14.06.2023

Werken met contractoren vergt een goede communicatie, die zowel verbaal als non-verbaal kan zijn. Naast communicatie spelen ook informatie, veiligheidsopleidingen en toegangsprocedures een rol bij het aspect werken met derden.  

Op 24 mei 2023 organiseerden Agoria en Essenscia hun jaarlijkse workshop ‘Safe Shutdown’.

Meer informatie over de studiedag is terug te vinden op de website van Essenscia: Process Safety Academy: Workshop Contractoren en veiligheid : Communicatie en de "Safety Street".

In dit artikel vindt u:

Samenvatting van de ‘Safe Shutdown’-studiedag

Na de verwelkoming door Ivan Pelgrims, CEO van Evonik Antwerpen, werd de eerste presentatie gegeven door het bedrijf Munio. Munio heeft communicatie- en toegangsplatforms voor contractoren ontwikkeld in Noorwegen, Duitsland en recent ook in België. Opleidingen, certificaten, veiligheidspaspoorten, kwalificaties en andere documenten kunnen volgens het “only once”-principe door de inlenende bedrijven geconsulteerd worden nadat het door de contractoren is ingeladen. Zo kan de toegangscontrole sneller en efficiënter verlopen. De data blijven wel eigendom van het contractorpersoneel. Het systeem doet denken aan de Generieke Poortinstructie (GPI), verplicht op alle bouwplaatsen in Nederland van bij de Governance Code Veiligheid in de Bouw (GCVB) aangesloten bouw-, utiliteits-, infra- en installatiebedrijven.

Een veiligheidspaspoort komt niet enkel aan bod in het kader van de Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers (VCA), gevraagd door de (petro)chemische industrie, maar werd ook recent in de theater en eventindustrie gepromoot. Lees hierover volgend artikel op deze BeSWIC-website: Europees veiligheidspaspoort voor de theater- en eventindustrie.

Op de website van lerenvoorveiligheid van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) vindt men het thema poortinstructies, waarin verwezen wordt naar een ‘veiligheidsstraat’.

Professor Bert Oben, van de faculteit letteren van de KU Leuven, had het over non-verbale communicatie. Hij sprak onder andere over de mythes rond non-verbaal gedrag, enkele communicatiemodellen (Shannon, Clark), het lombard effect, handgebaren (model McNeill: gesticulatie, pantomine, embleem, gebarentaal) en “foreigner talk”. Hij is ook actief in de podcastreeks “De humaniakken”. Meer informatie hierover op de website van de KU Leuven: Nieuwe podcastreeks: De humaniakken.

Handgebaren structureren mee onze gedachten en helpen ons om beter te spreken. Onze handgebaren met niet-Nederlandstaligen zijn groter en met onze handgebaren laten we ook ruimte voor pauzes in onze zinnen.

Hieronder vindt u enkele van relevante publicaties en/of presentaties van professor Oben, die op het internet beschikbaar zijn (niet-limitatief):

presentatie, via de website van de Universiteit van Luik: Multimodale foreigner talk (PDF, 21,8 MB)

Één van de voorstellen die tijdens de dag naar voren werd gebracht, is de “code van goede praktijk communiceren bij shutdowns”, ontwikkeld door leden van Agoria en Essenscia. Rode draad in de code is een open communicatie tussen “asset owner” en contractor in de 3 fases van een stilstand. Verder in dit artikel wordt meer in detail ingegaan op deze code.

Tenslotte werd uitleg gegeven over het ontstaan van de “Safety Street” (tijdens de coronaperiode met onder andere een eerste maquette en later aan de hand van bedrijfsbezoeken bij andere procesbedrijven, om het idee verder te verfijnen).

De interactieve en visuele opleiding duurt 90 minuten in groepen tot maximaal 12 deelnemers. De Safety Street op de Evoniksite is ondergebracht in een hiervoor aparte ingerichte hangar van 330 m2. Er werden 8 parcours bedacht. Dankzij de zeer herkenbare mascotte ‘Sasha’, een naam die afgeleid is van Alexander en staat voor de ‘beschermer’ van de medewerkers en contractoren van Evonik, zal op regelmatige basis de aandacht gevestigd worden op veiligheid.

Op 1 jaar tijd werden er ongeveer 2.600 opleidingen (intern en extern) georganiseerd. Medio 2022 werd deze Safety Street formeel ingehuld. Lees hierover meer in volgende berichten:

Nadien konden de deelnemers zelf het resultaat aanschouwen.

Over de ‘Safety Street’: een rondgang

De Safety Street van Evonik bevat onder andere volgende elementen en situaties:

  • witte bordoefening met 6 situaties:
    • pomp vervangen,
    • leiding doorslijpen,
    • looprooster vervangen,
    • hoge druk reinigen,
    • hijswerkzaamheden,
    • werken in besloten ruimte,
  • enkele Napofilms;
  • enkele HACCP-principes;
  • werken met asbest;
  • hoge druk reinigen met de SIR-regels;
  • tijdslijn van de laatste 30 jaar rond veiligheid bij Evonik;
  • werken of hoogte, steigers en scaftag;
  • werken in besloten ruimte en redden van personen;
  • kritieke lasten;
  • spiegel: wie is verantwoordelijk voor veiligheid;
  • veiligheid op de fiets;
  • essentiële veiligheidsregels Evonik;
  • inbagden in de afdelingen;
  • werkvoorbereiding: Werkorder/vergunning, LMRA;
  • loto-principe;
  • PBM en vluchtkap;
  • nooddouche, brandblusser, veiligheidssignalisatie;

“De afbeelding toont een beeld van de opstelling van de Safety Street van Evonik."

Ook enkele andere chemische en procesbedrijven hebben Safety Streets of iets gelijkaardigs, zoals een veiligheidsparcours. Zo heeft BASF Antwerpen 4 Safety Streets. Op het YouTube-kanaal van BASF vindt men een filmpje van de “Steamcracker”: Safety street van de BASF Antwerpen steamcracker.

Ook in het magazine Zij aan Zij van 02/2019 (PDF, 1,17 Mo) is er op pagina 7 sprake van de ‘veiligheidsstraat’ bij het onderhoud van de steamcracker. Men kan het bedrijf ook virtueel bezoeken aan de hand van 4 verhalen via de website Virtueel bezoek BASF. Dit is ook een nieuwe manier voor onthaal van medewerkers en contractoren.

ArcellorMittal Belgium – site Gent – heeft in het personeelsblad van oktober 2022 een artikel gepubliceerd over het veiligheidsparcours dat ze gebouwd hebben voor contractoren. U vindt het artikel via volgende link: Collega’s bouwen veiligheidsparcours (PDF, 677 KB).

Op de website van ‘HSElife’ kan men uniforme en gestandaardiseerde HSE informatie vinden over 29 thema’s, bruikbaar voor de energie-industrie (on- en offshore) en procesindustrie. Veel van deze thema’s komen ook aan bod in de Safety Street van Evonik.

De 9 affiches op de website van de Nederlandse Stichting Samenwerken voor Veiligheid (SSVV) zijn ook vermeldenswaard (enkel beschikbaar in het Nederlands) en handelen over volgende thema’s:

Deze affiches kwamen ook aan bod in volgend BeSWIC-bericht: Animaties en infographics over enkele risicovelden.

Code van goede praktijk “communiceren bij shutdowns”

De code, ontwikkeld door de leden van Agoria en Essenscia, bevat 13 korte hoofdstukken/thema’s die elementen van de 3 fases van een shutdown, namelijk de pre-shutdown, de uitvoering en de post-shutdown, illustreren en de interactie tussen de opdrachtgever-eigenaar van installaties en gebouwen (asset owner) en contractor tonen. Deze zijn:

  • Request for information (RFI)
  • Request foor quotation (RFQ)
  • Pre-onboarding
  • Communicatie na toekenning van de opdracht
  • Onboarding
  • Communicatie tijdens de uitvoering
  • Veiligheidsintroductie
  • Werkvergunning
  • Start werk
  • Last minute risk analysis (LMRA)
  • Auditobservatie
  • Tussentijdse feedback
  • Close-out

Daarnaast zijn er nog de hoofdstukken “Overzicht communicatiemomenten”, “Digitalisering tijdens communicatiemomenten” en “begrippenlijst”.

Het document kan gedownload worden op de website van Agoria: Code van goede praktijk: communicatie bij stilstanden.

In het verleden heeft Agoria (meestal samen met Essenscia) nog 5 codes van goede praktijk gepubliceerd. Deze en de nieuwe codes kunnen op de website van Agoria worden gedownload: Codes van goede praktijk.

Over bepaalde codes verschenen volgende berichten op deze BeSWIC-website:

In de procesindustrie worden (al dan niet in shutdowns) ook veel installaties veiliggesteld en vergrendeld. Hierover verscheen volgende berichten op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid):

Communicatie met handen

Op één plaats in de Codex, in bijlage III.6-9 “Voorschriften inzake de hand- en armseinen bedoeld in titel 6 van dit boek”, is er sprake van hand- of armsein(en) die gedefinieerd worden als: “een beweging of stand van de armen of handen in gecodeerde vorm, bedoeld om aanwijzingen te geven aan personen die handelingen verrichten waarbij risico of gevaar voor werknemers bestaat” (Art. III.6-2. van de codex). Enkele gecodeerde gebaren worden gebruikt bij onder andere kraanwerkzaamheden. Met dit principe in het achterhoofd werd in Nederland de website Bouwspraak ontwikkeld.

Op de website van Volandis is hierover volgende informatie te vinden:

in 2023 werd volgende Napofilm rond veiligheids- en gezondheidssignalisatie, opgenomen in titel 6 van boek III van de codex, opnieuw uitgegeven: Napo in … de beste signalen – geremasterd (2023).

In het verleden verschenen op deze BeSWIC-website veel artikels over communicatie met affiches, beelden en stripverhalen. Op de website van Prebes verscheen volgend artikel: Communicatie met beelden.

Uit de voordracht van Bert Oben kwam ook eventjes naar voren dat niet iedere gebarentaal dezelfde is. Hieronder enkele websites in België met informatie rond gebarentalen in België:

Tenslotte bestaat ook “Spreken Met Ondersteuning van Gebaren” (SMOG). Het is een vorm van ondersteunende communicatie: de spraak valt niet weg, maar het is juist heel belangrijk dat bij elk gebaar het woord ook wordt uitgesproken. Alleen de betekenisdragende woorden uit een zin worden ondersteund met een gebaar. De bijkomende gezichtsexpressie geeft een gebaar meer betekenis. Meer informatie op s-m-o-g.be.

Noodplanning

In deze procesindustriebedrijven, waarvan de meeste onderworpen zijn aan de Sevesorichtijn, speelt noodplanning een belangrijke rol. Interventiemiddelen vergen niet onaanzienlijke investeringen, zodat samenwerking tussen deze bedrijven en brandweerzones aangewezen is.

Het Brandweernetwerk Zeehaven-Schelde is een publiek-private samenwerking tussen Port of Antwerp-Bruges, Brandweer Zone Antwerpen, Hulpverleningszone Waasland en vijf industriële partners (BASF, Evonik, Covestro, TotalEnergies en de kerncentrale van Doel), met de steun van Essenscia, de sectorfederatie van de chemie en life sciences. Het netwerk werd op 12 december 2022 gelanceerd in het Antwerpse Havenhuis in aanwezigheid van de burgemeesters van Antwerpen, Beveren en Zwijndrecht. Lees hierover volgend bericht op de website van Essenscia: Brandweernetwerk Zeehaven Schelde krijgt vorm: publieke brandweerzones en brandweerdiensten van chemiebedrijven bundelen krachten.

Voor interventies bij ongevallen tijdens het transport van gevaarlijke stoffen is er de Belintra-samenwerking (‘Belgian Incidents with Transport of hazardous substances’). Lees hierover volgend bericht op de website van de Civiele Veiligheid: Overeenkomst BELINTRA.

Ook op deze BeSWIC-website verschenen er in het verleden enkele artikels over de brandweer en noodplanning, zoals volgend artikel met een blik naar de toekomst: De brandweer van morgen: wetenschappelijk onderzoek en andere documenten.

Relevante Beswic-berichten

Volgende BeSWIC-berichten beschrijven enkele risico’s bij procesindustriebedrijven, die nuttig zijn voor contractoren, onderverdeeld in een aantal thema’s:

Bekijk ook de rubriek Lessen uit Seveso-ongevallen op de website van de FOD Werkgelegenheid.

In 2018 won Essenscia de ‘Responsible Care Award’. Lees hier meer over in volgend BeSWIC-bericht: Essenscia wint de Responsible Care Award 2018 voor nationale chemiefederaties

Op 1 juni 2023 werd in het Europees Parlement een voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad inzake passende zorgvuldigheid in het bedrijfsleven op het gebied van duurzaamheid aangenomen. Dit voorstel wordt nu naar de Raad doorgestuurd zodat het in de loop van 2024 zal gepubliceerd worden. Lees volgende berichten hierover op de website van het Europees Parlement:

In volgend BeSWIC-bericht werd ook al gealludeerd op deze ketenaansprakelijkheid: Basisveiligheidsopleiding tijdelijke of mobiele bouwplaatsen: advies HRPBW, praktische opleidingen Constructiv en geactualiseerde BeSWIC-berichten.

Op de website van Wolters Kluwer zijn hierover met de zoekterm “contractor management” ook enkele artikelen terug te vinden.