Update 20/08/2024
Silicose is een vorm van stoflong (een longaandoening) die veroorzaakt wordt door het inademen van kwartsstof. Het is sedert 1963 als beroepsziekte in België erkend. Omdat het aantal mijnwerkers, steenhouwers en werknemers in gieterijen en de keramische industrie over de jaren heen daalde en welzijn belangrijker wordt in de bedrijfsvoering (en dus veiligheidsmaatregelen genomen worden), zijn het aantal gevallen van silicose ook sterk gedaald.
Evenwel zijn de laatste jaren in bepaalde specifieke sectoren, zoals het verwerken van composietstenen keukenbladen, nieuwe gevallen van silicose opgetreden. Deze “engineered” stenen bevatten tot 90% kwarts. Bij het bewerken van deze composietstenen keukenbladen met sneldraaiend gereedschap komt zeer fijn inhaleerbaar kristallijn silica vrij (deeltjesgrootte 0,1 micrometer) die op termijn aanleiding kan geven tot stoflong. Voor de eindconsument stellen zich geen gezondheidsproblemen.
Op 14 augustus 2019 gaf Graeme Edwards in de faculteit geneeskunde van de universiteit Leuven een uiteenzetting daarover.
Hieronder volgt:
- een samenvatting van de uiteenzetting van Graeme Edwards;
- het productieproces van composietstenen keukenbladen;
- de vergoeding van stoflong;
- berichtgeving in de Belgische pers;
- een overzicht van de literatuur;
- enkele campagnes rond stofvrij werken.
Uiteenzetting Graeme Edwards
In zijn uiteenzetting kwamen volgende aspecten aan bod:
- cases met stoflong wereldwijd en recente cases in Australië;
- vergelijking van silicose, die al optreedt enkele jaren na blootstelling in een arbeidscontext, met aandoeningen door blootstelling aan asbest, zoals asbestose, die na een latentieperiode van ca. 30 jaar gaan optreden;
- de detectie van stoflong kan beter gebeuren met een CT-scan dan met röntgenstralen (X-straal) van de borstkas als medische beeldvormingstechniek;
- bij droge processen komt inhaleerbaar kristallijn silica vele keren boven de grenswaarde vrij; natte processen kunnen dit reduceren, maar is als veiligheidsmaatregel onvoldoende omdat men boven de grenswaarde blijft;
- producenten van deze “engineered” stenen;
- de 3 vormen van silicose, zoals chronische (latentieperiode van 10 jaar), versnelde (tussen 1 en 10 jaar) en acute (binnen 1 jaar).
Voor de classificatie van radiografieën van pneumoconiose (stoflong) verwees hij naar een document van de Internationale Arbeidsorganisatie: ILO International Classification of Radiographs of Pneumoconioses.
Hij verwees ook naar 2 websites waar informatie over de risico’s van kristallijn silica en versnelde silicose beschikbaar is:
- op de website van de “Mining and Quarrying Occupational Health and Safety Committee”: Respirable Crystalline Silica - Workplace Exposure is Preventable;
- op de website van de “Royal Australasian College of Physicians”: Accelerated Silicosis.
Hij beëindigde zijn uiteenzetting met 5 beleidsadviezen.
De presentatie van de uiteenzetting is beschikbaar in het Engels via deze BeSWIC-link.
Productieproces composietstenen keukenbladen
Het productieproces van de kwartscomposiet keukenbladen, het verzagen en de opslag van het afgewerkte product wordt uitgelegd in de gouden regels van Diresco nv: Golden rules (PDF, 3,88 MB).
Stoflong
Meer uitleg over stoflong (in de meerderheid van de gevallen betreft het informatie voor mijnwerkers) en de vergoeding door het Federaal agentschap voor beroepsrisico's (Fedris) op deze websites:
- Gezondheid en Wetenschap: Stoflong (silicose);
- Fedris: Criteria van Schadeloosstelling voor Silicose (PDF, 1,41 MB);
- Scientific Electronic Library Online – SciELO (in het Engels): Silicosis: Controversy in detection (PDF, 131 kB).
Berichtgeving in de Belgische pers
De gezondheidsrisico’s van het bewerken van deze composietstenen keukenbladen was tot 2018 in België niet of nauwelijks gekend. Twee gevallen werden toen door Steven Ronsmans beschreven in de publicatie “Occupational en Environmental Medicine” (in het Engels): Artificial stone-associated silicosis in Belgium. Later volgde ook nog deze publicatie in Chestnet: Outbreak of Silicosis in Workers Producing Artificial Stone Skirting Boards: A Novel Application of Silica-Based Composites.
Op 6 februari 2019 gaf Steven Ronsmans een presentatie voor de sociale partners over deze problematiek: Composietsteensilicose (PDF, 2,01 MB).
De Confederatie Bouw heeft in het magazine ‘Bouwbedrijf’ van mei 2019 dit artikel gepubliceerd: Bewerken van composietsteen houdt ernstig risico in op silicose! (PDF, 440 kB).
Het Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV) heeft deze specifieke webpagina daarover: Silicose: terug van weggeweest?
Het artikel “Composietstaansilicose: terug van nooit helemaal weggeweest” is gepubliceerd op pagina 14 van het nummer 26 van constructiv info (PDF, 2,77 MB).
In Visie van 17 januari 2020 verscheen op pag. 3 het artikel “Kwartsstof vormt gevaar voor 70 000 werknemers”.
Begin augustus 2024 was er een vernieuwde aandacht in de Belgische Nederlandstalige pers (De Tijd, Standaard, enz) en internationale pers n.a.v. enkele recente internationale publicaties. Lees hierover in:
- De Tijd: Populair materiaal voor aanrechtbladen veroorzaakt stoflong bij arbeiders
- (overname door) Kluwer Sentral: Verbod gevraagd op kwartscomposiet, een populair materiaal voor keukenwerkbladen
- Radio 1: Artsen willen verbod op materiaal kwartscomposiet: "Niet gevaarlijk als je erop kookt"
- Kanaal Z: Bekijk: Artsen trekken aan de alarmbel over kwartscomposiet
- Occupational & Environmental Medicine : Should engineered stone products be banned?
- Thorax:
- Hesamag 29: Australia’s ban of engineered stone: a historic turning point
- De website van het Australische Department of Employment and Workplace Relations: Prohibition on the use of engineered stone
Overzicht literatuur
Op websites van producenten van composietsteen keukenbladen en uit landen waar productiesites gevestigd zijn, kan men literatuur over deze risico’s vinden.
Bedrijven
In het Engels, op de website van:
- Caesarstone: Good Practice Guide: Steps to Avoid Health Hazards Related to Crystalline Silica Dust (PDF, 1,15 MB);
- Compac: Good practices guide for the manufacture of Compac technological marble and quartz (PDF, 228 kB);
- Cosentino : good practice guide.
In de Nepsi-richtlijnen en het “Handle stones with care” initiatief van bedrijven en sectoren is er ook een fiche rond good practices for installation of countertops.
Frankrijk
In het Frans, op de website van:
- Vigil’Anses (Réseau national de vigilance et de prévention des pathologies professionnelles): Risque de silicose lié à la fabrication des plans de travail en pierre artificielle à haute teneur en quartz (PDF, 438 kB);
- INRS – Références en santé au travail: Silicoses graves liées à l'usage des pierres reconstituées.
Duitsland
In het Duits, op de website van:
- Marmor Otto : Expertenwissen Quarzkomposit ;
- Küchenplaner: AMK-Merkblatt definiert Standards für Steinplatten ;
- Staub-war-frei : Handlungsanleitung „Staub bei Steinmetz- und Naturwerksteinbearbeitung“;
- Constructiv: Quartzstaub - Präventionsblatt 1043.
Italië
In het Engels, op de website van:
- ScienceDirect: Silicosis in Workers Exposed to Artificial Quartz Conglomerates: Does It Differ from Chronic Simple Silicosis?
- Updating Medicina del Lavoro: Silicosis and “artificial marbles”: need for safety at work;
- Semantic Scholar, paper gepubliceerd in de “Italian Journal of Occupational and Environmental Hygiene”: Silicosis in employees in the processing of kitchen, bar and shop countertops made from quartz resin composite. Provisional results of the environmental and health survey conducted within the territory of USL 11 of Empoli in Tuscany among employees in the processing of quartz resin composite materials and review of the literature (PDF, 217 kB);
- Istituto Superiore di Sanità: Silicosis mortality in Italy: temporal trends 1990-2012 and spatial patterns 2000-2012 (PDF, 489 kB).
Australië
In het Engels, op de website van:
- Occupational and Environmental Medicine: Artificial stone-associated silicosis: a rapidly emerging occupational lung disease (PDF, 227 kB);
- ScienceDirect: Artificial Stone Silicosis: Disease Resurgence Among Artificial Stone Workers;
- InSight+ (Medical Journal of Australia): Artificial stone workers’ silicosis: Australia’s new epidemic;
- National Center for Biotechnology Information: Artificial Stone Associated Silicosis: A Systematic Review (PDF, 1,17 MB);
- MDPI, artikel uit de “International Journal of Environmental Research and Public Health”: Accelerated Silicosis — An Emerging epidemic Associated with Engineered Stone;
- Wiley Online Library: Australia’s current workplace epidemic: accelerated silicosis;
- Stone World: Government Agencies are Collaborating with Stone Industry Professionals for Safer Work Environments;
- Australian Broadcasting Corporation: The biggest lung disease crisis since asbestos: Our love of stone kitchen benchtops is killing workers.
Verenigde Staten van Amerika
In het Engels, op de website van:
- Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Notes from the Field: Silicosis in a Countertop Fabricator — Texas, 2014;
- Occupational Safety and Health Administration: Worker Exposure to Silica during Countertop Manufacturing, Finishing and Installation (PDF, 893 kB);
- American Industrial Hygiene Association: NIOSH, Partners Highlight Hazards of Silica Dust in Countertop Manufacturing;
- CDC: Engineering Control of Silica Dust from Stone Countertop Fabrication and Installation (PDF, 4,62 MB);
- CDC: Engineering Control of Silica Dust from Stone Countertop Fabrication and Installation (PDF, 1,08 MB);
- CDC: Silica Hazards from Engineered Stone Countertops;
- CDC: Respirable silica dust suppression during artificial stone countertop cutting (PDF, 728 kB);
- CDC blog: Outbreak of Silicosis among Engineered Stone Countertop Workers in Four States;
- Risk & Insurance: Silicosis Risk - Countertops Putting Lives at Risk;
- The New York Times: Popular Quartz Countertops Pose a Risk to Workers;
- National Center for Biotechnology Information: Determinants of respirable silica exposure in stone countertop fabrication: a preliminary study.
Israël
In het Engels, op de website van:
- ERJ Open Research: Artificial stone dust-induced functional and inflammatory abnormalities in exposed workers monitored quantitatively by biometrics;
- Silverchair: Outbreak of autoimmune disease in silicosis linked to artificial stone (PDF, 880 kB);
- CHEST Journal: Artificial Stone Silicosis.
Spanje
In het Engels, op de website van Europe PMC: Outbreak of silicosis in Spanish quartz conglomerate workers.
EU-OSHA
Diverse presentaties met cases uit Israël, Italië en Spanje op de EU-Israël Workshop “Issues Associated with Silica and Artificial Stone” op 28 januari 2015.
Campagnes Stofvrij
Diverse landen en organisaties hebben campagnes en websites opgezet om stofvrij te werken in allerlei processen en materialen. Hieronder enkele voorbeelden:
Nederland
- Nederlandse inspectie Sociale Zaken en Werkgelegenheid:
- Nederlandse Organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO): Stofvrij werken; de oorspronkelijke website stofvrijwerken.nl is evenwel niet meer operationeel.
- Volandis:
- Op de website Stichting erkende restauratiekwaliteit monumentenzorg:
Verenigd-Koninkrijk
- Breathe Freely (in het Engels): Breathe Freely in Construction;
Duitsland
- De website staub-war-gestern waar 13 gidsen van verschillende toepassingen kunnen gedownload worden (in het Duits).
België
- 1 van de 4 affiches van Woodwize: Stof tot nadenken! Houtstof (PDF, 6,96 MB);
- Constructiv:
- bericht rond Vlarem 6.12 (in voege vanaf 1 januari 2017): Nieuwe regels om fijn stof van bouwwerken te beperken.
Ook rond het slijpen en polijsten van andere steenmaterialen zijn er publicaties, zoals volgende voorbeelden op de website van:
- het Canadese "Institut de recherche Robert-Sauvé en santé et en sécurité de travail" (IRSST), het artikel in het Frans: Transformation du granit: Caractérisation et contrôle de la poussière de la silice émise par le polissage.
Meer info
Rond blootstelling en nieuwe beroepsrisico’s:
- op de website van de FOD Werkgelegenheid: 2016 - Onderzoek naar de blootstelling van de Belgische werknemers aan gevaarlijke chemische producten (PROBE);
- op deze BeSWIC website: Bedrijfsartsen kunnen zelf nieuwe beroepsrisico’s melden.