Op 17 april 2024 verscheen in het Belgisch Staatsblad het koninklijk besluit van 9 februari 2024 houdende de voorwaarden voor het op de markt brengen van luchtzuiveringssystemen in het kader van de bestrijding van virussen in aerosol buiten medische doeleinden, het nieuwe wettelijke kader als uitvoeringsbesluit van de wet van 21 december 1998 betreffende de productnormen. De bepalingen zijn van toepassing vanaf 18 mei 2024.
Welke virussen gaan er door de lucht?
In geval van de virussen SARS-CoV-2, SARS-CoV-1 en MERS is de overdracht via aerosolen duidelijk aangetoond. Ook voor mazelen, griep, waterpokken en tuberculose is de overdracht via de lucht bewezen. Voor andere ziektes is de wijze van overdracht niet helemaal duidelijk, maar meer en meer wordt aangenomen dat de respiratoire ziekten zich via aerosolen verspreiden.
In het doctoraatsonderzoek van dhr. Joren Raymenants werden maar liefst 29 verschillende respiratoire pathogenen in de lucht bemonsterd. Meer informatie over dit onderzoek is beschikbaar op de website van de KU Leuven: Studies of the human-to-human spread of respiratory pathogens.
Noteer daarbij dat tuberculose (TBC) niet veroorzaakt wordt door een virus, maar wel door een bacterie, de mycobacterium tuberculosis. De regio’s zijn bevoegd voor deze preventieve zorg. Meer informatie hierover:
- op de website van de Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding (VRGT);
- op de website van Les Fonds des Affections Respiratoires (FARES).
Waarom luchtzuivering?
Uit het model van Wells en Riley volgt dat de besmettelijkheid van de lucht afneemt naar mate er meer pathogenen uit de lucht verwijderd worden. Het verwijderen van pathogenen via ventilatie, luchtzuivering, het bezinken van de aerosolen en de inactivatie van het pathogeen gebeurt doorheen de tijd. De enige twee parameters die we beheersen zijn de hoeveelheid ventilatie en luchtzuivering. Hoe minder pathogenen er in de ruimte zijn, hoe lager de kans volgens dit model van Wells en Riley dat een persoon effectief geïnfecteerd zal geraken.
Een bijkomend voordeel is dat het kiemgetal in de ruimte zal dalen. Een zuivere lucht zal de kwaliteit van bepaalde laboproeven of voedingswaren die verpakt worden verbeteren.
Hoeveel luchtzuivering?
In de wet van 6 november 2022 betreffende de verbetering van de binnenluchtkwaliteit in gesloten plaatsen die publiek toegankelijk zijn worden twee referentieniveaus naar voor geschoven. Hierbij bevat het referentieniveau A een verwijzing naar luchtzuivering. Bij referentieniveau A wordt 40 m³/u per persoon aan ventilatie en eventueel luchtzuivering voorzien, waarvan ten minste 25 m³/u aan ventilatie. Hoewel het technisch gezien perfect mogelijk is om in een binnenruimte de emissies aan polluenten laag te houden om vervolgens partikels en schadelijke gassen te elimineren, is dit toch een vrij dure oplossing. Voor een normale werkcontext voorziet de codex over het welzijn op het werk in artikel III.1-34 en III.1-35 nog steeds dat de werkgever moet voorzien in voldoende ventilatie.
Echter, niet alle lokalen hebben voldoende ventilatie. Voor de lokalen die niet gebouwd, verbouwd of gerenoveerd werden na 1 januari 2020 voorziet artikel III.1-34 §4 van de codex dat de werkgever een actieplan heeft om op korte, middellange en lange termijn de binnenluchtkwaliteit te verbeteren. In zo’n strategie kan het gebruik van luchtzuivering passen. Met andere woorden, men kan luchtzuivering inzetten door het eenvoudigweg in een stopcontact te pluggen in afwachting van het voorzien van (meer) ventilatie. Heeft men geen of nauwelijks ventilatie, dan wordt hier bij de aankoop best rekening mee gehouden. Zo kijkt men dan beter uit naar een systeem voor luchtzuivering dat ook andere polluenten zoals fijnstof mee verwijdert. Dit is het geval voor systemen die bijvoorbeeld gebruik maken van HEPA-filters of elektrostatische precipitatie. Ook gassen kunnen voor een stuk verwijderd worden via actieve koolfilters.
De hoeveelheid luchtzuivering die geïnstalleerd wordt, is dan ook best een 40 tal m³/u per aanwezige persoon. Wil men luchtzuivering gebruiken in de strijd tegen luchtgedragen infectieziekten, dan laat men zich best inspireren door de ASHRAE 241. Deze norm gaat uit van 15 liter per seconde per persoon of 54 m³/u per persoon aan ventilatie of luchtzuivering in een kantooromgeving om infecties onder controle te houden. Echter, voor een klas gaat de norm uit van 72 m³/u per aanwezige persoon aan ventilatie of luchtzuivering. Voor een wachtruimte in de gezondheidszorg wordt zelfs 162 m³/u per aanwezige persoon aan ventilatie of luchtzuivering aanbevolen.
Waarom dit KB?
Dit koninklijk besluit (KB) regelt in een eerste tussentijdse fase de systemen voor luchtzuivering die werken tegen aerosolen met virussen. Dit is in feite een verfijning en verderzetting van het Ministerieel Besluit van 12 mei 2021 . Dit besluit kon maar uitgevaardigd worden voor 6 maanden en dit kon eenmaal worden verlengd. Hierdoor was er sinds mei 2022 geen regeling meer voor luchtzuiveringssystemen. Naar de toekomst toe is het de bedoeling om deze regelgeving nog verder uit te diepen en de prestaties niet alleen in kaart te brengen tegen virussen in aerosolen in de lucht, maar ook voor andere polluenten zoals fijnstof en bepaalde gassen zoals formaldehyde, enzovoort.
Vier adviesraden gaven advies: de Raad voor het Verbruik, de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven, de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling en de Hoge Gezondheidsraad. Er werd ook een melding gedaan op 1 september 2023 aan het ‘Technical Regulations Information System’ (TRIS). Meer informatie hierover in het Engels op de website van TRIS: Notification Detail: Draft Royal Decree determining the conditions for the placing on the market of air purification systems for the control of aerosol-transmissible viruses for purposes other than medical purposes.
De bezorgdheid is of dat de luchtzuiveringssystemen die op de markt komen effectief virussen onschadelijk moeten maken of moeten capteren. Een andere bezorgdheid is of dat er geen schadelijke stoffen gegenereerd zouden worden (bijvoorbeeld ozon) die in de binnenruimte zouden terecht komen.
Daarom zijn ook een aantal systemen verboden, tenzij men een afwijking kan bekomen. Zo’n afwijking is maximaal 3 jaar geldig. Volgende systemen zijn verboden behoudens afwijking:
- systemen die gebruik maken van het genereren van of in de ruimte doseren van ozon;
- systemen die gebruik maken van koude plasma;
- systemen die gebruik maken van UV-C-licht met een golflengte dat buiten het interval van 240-280 nm ligt;
- systemen die gebruik maken van UV in combinatie met fotokatalytische vaste stoffen (hoofdzakelijk TiO2);
- systemen die gebruik maken van ionisatie van de lucht zonder de precipitaten op te vangen;
- systemen die gebruik maken van het in de ruimte of luchtstroom doseren van waterstofperoxide.
Vanaf 18 mei 2024 moeten fabrikanten of importeurs van luchtzuiveringssystemen die beweren doeltreffend te zijn tegen virussen een erkenningsaanvraag indienen bij de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FOD Volksgezondheid). Als de analyse van de geleverde bewijzen positief is, krijgt het toestel een erkenningslabel. Dit label moet worden vermeld op de verpakking van het systeem, in de technische handleiding en/of op de online verkoopsite.
Indien u een systeem wenst aan te kopen, let dan in het bijzonder op:
- de lawaaiproductie van het toestel voor de stand waarin u het zal willen gebruiken;
- het totale debiet aan gezuiverde lucht in die stand. Dit debiet wordt de ‘Clean Air Delivery Rate’ genoemd;
- de (mogelijke) werking tegen andere polluenten. Systemen die aerosolen verwijderen zullen bijvoorbeeld ook fijnstof reduceren;
- de onderhoudskosten van het toestel. Naast de aankoopkosten kunnen deze ook significant de totale uitbatingskost van het toestel beïnvloeden.
Tegen de zomer van 2024 verschijnt een praktische gids voor het kiezen van een luchtzuiveringssysteem. Op het platform voor binnenluchtkwaliteit van de FOD Volksgezondheid loopt er een raadpleging over deze tekst.
Op deze BeSWIC-website verscheen ook een artikel over dit platform: Lancering van het Platform Binnenluchtkwaliteit.
Meer info
Meer uitgebreide informatie is beschikbaar:
- op de website van de FOD Volksgezondheid:
- op deze BeSWIC-website: