Update 05/05/2023
Preventie van scherpe letsels, preventie van prikongevallen of accidentele bloedcontacten (ABC) zijn diverse termen en begrippen die worden gebruikt voor dezelfde gevaren wegens het gebruik van scherpe medische instrumenten.
Op 1 juni 2010 werd de richtlijn 2010/32/EU in het Europees Publicatieblad gepubliceerd. Die richtlijn was de uitvoering van de door de “European Hospital and Healthcare Employers' Association” (HOSPEEM) en de “European Federation of Public Service Unions” (EPSU) gesloten kaderovereenkomst inzake de preventie van scherpe letsels in de ziekenhuis- en gezondheidszorgbranche.
De richtlijn werd in Belgisch recht omgezet met een koninklijk besluit van 17 april 2013. De bepalingen van dat besluit maken nu deel uit van hoofdstuk VI van boek VII, titel 1 van de codex over het welzijn op het werk.
Op 29 september 2020 was er een webinar van de Belgische federatie van de industrie van de medische technologieën “beMedTech”, die o.a. de Belgische resultaten van de enquête naar prikongevallen bij verpleegkundigen en medisch laboratorium technologen voorstelde.
Hieronder staat er informatie over het webinar, de resultaten van de Belgische enquête, beMedTech en hun positiepaper, HOSPEEM en EPSU, diverse studies, activiteiten, studiedagen en adviezen over de jaren heen in binnen- en buitenland.
Webinar
Op het webinar, die in het Engels werd gegeven, kwamen volgende sprekers en topics aan bod:
- opening door Maggie De Block, Minister van Volksgezondheid (van de vorige federale regering);
- survey assessment van de implementatie van de prikongevallenrichtlijn 2010/32/EU: Simone Mohrs, HOSPEEM, en Luca Scarpiello, EPSU;
- resultaten van de Belgische enquête prikongevallen: Jef Hendrickx, KUL;
- psychosociale impact van prikongevallen: Hilde Vanacker, IDEWE;
- case studie Erasmus MC hospital: Zita Kolder, Erasmus MC Rotterdam;
- conclusies en aanbevelingen: Nawal Farih, volksvertegenwoordiger;
- afsluiting van het webinar door Marnix Denys, beMedTech.
De Belgische studie werd uitgevoerd aan de hand van een enquête bij 704 verpleegkundigen en 227 medisch laboratoriumtechnologen. De enquête werd beschikbaar gesteld tussen 6 november 2019 en 20 februari 2020. De resultaten van de enquête zijn beschikbaar op de website van beMedTech: Resultaten enquête naar prikongevallen bij verpleegkundigen en medisch laboratorium technologen (PDF, 370 KB).
Na de studiedag heeft beMedTech een positiepaper verspreid waarbij in dit internationaal jaar van de verpleegkundige meer aandacht wordt gevraagd voor prik- en snijongevallen bij de gezondheidswerkers.
BeMedTech roept op tot een actief veiligheidsbeleid gebaseerd op vijf kernpunten:
- betere rapportering en monitoring;
- verdere introductie van veiligheidsmateriaal en veilige procedures;
- meer budgettaire ruimte voor zorginstellingen;
- investering in opleiding en bewustmaking van zorgverleners;
- bindend wetgevend kader en strenger toezicht.
De volledige positiepaper is beschikbaar op de website van beMedTech: Positiepaper preventie van prik- en snijongevallen in de gezondheidszorg - De weg voorwaarts voor België (PDF, 692 KB). Deze positiepaper is in 2022 geactualiseerd.
Het vakblad “ZORG Magazine” voor leidinggevenden in de Belgische zorgsector, heeft ook over deze webinar en zijn rapporten gecommuniceerd. Lees hierover dit bericht: Veiligheid zorgverleners op het werk moet beter: hoog tijd prik- en snijongevallen kordaat aan te pakken.
Enkele maanden ervoor heeft “ZORG Magazine” ook al een bericht gepubliceerd over de Nationale bewustmakingscampagne rond prik- en snijongevallen: waar liggen de noden?
beMedTech
beMedTech is de Belgische federatie van de industrie van de medische technologieën en vertegenwoordigt meer dan 200 bedrijven. De leden zijn fabrikanten en/of verdelers van medische hulpmiddelen.
Tot medio 2016 was de naam van de vereniging “UNAMEC”, de beroepsvereniging van fabrikanten, invoerders en verdelers van medische hulpmiddelen.
Medische hulpmiddelen zijn alle producten en uitrustingen die onder het toepassingsgebied vallen van deze Europese richtlijnen:
- 93/42/EG “Medische Hulpmiddelen”
- 90/385/EG “Actief implanteerbare medische hulpmiddelen”
- 98/79/EG “Medische hulpmiddelen voor in-vitro diagnostiek”
Informatie over deze regelgeving is beschikbaar op de website van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG): Wetgeving, competentie en rol van de bevoegde Instantie.
HOSPEEM, EPSU en studies van HOSPEEM
De “European Hospital and Healthcare Employers' Association” (HOSPEEM) vertegenwoordigt op Europees niveau de nationale werkgeversvertegenwoordigers in de ziekenhuis- en gezondheidszorgsector en werd in 2005 opgericht. HOSPEEM is een erkende sociale partner van het Directoraat Generaal voor Tewerkstelling, Sociale Zaken en Inclusie, volgens artikel 154 van het Europees verdrag.
Meer info van HOSPEEM is beschikbaar hun website: https://hospeem.org/
Het Vlaams netwerk van zorgorganisaties “Zorgnet-Icuro” is in 2020 lid van HOSPEEM geworden. Lees volgend bericht hierover: Zorgnet-Icuro joins HOSPEEM.
De “European Federation of Public Service Unions” (EPSU) vertegenwoordigt op Europees niveau de vakverenigingen van publieke organisaties. Ze heeft op haar website een aparte pagina rond ziekenzorg: Health and Social Services.
In 2013 werd op Europees vlak voor de eerste keer een evaluatie gemaakt van de toepassing van de richtlijn 2010/32/EU. Meer info daarover op de website van HOSPEEM: Report Final Conference Barcelona 20 June 2013.
Op 13 februari 2019 werd er tijdens de eerste vergadering van het sectoraal sociale overleg in het comité van de ziekenhuissector, het tweede opvolgingsrapport rond de toepassing van die richtlijn gepresenteerd. Meer informatie en het rapport daarover is beschikbaar op de website van HOSPEEM: Final report 2019 – follow-up on the Directive 2010/32/EU on the prevention from sharps injuries in the hospital and healthcare sector.
Andere organisaties
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft tevens informatie over infecties waarbij prikongevallen één van de risicovelden is. Deze kan geconsulteerd worden op de website van de WHO: occupational infections.
Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) heeft deze publicatie opgesteld: E-fact 40 - Risicobeoordeling en prikaccidenten.
Daarnaast kan tevens informatie gevonden worden op de websites van de 10 externe diensten voor preventie en bescherming op het werk in België.
De voorganger van Sciensano, nl. het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid (WIV), heeft ook in het verleden veel activiteiten in dit kader ontwikkeld, o.a. de registratie via de “Exposure Prevention Information Network” (Epinet).
Enkele activiteiten, studiedagen en adviezen over de jaren heen
Zowel voor als na het invoeren van het regelgevend kader in 2010, werd er over preventie van scherpe letsels al gesensibiliseerd. Ook zijn er parlementaire vragen gesteld. Hieronder een beperkt overzicht uit België:
- 1999: Orde der artsen: Follow-up van prikaccidenten;
- artikels in “NOSO-info”, de nieuwsbrief voor zorginfectiebeheersing en preventie:
- Informatie van voor 2010 is niet meer beschikbaar
- vol. XXIV n°2 - 2020: De impact van veiligheidsvleugelnaalden op de incidentie van prikongevallen in het UZA;
- vol. XXVI N°3 – 2022: Prikaccidenten met Huberpuntnaalden in het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA);
- De presentaties van de informatiedag “surveillance accidenteel bloedcontact” van het WIV op 9 mei 2003 zijn niet meer beschikbaar;
- studiedag van UNAMEC op 29 maart 2007: Safety devices voorkomen prikongevallen - Symposium preventie van prikongevallen met bloedcontact in de Belgische ziekenhuizen (PDF, 199 KB);
- rapport van het WIV: Surveillance des accidents d’exposition au sang dans les hôpitaux belges: résultats 2003-2007 (DOC, 396 KB);
- MD news (nieuwsbrief van Maggie De Block), februari-maart 2011: Preventie van prikongevallen met bloedcontact in de Belgische ziekenhuizen (PDF, KB);
- Op de website van het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische Informatie (BCFI): Aanpak van accidentele blootstelling aan bloed en andere lichaamsvochten (Folia september 2012);
- presentatie op de nationale dagen 2012 van de Belgische Beroepsvereniging voor Arbeidsgeneesheren (BBvAg): Prikongevallen in het operatiekwartier van een universitair ziekenhuis (PDF, KB);
- de presentaties van het debat “ziekenhuis zonder prikongevallen?” van het Alumni Centrum Ziekenhuis- en Verplegingswetenschap op 13 mei 2013 zijn niet meer beschikbaar; wel nog de folder op de website van de Vereniging van Vlaamse Operatieverpleegkundigen;
- advies van de Hoge Gezondheidsraad (HGR): Advies 8429 - Accidentele contacten met bloed;
- parlementaire vraag: Schriftelijke vraag nr. 5-7826;
- op de website ‘Gezondheid en Wetenschap’: Beroepsmatige blootstelling aan bloed en andere lichaamsvochten;
- publicaties op de website SafetyMedical.
Enkele publicaties of wetenschappelijke studies uit het buitenland:
- 1992: de wereldwijde Epinet-activiteiten (Exposure Prevention Information Network): Implement EPINet® at Your Healthcare Facility;
- 2008: rapport van het Nederlandse “Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu” (RIVM): Prikaccidenten in de arbeidssituatie (PDF, 211 KB);
- 2009: studiedag van de Nederlandse Vereniging voor Arbeidshygiëne (NVvA): Veilig werken aan het bed: Preventie van prikaccidenten loont! (PDF, 1,02 MB);
- 2012: film van de Europese Commissie: From needlesticks to sharps. The added value;
- Stop Sticks campaign van NIOSH, maar ondertussen geüpdated en onderhouden door de National Occupational Research Agenda (NORA) Healthcare and Social Assistance Sector Council;
- 2018: artikel uit de “International Journal of Environmental Research and Public Health”: Infections in Healthcare Workers in Germany—22-Year Time Trends (PDF, 385 KB);
- 2020: artikel uit de “Irish Medical Journal”: Have Legislative Interventions Impacted the Incidence of Needlestick Injuries? (PDF, 676 KB).
Een goed overzicht wordt tevens gegeven door de werkgroep “safety” die in 2007 binnen UNAMEC is opgericht. Een chronologisch overzicht staat op de website van die werkgroep: Historiek.
Meer info
Op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg:
- in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Biologische agentia > Gebruik van scherpe medische instrumenten in de ziekenhuis- en gezondheidszorgsector;
- nieuwsbericht van 3 mei 2013: Nieuwe regels rond prikongevallen helpen het preventiebeleid scherp te stellen.