ATEX - Regelgeving

ATEX verwijst zowel naar de Europese economische richtlijn 2014/34/EU en de Europese sociale richtlijn 1999/92/EG.

De richtlijn 2014/34/EU (ook vroeger ATEX 95 en momenteel ATEX 114 genoemd) verdeelt de toestellen en de beschermingssystemen waarop ze van toepassing is, in groepen en categorieën. De richtlijn 1999/92/EG (ook vroeger ATEX 137 en momenteel ATEX 153 genoemd) voorziet dat de arbeidsplaatsen waar zich explosieve atmosferen kunnen voordoen, door de werkgever in zones worden onderverdeeld en bepaalt welke groepen en categorieën van toestellen en beschermingssystemen in elke zone zouden moeten worden gebruikt.

Afgezien van de reglementering die het algemene kader vastlegt, bepalen talrijke internationale normen (IEC, API, NFPA, ...) de basis van de veiligheid voor explosieve atmosferen.

Ook talrijke gidsen en codes van goede praktijken bieden meer details omtrent de modaliteiten die moeten worden toegepast.

Richtlijn 1999/92/EG betreft de minimale voorschriften voor een betere bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers die door explosieve atmosferen gevaar kunnen lopen. Die richtlijn is beschikbaar op de EUR-Lex website van de Europese Unie (EU): Richtlijn 1999/92/EG van het Europees Parlement en de Raad van 16 december 1999 betreffende minimumvoorschriften voor de verbetering van de gezondheidsbescherming en van de veiligheid van werknemers die door explosieve atmosferen gevaar kunnen lopen (vijftiende bijzondere richtlijn in de zin van artikel 16, lid 1, van Richtlijn 89/391/EEG).

Richtlijn 2014/34/EU betreft de harmonisatie van de wetgevingen van de lidstaten inzake apparaten en beveiligingssystemen voor gebruik in ontplofbare atmosferen. Die richtlijn is beschikbaar op de EUR-Lex website van de EU: Richtlijn 2014/34/EU van het Europees Parlement en de Raad van 26 februari 2014 betreffende de harmonisatie van de wetgevingen van de lidstaten inzake apparaten en beveiligingssystemen bedoeld voor gebruik op plaatsen waar ontploffingsgevaar kan heersen (herschikking).

• De Europese economische richtlijn 94/9/EG werd naar Belgisch recht omgezet door het koninklijk besluit van 22 juni 1999. Die richtlijn werd vanaf 20 april 2016 vervangen door de richtlijn 2014/34/EU, die naar Belgisch recht is omgezet door het koninklijk besluit van 21 april 2016.
  Die besluiten zijn beschikbaar op de JUSTEL website van de Federale Overheidsdienst Justitie (FOD Justitie):
  • Koninklijk besluit van 22 juni 1999 betreffende het op de markt brengen van apparaten en beveiligingssystemen bedoeld voor plaatsen waar ontploffingsgevaar kan heersen
  • Koninklijk besluit van 21 april 2016 betreffende het op de markt brengen van apparaten en beveiligingssystemen bedoeld voor gebruik op plaatsen waar ontploffingsgevaar kan heersen
• De Europese sociale richtlijn 1999/92/EG werd naar Belgisch recht omgezet door het koninklijk besluit van 26 maart 2003. Dat besluit is nu opgeheven en vervangen door de bepalingen van titel 4 van boek III van de codex over het welzijn op het werk. Die regelgevende tekst is beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid), in het tabblad Regelgeving in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Arbeidsplaatsen > Ruimtes met risico's voor explosieve atmosferen: Codex - Boek III - Titel 4 - Ruimten met risico’s voor een explosieve atmosfeer (PDF, 313 KB).
• Met betrekking tot de opslag van ontvlambare vloeistoffen is het koninklijk besluit van 13 maart 1998 nu opgeheven en vervangen door de bepalingen van titel 5 van boek III van de codex over het welzijn op het werk. Die regelgevende tekst is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, in het tabblad Regelgeving in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Arbeidsplaatsen > Opslagplaatsen voor ontvlambare vloeistoffen: Codex - Boek III - Titel 5 - Opslagplaatsen voor ontvlambare vloeistoffen (PDF, 332 KB).
• Uittreksel uit het Belgisch Staatsblad van 17 juli 2008 op de ‘refLex’ website van de databanken "Wetgeving" van het Coördinatiebureau van de Raad van State: Koninklijk besluit van 4 juni 2008 tot wijziging van de artikelen 105 tot 113 van het Algemeen Reglement op de elektrische installaties (PDF, 427 KB).
• Op de JUSTEL website van de FOD Justitie: Koninklijk besluit van 21 oktober 1968 betreffende de opslagplaatsen voor vloeibaar gemaakt handelspropaan, handelsbutaan of mengsels daarvan in vaste ongekoelde houders.

De richtlijn 2014/34/EU heeft betrekking op de fabrikanten die de verantwoordelijkheid hebben over het op de markt brengen van producten die beantwoorden aan de essentiële vereisten van de richtlijn en dit kenbaar te maken aan de consumenten door de CE-markering erop te plaatsen. De CE-markering geeft dus aan dat de producten beantwoorden aan de overeenstemmende Europese geharmoniseerde normen (of aan gelijkwaardige normen).

Deze conformiteit wordt nagegaan door de nationale markttoezichtautoriteiten in nauwe samenwerking met de andere lidstaten van de Europese Unie en met de Europese Commissie. Als het product niet conform is, dan kan het op het Europese grondgebied verboden worden.

Afgezien van de CE-markering voorziet de richtlijn ook in de verplichting voor de fabrikant of diens afgevaardigde op de Europese markt om een conformiteitsverklaring en een technisch dossier op te stellen.

In het Europees recht werden op 9 juli 2008 enkele aspecten omgevormd betreffende de wederzijdse erkenning in de niet-geharmoniseerde sector (verordening 764/2008) en de accreditatie en het toezicht op de markt (verordening 765/2008). Die principes zijn nu opgenomen in de richtlijn 2014/34/EU.

Die verordeningen zijn beschikbaar op de EUR-Lex website van de EU:

• Verordening (EG) nr. 764/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 9 juli 2008 tot vaststelling van procedures voor de toepassing van bepaalde nationale technische voorschriften op goederen die in een andere lidstaat rechtmatig in de handel zijn gebracht, en tot intrekking van Beschikking nr. 3052/95/EG
• Verordening (EG) nr. 765/2008 van het Europees Parlement en de Raad van 9 juli 2008 tot vaststelling van de eisen inzake accreditatie en markttoezicht betreffende het verhandelen van producten en tot intrekking van Verordening (EEG) nr. 339/93

De aangemelde instanties komen tussen in de procedures inzake de evaluatie van de conformiteit van de producten voordat de fabrikanten die op de markt brengen, alsook voor de overheid van een land in het kader van het markttoezicht. In België wordt dat toezicht uitgeoefend door de Algemene Directie Energie van de FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, die het ‘Institut Scientifique de Service Public’ (ISSeP), Apragaz en Vinçotte als Belgische organen voor de evaluatie van de conformiteit heeft aangemeld.

De NANDO database van de Europese Commissie biedt de ondernemingen een lijst van aangemelde instanties die de conformiteit van hun producten kunnen evalueren. Daarnaast biedt ze de overheid de mogelijkheid om toezicht over de markt te houden. Ten slotte kunnen de consumenten er zeker van zijn dat een product met een CE-markering door een bevoegd orgaan gecertifieerd werd als conform met de essentiële vereisten inzake gezondheid en veiligheid.

Meer informatie daarover op de website van de FOD Economie, KMO, Middenstand en Energie, in de rubriek Thema's > Energie > Energiebronnen > Elektriciteit > Veiligheid van elektrische producten > Veiligheid van apparaten bedoeld voor gebruik in een explosieve atmosfeer.

Meer informatie op de website van:

• de Europese Commissie, in het Engels: Equipment for explosive atmospheres (ATEX);
• het ‘American Petroleum Institute’ (API), in het Engels: API RP 500;
• de ‘National Fire Protection Association’ (NFPA), de resultaten van de zoekactie met het woord "explosion” in de NFPA-codes, in het Engels: Search Results For "explosion";
• de ‘International Electrotechnical Commission System for certification to standards relating to equipment for use in explosive atmospheres (IECEX-systems)’, in het Engels: Standards Documentation for Purchase;
• het Bureau voor Normalisatie (NBN): de resultaten van de zoekactie met het woord "explosion".