De tekst van de richtlijn is beschikbaar op EUR-lex: Richtlijn - EU - 2024/1760.
Dit bericht doet de krijtlijnen van de richtlijn uit de doeken, lijst een aantal relevante wetgevingsvoorstellen op en verwijst naar enkele BeSWIC-artikels rond ketenaansprakelijkheid.
Krijtlijnen van de richtlijn
De lidstaten van de Europese Unie (EU) dienen uiterlijk op 26 juli 2026 de richtlijn om te zetten. De richtlijn is van toepassing:
- vanaf 26 juli 2027 voor vennootschappen die in overeenstemming met de wetgeving van de lidstaat zijn opgericht, gemiddeld meer dan 5 000 werknemers hadden en in het laatste boekjaar voorafgaand aan 26 juli 2027 een wereldwijde netto-omzet van meer dan 1,5 miljard euro behaalde (of opgericht in een derde land met zelfde omzet);
- vanaf 26 juli 2028 voor ondernemingen die zijn opgericht in overeenstemming met de wetgeving van de lidstaat, gemiddeld meer dan 3 000 werknemers hadden en een wereldwijde netto-omzet van meer dan 900 miljoen euro behaalden in het laatste boekjaar voorafgaand aan 26 juli 2028 (of opgericht in een derde land met zelfde omzet);
- vanaf 26 juli 2029 voor alle andere in de richtlijn bedoelde vennootschappen.
Bedrijven moeten een risicogebaseerde passende zorgvuldigheid op het gebied van mensenrechten en milieu (“passende zorgvuldigheid”) zoals vastgelegd in de artikelen 7 tot en met 16 betrachten, die 6 stappen omvat:
- integratie van passende zorgvuldigheid in beleidsmaatregelen en managementsystemen;
- vaststelling en beoordeling van negatieve effecten op de mensenrechten en het milieu;
- preventie, beëindiging of minimalisering van feitelijke en potentiële negatieve effecten op de mensenrechten en van negatieve milieueffecten;
- monitoring en beoordeling van de doeltreffendheid van maatregelen;
- communicatie;
- verstrekking van herstel.
Bedrijven die een transitieplan voor beperking van de klimaatverandering in overeenstemming met richtlijn 2013/34/EU op het gebied van duurzaamheidsrapportering moeten opstellen, worden geacht te hebben voldaan aan deze specifieke verplichting uit hoofde van deze richtlijn. Ook de jaarlijkse verklaring op de website van het bedrijf rond aangelegenheden van deze richtlijn moet niet uitgevoerd worden als men valt onder richtlijn 2013/34/EU, en dit om duplicatie te vermijden.
Op 3 verschillende tijdstippen moeten bedrijven van verschillende grootte en omzet immers starten met duurzaamheidsrapporten te maken in uitvoering van richtlijn (EU) 2022/2464 van het Europees Parlement en de Raad van 14 december 2022 tot wijziging van Verordening (EU) nr. 537/2014, Richtlijn 2004/109/EG, Richtlijn 2006/43/EG en Richtlijn 2013/34/EU, met betrekking tot duurzaamheidsrapportering door ondernemingen.
Bedrijven zullen ook een overgangsplan moeten opstellen om hun bedrijfsmodel in overeenstemming te brengen met de Overeenkomst van Parijs, meer bepaald de daarin vastgestelde maximale opwarming van de aarde met 1,5 graad Celsius.
De activiteiten betreffen eigen activiteiten of die van hun dochterondernemingen en, indien deze verband houden met hun activiteitenketens, die van hun zakenpartners.
Activiteitenketens zijn zowel activiteiten van de upstream als downstream. Upstream houdt verband met de productie van goederen of de verrichting van diensten door die onderneming, met inbegrip van het ontwerp, de winning, het betrekken, de vervaardiging, het vervoer, de opslag en de levering van grondstoffen, producten of onderdelen van producten en de ontwikkeling van het product of de dienst. Downstream houdt verband met de distributie, het vervoer en de opslag van een product van die onderneming, indien de zakenpartners deze activiteiten voor of namens de onderneming uitvoeren, en met uitzondering van de distributie, het vervoer en de opslag van een product dat onderworpen is aan controles op de uitvoer.
Er worden tevens begeleidende maatregelen uitgewerkt zoals:
- een Europees centraal toegangspunt;
- richtsnoeren inzake vrijwillige modelcontractbepalingen en andere globale richtsnoeren;
- begeleidende maatregelen;
- een centrale helpdesk.
De lidstaten zorgen ervoor dat de toezichthoudende autoriteiten over passende bevoegdheden en middelen beschikken om de hun krachtens deze richtlijn toevertrouwde taken uit te voeren. De Commissie richt tevens een Europees Netwerk van toezichthoudende autoriteiten op.
De lidstaten zorgen ervoor dat elk besluit van de toezichthoudende autoriteiten betreffende sancties in verband met inbreuken op de krachtens deze richtlijn vastgestelde nationaalrechtelijke bepalingen bekend wordt gemaakt, gedurende ten minste vijf jaar voor het publiek beschikbaar blijft en wordt toegezonden aan het Europees netwerk van toezichthoudende autoriteiten.
Bijlage deel 1 verwijst naar 16 rechten en verbodsbepalingen in internationale mensenrechteninstrumenten. Deel 2 verwijst naar 16 verbodsbepalingen en verplichtingen in milieu-instrumenten.
In de overwegingen wordt onder andere verwezen naar volgende publicaties (in het Engels):
- Bureau van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten (OHCHR): The corporate responsibility to respect human rights: an interpretive guide;
- VN-ontwikkelingsprogramma: Heightened Human Rights Due Diligence for Business in Conflict-Affected Contexts. A Guide;
- De richtlijnen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) rond “Due diligence for responsible business conduct”.
Communicatie bij de totstandkoming van de richtlijn kan gevonden worden op de website van:
- het Europees Parlement: EP komt met zorgvuldigheidsregels voor bedrijven over mensenrechten en milieu;
- de Europese Raad: Raad geeft groen licht voor richtlijn over duurzaamheid in bedrijfsleven;
- de Europese Commissie (in het Engels): Corporate sustainability due diligence;
- Human Rights Watch (in het Engels): Questions and Answers: New EU Law on Corporate Value Chains.
Het VBO heeft hierover een korte tekst gemaakt en meldt ook dat in het najaar 2024 een 4-daagse opleiding zal georganiseerd worden: CS3D-richtlijn ‘passende zorgvuldigheid’: nieuwe verplichtingen.
In dit kader is het ook nuttig te verwijzen naar volgende documenten:
- op de website van Milieurecht het boek Duurzame handelsketens en het recht: een decennium later (PDF, 3,11 MB);
- op de website van het Franse ‘Ministère de l'Économie, des Finances et de la Souveraineté industrielle et numérique’ (in het Frans): Lettre de la DAJ – Le devoir de vigilance des entreprises en matière de durabilité – Rapport de l’Assemblée nationale;
- het tijdschrift Ondernemingsrecht, April 2023 (in het Engels): Special: The Proposal for a Corporate Sustainability Due Diligence Directive (PDF, 1,38 MB);
- Belgische Nationale Baseline Assessment (NBA);
- project van de Internationale arbeidsorganisatie (IAO): Supply Chains for a Sustainable Future of Work (in het Engels) ;
- Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA): project “Leverage Instruments for Occupational Safety and Health (Lift-OSH)”, met onder andere het document De rol van toeleveringsketens bij de bevordering van veiligheid en gezondheid in de bouw en de landbouw: het LIFT-OSH-project (in het Engels);
- Sociaal-Economische Raad (SER): Praktische handleiding voor bedrijven over IMVO en OESO due diligence.
Wetgevingsinitiatieven
In zittingsperiode 55 (2019-2024) van De Belgische Kamer van volksvertegenwoordigers werden volgende voorstellen ingediend die te maken heeft met zorgplicht (door de waardeketen):
- Wetsvoorstel houdende de instelling van een zorg- en verantwoordingsplicht voor de ondernemingen, over hun hele waardeketen heen
- Voorstel van resolutie betreffende de principes van een Belgische zorgplichtwetgeving voor de bescherming van mensenrechten, arbeidsrechten en milieunormen bij ondernemingen over heel de waardeketen
Ook de omringende landen hebben al regelgeving of regelgeving in de maak die voor deze richtlijn tot stand is gekomen:
- Duitsland, via de website van het ‘Bundesamt für Wirtschaft und Ausfuhrkontrolle’ (BAFA): Supply chain act;
- Nederland, via de website van de Tweede Kamer: Voorstel van wet van de leden Van der Graaf, Jasper van Dijk, Thijssen, Van der Lee, Koekkoek en Hammelburg houdende regels voor gepaste zorgvuldigheid in waardeketens om schending van mensenrechten en het milieu tegen te gaan bij het bedrijven van buitenlandse handel (Wet verantwoord en duurzaam internationaal ondernemen);
- Frankrijk, via ‘Légifrance’: LOI n° 2017-399 du 27 mars 2017 relative au devoir de vigilance des sociétés mères et des entreprises donneuses d'ordre.
Relevante artikels op BeSWIC
Bekijk volgende artikels rond welzijn in toeleveringsketens:
- Wijzigingen in de toeleveringsketen: uitdagingen en kansen voor veiligheid en gezondheid op het werk
- De rol van toeleveringsketens bij de bevordering van veiligheid en gezondheid op het werk
- Veiligheid en gezondheid op het werk in duurzame toeleveringsketens
In 2022 is door de IAO “veiligheid en gezondheid” als vijfde categorie grondbeginselen en grondrechten op het werk aangenomen. Lees hierover volgend artikel: De Internationale Arbeidsorganisatie voegt VGW toe aan haar fundamentele arbeidsbeginselen en -rechten.
Daarnaast verscheen volgend artikel rond klimaatverandering: Klimaatverandering toegevoegd aan managementsysteemnormen: communiqué ISO-IAF en publicatie van de wijziging.