de werkgelegenheid

  • 435 Kamer - Naleving coronamaatregelen door ondernemingen - Controles

  • 55001488P, 55001494P, 55001502P, 55001507P Kamer - Het telewerk en de extra verplichtingen

  • 55001405P & 55001409P Kamer - Internationale Vrouwendag op 8 maart en de arbeidsvoorwaarden in de huishoudhulpsector

  • 24 Kamer - Luchtkwaliteit op de werkplaats

  • Actualiteitsdebat 27/04/2021 Kamer - Besmetting op de werkvloer

  • Actualiteitsdebat 27/04/2021 Kamer - Telewerk

  • Actualiteitsdebat 09/03/2021 Kamer - Telewerk

  • Actualiteitsdebat 26/01/2021 Kamer - Arbeidsinspectie en flitscontrole op telewerk

  • 55015023C e.v. Kamer - Het zwartboek van de huishoudhulpen

  • 55013610C e.v. Kamer - Het telewerk tijdens de coronacrisis

  • 55013370C Kamer - Het GEMS advies over de mondmaskerplicht

  • 55009729C Kamer - De aanpak van COVID-19 op het werk

  • 55001280P Kamer - Het telewerk tijdens de coronacrisis

  • 55001212P Kamer - Het verplichte telewerk en de nood aan extra controles

  • 55001089P Kamer - De naleving van de coronaregels op het werk

  • 55001064P & 55001066P & 55001084P- Gezondheidsvoorschriften door de werkgevers

  • 55000877P Kamer - De gevolgen van telewerk

  • 350 Kamer - Sneltests in de bedrijven

  • 416 Kamer - Discriminatie van niet-gevaccineerde werknemers

  • 391 Kamer - Heropening niet-medische contactberoepen

  • 55006177C Kamer - De opvolging van de COVID-preventiemaatregelen in de bedrijven

  • 55006162C Kamer - Het recht om niet aan het werk te gaan in ons land

  • 55000651P Kamer - De ongerustheid van de werknemers over COVID-19 en de peiling van de FGTB

  • 55006105C Kamer - De arbeidsinspectie van de AD Toezicht op het Welzijn op het Werk

  • 55005858C, 55006086C en 55006089C Kamer - Telewerk

  • 55005870C & 55005918C Kamer - Seizoensarbeid tijdens de coronacrisis

  • 55000716P Kamer - De RSZ en de stopzetting van bedrijven

  • 55000649P Kamer - De door de Groep van Tien gevalideerde preventiegids en de versterking van de Sociale Inspectie

  • 55000615P Kamer - De voorbereidingen voor de heropstart van de bedrijven

  • 55000579P Kamer - De werkneemsters in de sector van de dienstencheques tijdens de coronacrisis

  • 55000575P Kamer - De bezorgdheden van de werknemers tijdens de coronacrisis

  • 623 Kamer - COVID-19-maatregelen - Controles bedrijven

  • 644 Kamer - Besmettingshaard bij Westvlees

  • 443 Kamer - COVID-19 - Onvoldoende duidelijke informatie over beslissingen Veiligheidsraad

  • 376 Kamer - Inzet AD TWW inzake social distancing en telewerk

  • Kamer – Actualiteitsdebat op 8 mei 2020 over de coronaviruscrisis - Het toezicht op de naleving van de maatregelen door de bedrijven

  • Kamer – Actualiteitsdebat op 8 mei 2020 over de coronaviruscrisis - Parlementaire vragen over de generieke gids tegen de verspreiding van COVID-19 op het werk

  • Kamer – Actualiteitsdebat op 8 mei 2020 over de coronaviruscrisis - De categorisering van COVID-19 in de lijst van biologische agentia

  • Kamer – actualiteitsdebat op 8 april 2020 over de coronaviruscrisis en de impact op de werkgelegenheid

  • COVID-19 – Sensibiliseringsmateriaal - Webinars

    Het Corona-nieuwe normaal: hoe welzijn garanderen en aanpassen in openbare diensten. Webinar via Teams (15 oktober 2020)

    Vanaf de eerste Cononacrisis werd de arbeidsorganisatie ook in heel wat openbare diensten grondig doorheen geschud. Voor personeelsleden wiens functie zich ertoe leende, werd telethuiswerk de norm. Indien thuiswerk niet kon, moesten maatregelen nageleefd worden zoals de anderhalve meter afstand en het gebruik van mondmaskers.

    Tijdens deze webinar kwamen vijf deskundigen aan het woord over welzijn op het werk in Coronatijden:

    • Eduard De Decker, diensthoofd “Evaluatie Arbeidsgeschiktheid“ bij Medex, lichtte de Coronabesmettingen (tijdens de eerste golf) in de federale overheidsdiensten toe. Hij besprak statistieken over het aantal ziektemeldingen en aanvragen als beroepsziekte.
    • Valentine Delsaux is arbeidsarts en werkt als inspecteur bij TWW Namen. Zij belichtte de rol van de preventieadviseur in het garanderen van hygiëne en gezondheid op het werk.
    • Toon De Belder werkt voor het Provinciaal Veiligheidsinstituut van Antwerpen (PVI). De pijler arbeidsveiligheid werd door hem besproken onder het motto “samen staan we sterk tegen corona en voor welzijn".
    • Nathalie Cock, preventieadviseur ergonoom en Lila Maas, preventieadviseur psychosociale aspecten werken beiden voor CESI. Zij onderzochten hoe je psychosociale risico’s en MSA kunt vermijden in een nieuwe arbeidsorganisatie tijdens Coronatijden.

    Deze webinar werd georganiseerd door de FOD WASO, de FOD BOSA en Previus.

    Herbekijk de webinar “Het Corona nieuwe normaal” op YouTube.

    Download de powerpointvoorstellingen van de sprekers op de evenementenwebsite van de FOD Werkgelegenheid: Het Corona-nieuwe normaal: hoe welzijn garanderen en aanpassen in openbare diensten.

    Webinar over de impact van de coronamaatregelen op het psychosociaal welzijn op het werk (YouTube)

    De coronapandemie veranderde plots de hele wereld. Op verschillende vlakken werden zowel werkgevers als werknemers gedwongen om zich aan te passen aan de veranderde situatie: telewerk, economische werkloosheid, social distancing, bubbels, mondmaskers, alcoholgel, … De weerslag van al deze veranderingen is intens en dit ‘nieuwe organiseren’ brengt heel wat uitdagingen met zich mee op de werkvloer. 

    In dit kader organiseerde de FOD WASO op 23 november 2020 in samenwerking met de Vereniging van Organisatie-, Consumenten- en Arbeidspsychologie (VOCAP-APTO) een webinar rond de COVID-19-pandemie en de impact van het nieuwe normaal ‘de anderhalvemeterorganisatie’ op het psychosociaal welzijn op het werk. De volledige opname kan herbekeken worden op YouTube: COVID-19: Het nieuwe normaal van de anderhalvemeterorganisatie.

    In dit webinar zijn zes diverse specialisten aan het woord, experten uit de academische wereld en sprekers met terreinervaring. Lees hieronder in het kort wat zij gedeeld hebben.

    De COVID-19-pandemie: ervaringen van een preventieadviseur psychosociale aspecten - Anne Dumbruch (Liantis)

    Mevrouw Dumbruch legde in haar uiteenzetting de nadruk op de complexiteit van de bedrijfswereld. Elke onderneming is uniek. Daarom hangt de impact van de pandemie volgens haar vooral af van de manier waarop er in elk bedrijf met de crisis wordt omgegaan. In sommige gevallen worden de bestaande risico’s versterkt, in andere gevallen ondervinden de werknemers een positieve evolutie. Bedrijven kunnen deze crisissituatie aangrijpen om zich heruit te vinden.

    “The future of teamwork?” Telewerk en teamwerk in organisaties – Prof. dr. Katrien Vangrieken (KU Leuven)

    “Telewerk is niets nieuw”, met deze woorden opende prof. Vangrieken haar presentatie. De COVID-crisis heeft daarentegen wel iedereen plots gedwongen om te telewerken daar waar mogelijk, zei Vangrieken. De professor doet onderzoek naar de implicaties hiervan op het samenwerken in een teamverband. Een team wordt immers volledig bepaald door zijn sociale interacties, die enorm te lijden hebben onder deze crisis, stelt Vangrieken. Daarom heeft ze vier bouwstenen naar voren gebracht die goed teamwerk in deze tijden mogelijk maken: een veilig klimaat creëren en vertrouwen verlenen, inzetten op betrokkenheid, een gedeelde teamvisie uitwerken, en empowerment en ondersteuning bieden.

    Het teamverband en het vertrouwen in het team herstellen na COVID-19 – Jerry Penxten, arbeidspsycholoog

    Na de pauze was Jerry Penxten aan de beurt. Volgens hem hoort stress bij het leven en de menselijke ervaring. Hij legde dit uit met de metafoor van de “emmer der stress”. Deze emmer vult zich door spanning en druk uit verschillende hoeken van onze samenleving. Ieder gaat op zijn eigen manier om met deze emmer. Sommige kunnen deze makkelijker ledigen dan anderen of hebben een grotere emmer. Deze periode wordt echter gekenmerkt door de onmogelijkheid om deze emmer te ledigen, zoals vroeger, met als gevolg een enorme opeenhoping van stress en angst. Dit kan voor chaos en extreme situaties zorgen. Dus het is van vitaal belang om de psychosociale risico’s op het werk onder controle te houden, stelt Jerry. Hij ijvert voor een volledige vernieuwing van organisaties, door de nodige tijd en afstand te nemen om SAMEN – generatie X en Y - aan een nieuwe toekomst te werken.

    Welk verband houdt telewerk - voor, tijdens en na corona - met werknemerswelzijn en -prestatie? - Dr. Joni Delanoeije (KU Leuven)

    Om de effecten van telewerk te onderzoeken in deze crisissituatie vertrok dr. Delanoeije vanuit onderzoek dat reeds gevoerd is voor de uitbraak van corona. Het meeste onderzoek dateert immers van toen. Deze onderzoeksbevindingen stellen dat er verschillende kenmerken zijn die bepalen of telewerk kansen, dan wel valkuilen biedt: persoonlijke voorkeuren, de privécontext, de vrijheid om een keuze te kunnen maken, vertrouwen van de leidinggevende, ... De positieve kenmerken werden echter allemaal ondermijnd in deze crisissituatie. Men zou hieruit kunnen afleiden dat er enkel negatieve effecten zouden zijn. Dr. Delanoeije heeft dit beeld echter genuanceerd en handvaten aangereikt om een win-win situatie te creëren, om van telewerk een duurzame praktijk te maken.  

    De impact van de coronacrisis op het mentale welzijn van de werkende Belgen - Dr. Tinne Vanderelst en dr. Sofie Vandenbroeck (IDEWE & KU Leuven)

    Dr. Vanderelst en dr. Vandenbroek hebben de studievoormiddag - in het midden van de tweede golf – geëindigd met de eerste resultaten van de coronastudie die IDEWE en KU Leuven georganiseerd hebben. Er hebben in totaal vier meetmomenten plaatsgevonden tussen maart en juni, die peilden naar de impact van de COVID-19-crisis op de mentale gezondheid van de werkende Belgen tijdens de eerst golf en de versoepelingen.

    De eerste resultaten wijzen op een toename van angst en depressieve gevoelens. De sprekers verklaarden dit door het gebrek aan sociale contacten, de gebrekkige structuur van het dagelijkse leven, de jobonzekerheid en de huidige financiële situatie. Ze merkten wel op dat er grote verschillen bestaan tussen de sectoren, met de zorg- en voedingssector voorop. Ook behoorden de personen die onder technische werkloosheid stonden en de alleenstaanden tot de risicogroepen.

    Daarnaast hebben dr. Vanderelst en dr. Vandenbroeck diverse hulpbronnen voorgesteld voor organisaties, leidinggevenden en werknemers om de negatieve psychologische impact van de crisis te temperen: familie-ondersteunende organisatiecultuur, werkplekflexibiliteit, duidelijke werkrichtlijnen, sociale ondersteuning, veerkracht, …

  • COVID-19 – Sensibiliseringsmateriaal – Hulpmiddelen

    Sinds de COVID-19-pandemie in België vanaf maart 2020 moeten in ondernemingen en organisaties de nodige maatregelen getroffen worden om werknemers en klanten te beschermen tegen de verspreiding van het coronavirus.

  • Evaluatie van mondmaskers

    Een alternatief testprotocol (Alternative Test Protocol, ATP) werd ontwikkeld door het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) om het veilig gebruik van maskers die niet voldoen aan de wettelijke normen mogelijk te maken.

    Het ATP is ontwikkeld in het kader van een tekort aan mondmaskers van het type FFP2 aan het begin van de COVID 19-crisis.

    Dit protocol maakt het mogelijk om volgens een korte procedure te bepalen of niet-conforme maskers, die onder normale omstandigheden niet konden worden vrijgegeven, van voldoende kwaliteit zijn om als chirurgisch masker te worden gebruikt.

    De maskers werden geëvalueerd op:

    1. de filtercapaciteit van het maskermateriaal;

    2. de inwendige lekkage bepaald op basis van een vereenvoudigd geschiktheidsonderzoek.

    De eindevaluatie van het masker kan zijn:

    1. "FFP2 volgens ATP-protocol": masker dat alleen als FFP2 mag worden gebruikt als er geen FFP-masker is gecertificeerd volgens EN 149;
    2. "FFP2 tape neus volgens ATP-protocol" (masker op de neusbrug te plakken): alleen te gebruiken als er niet genoeg maskers beschikbaar zijn die alle tests hebben doorstaan;
    3. "FFP2-tapes volgens ATP-protocol" (voldoet niet aan de lektest): niet geschikt als FFP2, kan alleen met goedkeuring van de FOD Economie als comfortmasker worden gebruikt;
    4. "ATP-fout" (onvoldoende filtercapaciteit) = kan alleen worden gebruikt als comfortmasker.

    Meer informatie over het alternatief testprotocol (ATP) is beschikbaar op de website van het FAGG: Coronavirus: Alternative Test Protocol (ATP) voor chirurgische mondmaskers.

    Bron: Newsletter BSOH 2020/3