In 2024 publiceerde HIVA de in het kader van “Posting.Stat 2.0” de studie “Unravelling the subcontracting chain in construction works declaration of works in immovable property in Belgium”, die onderaannemingsketens gekwantificeerd. De studie is in het Engels, maar er bestaan samenvattingen in het Nederlands en het Frans.
Belangrijkste punten in de studie van HIVA
In deze paper worden twee onderzoeksvragen besproken:
- Wat is de samenstelling van onderaannemingsketen bij werken in onroerende staat in België, zowel verticaal (lengte) als horizontaal (breedte)?
- Wat is het profiel van onderaannemingsketens bij deze werken?
Om deze onderzoeksvragen te beantwoorden, werden administratieve gegevens uit de (gerapporteerde) ‘aangifte van werken’ van toepassing op werken in onroerende staat lopende in 2022 geanalyseerd.
Deze paper richt zich op vier verschillende aspecten. Vooreerst wordt de algemene samenstelling van de onderaannemingsketen geanalyseerd. Vervolgens wordt de verticale dimensie onderzocht, namelijk hoe lang onderaannemingsketens zijn. Nadien wordt de horizontale dimensie van naderbij bekeken, namelijk hoe breed onderaannemingsketens zijn. Ten slotte wordt het land van vestiging van de ondernemingen die actief zijn in een onderaannemingsketen geanalyseerd.
Uit de resultaten blijkt dat de omvang van een onderaannemingsketen gerapporteerd in een aangifte van werken in onroerende staat beperkt is tot gemiddeld 5,6 hoofd/onderaannemers. Dit aantal groeit echter tot gemiddeld 17 hoofd/onderaannemers in onderaannemingsketens met een bedrag van € 500 000 of meer. Ongeveer 30% van de onderaannemingsketens op deze grote bouwwerven heeft zelfs 20 of meer onderaannemers in de keten. De grootste keten die in de aangiften van werken werd gemeld, bestaat uit 188 onderaannemers in totaal.
De gemiddelde lengte van een onderaannemingsketen is 2,2 niveaus (1 niveau van hoofdaannemers + 1,2 niveaus van onderaannemers) in het algemeen en 2,8 niveaus (1 niveau van hoofdaannemers + 1,8 niveaus van onderaannemers) voor onderaannemingsketens met een bedrag van € 500 000 of meer. Daarentegen heeft 39% van de ketens boven de drempel twee niveaus van onderaannemers en 20% zelfs drie of meer niveaus van onderaannemers. De langste keten die in de aangiften van werken werd gemeld, bestaat uit 7 niveaus van onderaannemers.
De horizontale dimensie geeft informatie over het aantal onderaannemers dat op elk verticaal niveau actief is. Zo zijn er gemiddeld 3,4 onderaannemers actief op niveau 2 en 5,1 op niveau 3 in het algemeen, terwijl het gaat om 9,4 onderaannemers op niveau 2 en 9 onderaannemers op niveau 3 in aangiften met een bedrag van € 500 000 of meer.
Bijna alle hoofdaannemers zijn gevestigd in België (97% bij aangiften van werken waarbij een bedrag van € 500 000 of meer van toepassing is). Van alle onderaannemers die actief zijn in de totale groep ketens is 20% buitenlands, en in ketens met een bedrag van € 500 000 of meer is 22% buitenlands. Als de onderaannemers buitenlands zijn, gaat het vooral om Poolse ondernemingen.
Meer info
Meer informatie is beschikbaar op de website van HIVA:
- over “posting.stat 2.0”: POSTING.STAT 2.0;
- de paper in het Engels: unravelling the subcontracting chain in construction works declaration of works in; immovable property in Belgium (PDF, 4,29 MB);
- persbericht: Onderaannemingsketens in de Belgische bouwsector voor het eerst in kaart gebracht.
Op 25 november 2024 werd hierover volgend seminarie gehouden: Seminarie POSTING.STAT 2.0: Intra-EU detachering van en naar België in kaart gebracht.
Op 5 december 2024 was er ook een seminarie (in het Engels) over uitzendbureaus en andere arbeidsbemiddelaars aan de detachering van werknemers: POSTING.STAT webinar: The participation of temporary work agencies and other labour intermediaries in the posting of workers: rules, empirical data, and challenges.
Het onderwerp kwam ook aan bod in volgende berichtgeving:
- VRT: Onderaannemers op Belgische bouwwerven voor het eerst in kaart gebracht: grote werven hebben gemiddeld 16 onderaannemers;
- Made-in: Na zaak-Borealis in haven: gemiddeld 16 onderaannemers per grote bouwwerf;
- Radio Één: Tot 188 onderaannemers op één grote bouwwerf: "Hoeft geen probleem te zijn, maar meer transparantie zou welkom zijn";
- Embuild: Onderaanneming in kaart gebracht: noodzaak door krappe arbeidsmarkt en toenemende specialisatie;
- ACV: Complexe structuren van onderaannemers werken sociale dumping en onveilige situaties op de werf in de hand;
- HRAlert: Onderaannemingsketens in Belgische bouwsector: tot 7 lagen en 22% buitenlandse onderaannemers.
Eén van de onderzoekers, Frederic De Wispelaere, was ook te horen op KU Leuven Connect Global Talks, te beluisteren via de website van de KU Leuven: Metaforum Arbeidsuitbuiting in de Belgische bouwsector.
Op BeSWIC werd in het verleden ook al informatie over sociale fraude en onderaannemingsketens gepubliceerd: Sociale fraude en mensenhandel: campagnes, onderzoeksprojecten, informatiebronnen en wetgevende initiatieven.
Daarnaast is er een recente Europese richtlijn rond onderaannemingsketens. Meer informatie hierover in volgend artikel: Richtlijn inzake passende zorgvuldigheid in het bedrijfsleven op het gebied van duurzaamheid.
Vanaf 1 januari 2025 is het voor een onderaannemer daarenboven verboden om het geheel van zijn opdracht verder in onderaanneming te geven. Het wordt daarnaast uitdrukkelijk verboden voor de onderaannemer om enkel de coördinatie van de uitvoering van de werken te behouden. Dit is het gevolg van de wet van 15 mei 2024 houdende wijziging van het sociaal strafrecht en diverse arbeidsrechtelijke bepalingen.