Het schoolsysteem biedt de uitgelegen kans om actief en gezond gedrag aan te leren voordat toekomstige generaties de arbeidsmarkt betreden, hetgeen hun kans op het ontwikkelen van een musculoskeletale aandoening (MSA) zal verminderen.
Een hele reeks praktijkvoorbeelden van over heel Europa onderstrepen dit idee. Zo zijn er initiatieven in Finland, Oostenrijk, Hongarije en Duitsland. Deze initiatieven werden beschreven in volgend rapport, beschikbaar in het Engels op de website van de campagne "Gezond werk: verlicht de last! 2020-2022": Betere scholen dankzij de bevordering van gezonde spieren en botten.
Finland: “Scholen in beweging”
Het Finse “Scholen in beweging”-programma wil een toename in fysieke activiteit tijdens de schooldag bewerkstelligen, zonder daarbij het leerproces te verstoren. Wel integendeel: de integratie van beweging moet zowel tot betere leerresultaten leiden als een positieve impact hebben op de gezondheid en het welzijn van studenten.
Het programma voorziet:
- een integratie van beweging in de lessen en tijdens pauzes;
- naschoolse (sport)clubs
- evenementen en campagnes rond het thema van fysieke activiteit;
- een actieve verplaatsing naar de school
Een onderzoekscentrum is verantwoordelijk voor de coördinatie van het project en geeft de scholen opleiding en ondersteuning bij de implementatie en evaluatie. Studenten worden aangemoedigd om actief mee te denken.
De onderzoeksdata geven bemoedigende resultaten: het programma wordt nu gebruikt in meer dan 90% van de middelbare scholen en in de deelnemende scholen namen 77% van de studenten tijdens de schooldag deel aan de fysieke activiteiten. Meer informatie over deze cijfers is beschikbaar in het Engels op de website van ‘Schools on the move’, in de rubrieken Concept en Increasing movement.
Oostenrijk: “De bewegende school”
Oorspronkelijk was het initiatief van “De bewegende school” bedoeld om het stijgende aantal gezondheidsproblemen bij studenten tegen te gaan en de tijd die zittend wordt doorgebracht te verminderen. Deze insteek is verveld tot een meer allesomvattend doel, waarbij de toegenomen fysieke activiteit moet helpen om de gehele onderwijskwaliteit van de school te verbeteren.
De implementatie in scholen loopt volgens het ‘tandwielmodel’, waarbij maatregelen ter verbetering op een bepaald domein een positieve impact hebben op andere gebieden. Het initiatief onderscheidt hierbij 3 tandwielen: de school als een plaats om te leren en te leven; opleiding en leren; management en organisatie. Meer informatie hierover in het Duits op de website van ‘Bewegte Schule Österreich’: Zahnradmodell.
Het opleiden van leerkrachten op het vlak van actieve lessen en actieve pauzes staat centraal in het project. De website van het initiatief biedt een hele reeks hulpbronnen (in het Duits) om bewegingsgericht plannen te ondersteunen: Praxis. Ideeën zijn bijvoorbeeld een “letterloop” of een “wiskundewandeling”. Studenten leren daarnaast hoe ze hun pauze kunnen gebruiken om te bewegen en een gezonde snack te eten.
“De bewegende school” is zeer populair in heel Oostenrijk en het belang van het project werd ook erkend in het onderwijsbeleid. Tenslotte speelde ook de ondersteuning en input van de sector van de veiligheid en gezondheid op het werk (VGW) een belangrijke rol.
Hongarije: dagelijks lichamelijke opvoeding
Hongarije is (tot nu toe) het enige Europese land dat dagelijkse lessen lichamelijke opvoeding voor studenten wettelijk verplicht heeft gemaakt. Deze verplichting maakt deel uit van een breder initiatief op het gebied van gezondheidspromotie, waarbij scholen ook inzetten op gezonde voeding en het bevorderen van het mentaal welzijn van studenten.
Lessen lichamelijke opvoeding moeten zo veel mogelijk beweging bevatten en voldoen aan specifieke criteria, bepaald in de nationale onderwijsrichtlijnen. Bijvoorbeeld:
- het incorporeren van houdings- en lichaamsversterkende oefeningen;
- rekening houden met de leeftijdsgebonden sterkte van de wervelkolom en de gewrichten bij de keuze en uitvoering van oefeningen;
- de weg vrijmaken voor levenslang sportplezier.
Aan de hand van een “nationale schoolconditietest” wordt de kracht, uithouding, lenigheid en lichaamsbouw van elke student vanaf de leeftijd van 5 jaar getest. Men voorziet de scholen van de nodige hulpmiddelen om deze gegevens te verzamelen en analyseren.
Deze maatregel kon alleen slagen dankzij politieke wilskracht, de volharding van de volksgezondheidssector en een overkoepelende samenwerking tussen alle betrokken beleidsdomeinen.
Duitsland: de campagne “Veiligheid en gezondheid in de lichamelijke opvoeding”
Het grote aantal sportgerelateerde ongevallen in Duitse scholen vormde de aanleiding voor een initiatief met de naam “Veiligheid en gezondheid in de lichamelijke opvoeding”. Dit initiatief wil ervoor zorgen dat het bewustzijn en de kennis over veiligheid en gezondheid op alle schoolniveau’s verstevigd worden, in het bijzonder bij de verantwoordelijk zijn voor de lessen lichamelijke opvoeding. Op die manier ontstaat er een duurzame preventiecultuur.
Op het nationale niveau vullen onderzoeksprojecten, informatiefiches, conferenties met experten en symposia de acties op schoolniveau aan. Denk bij deze acties bijvoorbeeld aan de opleiding van leerkrachten of wettelijke en opleidingsrichtlijnen voor scholen.
De looptijd van het project is vastgesteld op 15 jaar, zodat een zinvolle systeemverandering kan worden bereikt. Men hoopt dat dit zal leiden tot een aanzienlijke daling van het aantal kleine en ernstige sportongevallen op scholen. Bovendien is dit de eerste samenwerking op lange termijn tussen de onderwijs- en de VGW-sector in Duitsland. Dit kan de weg banen voor een meer duurzame preventie- en gezondheidsbevordering, die verder gaan dan lichamelijke opvoeding op school.
Als spier- en skeletaandoeningen bij kinderen en jongeren kunnen worden voorkomen, te beginnen met goede gewoonten die op school worden aangeleerd, zal dit bijdragen tot een vermindering van de prevalentie ervan bij toekomstige werknemers, ongeacht hun leeftijd.
Meer info
op de website van de campagne "Gezond werk: verlicht de last! 2020-2022" van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA).
(Bron: Healthy Workplaces Campaign News – juni 2022: Four countries share practical ways to increase physical activity in schools, reducing musculoskeletal risks for future workers)