PV Vlaanderen heeft in samenwerking met verschillende sectororganisaties een Veiligheidshandboek PV-installatie opgesteld. Dit handboek somt de basiselementen op om een kwaliteitsvolle en veilige PV-installatie op professionele (niet-residentiële) platte daken te installeren.
Dit artikel geeft een samenvatting van inhoud van dit handboek en gaat dieper in op de opleiding voor installateurs, arbeidsongevallen in de sector en relevante documenten uit binnen- en buitenland. Tenslotte komen enkele gevaren van werken op hoogte en andere relevante regelgevingen aan bod.
Veiligheidshandboek PV-installatie
Het Veiligheidshandboek is bedoeld als kaderdocument en als aanvulling of verduidelijking op reeds bestaande wetgeving, om op die manier een handvest aan te reiken tussen ontwikkelaars, installateurs, eigenaars, gebruikers, verzekeringsmaatschappijen, brandweer en overheidsdiensten voor nieuw te bouwen PV-installaties.
Het handboek kan gedownload worden op de website van Volta: Handboek veilige PV-systemen Niet-residentiële platte daken (PDF, 583 KB).
Dit handboek behandelt zowel bouwkundige (dakrisico’s en stabiliteitsrisico’s) als elektrische en andere kwaliteits- en veiligheidsaspecten. Een afsluitend hoofdstuk focust op onderhoud en exploitatie.
Het hoofdstuk rond arbeidsveiligheid (4.3) bevat een summiere beschrijving van het onderwerp. Zo zal het ontwerp niet alleen rekening houden met de arbeidsveiligheid tijdens de plaatsing van de installatie, maar ook met de benodigde arbeidsveiligheid tijdens het onderhoud van de installatie. Het veiligheids- en gezondheidsplan dient ten alle tijden op de locatie aanwezig te zijn.
Voor het uitvoeren van thermografie op de elektrische installatie wordt verwezen naar Regelek 2013 §3.2.2. Meer informatie hierover op de website van ANPI: Regelek 2013: Voorschriften voor de elektrische installaties (PDF, 424 KB).
Enkele organisaties hebben bericht over het Handboek:
- Nelectra: Handboek veilige PV-systemen - Niet-residentiële platte daken
- ELoya: PV Systemen
Opleiding voor installateurs
Het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijk Gewest hebben een systeem opgezet dat gericht is op het opleiden en de certificatie van betrouwbare en kwaliteitsvolle installateurs. De beoogde technologieën omvatten de volgende kleinschalige/residentiële energiesystemen. Meer informatie is beschikbaar op de website van Rescert.
Daarnaast bestaan er ook verschillende labels.
Arbeidsongevallen
Het stijgend aantal arbeidsongevallen in de sector, voornamelijk als gevolg van vallen van hoogte, is de laatste tijd naar aanleiding van een campagne begin 2023 meerdere keren in de Nederlandse actualiteit aan bod gekomen. Hieronder vindt u enkele voorbeelden:
- in het magazine Veiligheid en Preventie: cowboys op het dak;
- Arbeidsinspectie: Veel ongelukken bij installatie zonnepanelen;
- Roofs: Veel ongelukken bij installatie zonnepanelen;
- op de website van de Vereniging Veilig & Gezond Werken (VVGW):
- Solar magazine:
- september 2023:
- juni 2023:
- mei 2023:
- maart 2023:
- juni 2021: Inspectie SZW controleert dit jaar gericht op veilig werken op hoogte bij installatie zonnepanelen;
- Solar magazine (zonder publicatie in tijdschrift):
- Het dilemma | Veilig werken op het dak met zonnepanelen – mission impossible?
- Dringende oproep Arbeidsinspectie: ‘Ga nooit het dak op zonder veiligheidsmaatregelen’
- ‘Te weinig aandacht voor veiligheid bij inspecties en onderhoud zonne-energiesystemen’
- Wie betaalt als installateur zonnepanelen van het dak valt? ‘Je kunt taken afschuiven, maar niet de juridische verantwoordelijkheid’
- Arbeidsinspectie legt werk stil bij installateurs van zonnepanelen, 200 bouwplaatsen gecontroleerd
- Rechter: Arbeidsinspectie legt werk installateur zonnepanelen na 3 boetes terecht stil
- Arbeidsinspectie: 40 ongelukken bij installatie zonnepanelen, ruim 70 procent overtreedt Arbowet
- ‘Arbeidsinspectie legde op 3 locaties installatie zonnepanelen stil, werkwijze verbeterd’.
Het onderwerp leeft ook in de Nederlandse politiek. Hieronder vindt u enkele artikelen uit Solar magazine met een politieke insteek:
- Minister Jetten: zonne-energiesector moet veilig werken op hoogte beter borgen
- Minister Van Gennip over veilig werken bij installatie zonnepanelen: verantwoordelijkheid werkgever én werknemer
- Kamervragen CDA over misstanden bij installatie zonnepanelen
- Ook Kamervragen SGP over onveilig werken installateurs zonnepanelen
- Kamervragen SGP over veilig werken op hoogte bij installatie zonnepanelen
De parlementaire vragen en antwoorden zelf kunnen gedownload worden op de website van de Nederlandse Tweede Kamer:
- brief regering: Zonnebrief;
- Antwoord op vragen van het lid Strolenberg over het artikel 'Arbeidsinspectie: Veel ongelukken bij installatie zonnepanelen';
- Antwoord op vragen van het lid Stoffer over het bericht 'Cowboy op dak levensgevaarlijk'; Populariteit zonnepanelen heeft keerzijde’;
- schriftelijke vragen: Het bericht ‘'Cowboy op dak levensgevaarlijk'; Populariteit zonnepanelen heeft keerzijde’;
- schriftelijke vragen: Misstanden bij de installatie van zonnepanelen.
Ook uit de recentste Bliksemaktie (in de bouw) van de Arbeidsinspectie in België blijkt werken op hoogte het grootste risico met de meest vastgestelde inbreuken. Meer informatie hierover in volgende berichten:
- op deze BeSWIC-website: Inspectiecampagne Arbeidsinspectie – Toezicht op het welzijn op het werk: vallen van hoogte blijft het belangrijkste risico voor de veiligheid op bouwplaatsen;
- op de website van Bouwkroniek (met ook een passage over zonnepanelen): 49% van de werven gaat in de fout wat betreft valbeveiliging. Qué?.
Andere documenten uit binnen- en het buitenland
In België kan men voor constructietechnische maatregelen en andere aspecten verwijzen naar documenten van Buildwise en volgende artikels:
- Nelectra: Met welke arbeidsmiddelen kan u veilig werken op hoogte bij het plaatsen van PV-panelen?;
- op de website van Vlaanderen: de themapagina rond zonnepanelen;
- op de website van Brussel Leefmilieu: het thema fotovoltaïsche panelen.
Er zijn ook 2 uitgebreide technische documenten op de website van:
- Volta: fotovoltaïsche installaties
- FOD Economie: STS 72-1: Systemen voor hernieuwbare energie in residentiële toepassingen: fotovoltaïsche installaties
Vermeldenswaardig is het eindwerk van Farah Faudzi van de Universiteit Gent/’University of Edinburgh’, die met een scriptie over de brandontwikkeling tussen dakbedekking (brandbaar) en PV-panelen boven het platte dak (onbrandbaar) de IFV-VVBA-scriptieprijs 2019 gewonnen heeft.
Organisaties in het buitenland bieden documenten aan over risico’s en maatregelen met fotovoltaïsche systemen. Hieronder enkele voorbeelden:
Nederland
- Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV):
- Rijksdienst voor Ondernemend Nederland: Kwaliteit, vakmanschap en verzekeringen zonne-energie
- Arbocatalogus: Veilig werken op hoogte in de installatie- en Isolatiebranches (PDF, 2,03 MB)
- Nederlandse brandweer: Tips voor veilige zonnepanelen
- Inspectie Werkt: Veilig zonnepanelen plaatsen is niet zo moeilijk
- ISSO-handboek (2019) (via ISSUU): Zonne-energie: bouwkundige- en installatietechnische richtlijnen voor zonne-energiesystemen
- Bitumen Info: brandveiligheid van zonnepanelen op platte daken
- Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO):
Frankrijk
- ‘Institut national de recherche et de sécurité’ (INRS): Pose et maintenance de panneaux solaires thermiques et photovoltaïques
- ‘Prévention BTP’: Pose de panneaux photovoltaïques - Préparation d’un chantier
- Carsat Haut-De-France’:
- ‘Photovoltaique’: Normes électriques applicables aux systèmes photovoltaïques
- ‘L’assurance Maladie’: Recommandation R467: Pose, maintenance et dépose des panneaux solaires thermiques et photovoltaïques en sécurité (PDF, 3,47 MB)
Verenigd Koninkrijk
- ‘Construction Industry Training Board’ (CITB): Solar panel installation : What you need to know to work safely (PDF, 907 KB)
- ‘Inbalance Energy’: Photovoltaics in Buildings: Safety and the CDM Regulations (PDF, 534 KB)
- ‘The Fire Protection Association’: RC62: Recommendations for fire safety with PV panel installations
Duitsland
- ‘Abfallratgeber Bayern’: Photovoltaik– und Solarthermieanlagen (PDF, 495 KB)
- ‘PV Brandsicherheit’: Leitfaden: Bewertung des Brandrisikos in Photovoltaik-Anlagen und Erstellung von Sicherheitskonzepten zur Risikominimierung (PDF, 11,6 MB)
- ‘Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung’ (DGUV):
Verenigde Staten
- ‘National Fire Protection Association’ (NFPA): Photovoltaics systems
- ‘North Carolina State University’: White paper: Health and Safety Impacts of Solar Photovoltaics (PDF, 2,26 MB)
Industriële toepassingen
Voor niet-huishoudelijke maar grote industriële toepassingen bieden engineeringsbedrijven ongetwijfeld ook richtlijnen. Neem bijvoorbeeld volgend document in het Engels van ABB: Technical Application Papers No.10 Photovoltaic plants (PDF, 6,20 MB).
Documenten in verband met verzekeringen
Verzekeraars verspreiden ook documentatie, die veelal in het teken staat van brandrisico’s. Enkele voorbeelden (in het Engels):
- ‘The National Renewable Energy Laboratory’ (NREL): Insuring Solar Photovoltaics: Challenges and Possible Solutions (PDF, 1,14 MB)
- Allianz: Tech Talk 8: Understanding the fire hazards of photovoltaic systems
- Zurich:
- Munich Re: Why do I need equipment breakdown coverage for my solar PV system?
- ‘Bre National Solar Centre’: Fire and Solar PV Systems – Investigations and Evidence (PDF, 2,86 MB)
- ‘FM Global’: Fm global 1.15: Roof-Mounted Solar Photovoltaic Panels
De Duitse wetenschappelijke instelling ‘Fraunhofer’ heeft in het verleden volgend wetenschappelijk onderzoek gedaan: PV Fire Protection – Evaluation of the Fire Risk in Photovoltaic Plants and Development of Safety Concepts for Risk Minimization.
De Confederation of Fire Protection Associations Europe (CFPA-Europe) heeft tevens een richtlijn 37 ontwikkeld: Photovoltaic systems: Recommendations on loss prevention.
Op de website van dakweb verscheen ook een algemeen duidend artikel over verzekeringen: Geen reden voor hoge verzekeringspremie bij deskundige installatie zonnepanelen.
BeSWIC-berichten rond werken hoogte
Bij het installeren van zonnepanelen wordt meestal gewerkt op hoogte. Op deze BeSWIC-website verschenen in het verleden verschillende artikels over werken op hoogte in het algemeen. Hieronder enkele voorbeelden:
- Diverse technische oplossingen voor werken op hoogte
- Nieuwe collectieve beschermingstechnieken voor veilige stellingbouw
- Preventiecampagne ‘Veilig werken op hoogte’
Soms worden ook brosse daken betreden. Hierover verscheen volgend BeSWIC-bericht: Maatregelen om het valgevaar bij openingen en breekbare dak structuren te vermijden.
Andere wetgevingen
In verband met zonnepanelen bestaat er ook wetgeving over eco-ontwerp, energielabels, EU-Ecolabel en EU groen aankopen. Dit wordt gebundeld weergegeven op de website van Solarpower europe: PV Sustainable Product Policies: a quick guide on EU sustainability instruments.
Ook volgende berichten zijn nuttig om te bekijken:
- Europa: Ecologisch ontwerp – Europese Commissie overweegt extra milieunormen voor zonnepanelen
- Solar magazine:
In “Hoofdstuk 7.112. Huishoudelijke fotovoltaïsche installaties op laagspanning (≤ 10 kVA)” van boek 1 van het Algemeen Reglement op de elektrische installaties (AREI) zijn er bepalingen te vinden over zonnepanelen. Wat betreft andere energieopwekkingsvormen dan zonnepanelen zijn er ook nog bepalingen in “Hoofdstuk 7.22. Voeding van elektrische wegvoertuigen” en “Hoofdstuk 7.103. Industriële accumulatorbatterijen” van boek 1 van het AREI.
Tenslotte is het nuttig te verwijzen naar volgende internationale norm die over fotovoltaïsche installaties bestaat (via de 'International Electrotechnical Commission’): IEC 60364: Part 7-712: Requirements for special installations or locations – Solar photovoltaic (PV) power supply systems.
Rond het zich ontdoen van PV zonnepanelen werd PV Cycle Belgium als beheersorganisme opgericht. Er is een webpagina rond inzameling.