Dit bericht geeft informatie over de gids en verwijst naar documenten rond andere invalshoeken op klimaatverandering in de gezondheidszorg en anesthesiegassen. Tenslotte leggen we de link met een aantal BeSWIC-berichten over klimaatverandering en veiligheid en gezondheid op het werk (VGW) en over de gezondheidssector.
Omgaan met klimaatverandering in de zorgsector: gids voor werknemers
De gids kan via de website van Reset.Vlaanderen gedownload worden: klimaatverandering treft ook de zorg, we moeten ons voorbereiden.
Er bestaat ook een Engelse en Franse vertaling, beschikbaar op de website van ITUC:
- Coping with climate change in the care sector - Workers’ guide;
- Faire face au changement climatique dans le secteur des soins - Guide des travailleurs.
Voor de ontwikkeling van de gids sprak Reset.Vlaanderen met werknemers in de zorg, onder meer met verpleegkundigen, zorgkundigen, opvoeders en kinderverzorgers. Hoe gaan zij om met de klimaatverandering? Hoe bereiden we ons voor op de gevolgen?
Naast de rechtstreekse gevolgen van hittegolven, bosbranden en overstromingen, heeft klimaatverandering ook onrechtstreeks een invloed op de gezondheid. Door de opwarming van de aarde verandert het milieu. Daardoor krijgen diverse overdraagbare ziekten, aandoeningen van de luchtwegen en allergische reacties meer vrij spel. Tenslotte heeft dit alles ook een sterke invloed op de gezondheid op het werk, de mentale gezondheid en het algemeen welzijn.
Volgens de publicatie is het belangrijk dat werknemers hun stem blijven verheffen, onder andere via de vakbonden. Samen kunnen ze strijden voor oplossingen die tegemoetkomen aan de uitdagingen van klimaatverandering en het werk werkbaar maken. Duurzaamheid, goede werkomstandigheden en kwaliteit van de zorg moeten hand in hand gaan.
In de gids worden een aantal uitdagingen en tips gebundeld. Het gaat om 12 tips vanuit 4 rollen:
- Als werknemer:
- Praat met je collega’s over klimaat.
- Ken je rechten als werknemer bij extreme weersomstandigheden.
- Breng ideeën aan.
- Als vakbond:
- Wees je als vakbond bewust van de oorzaken van klimaatverandering.
- Neem een rol op in de klimaatbeweging.
- Deel deze motivatie via interne communicatiekanalen.
- Jouw vakbond in dialoog met het management:
- Is er op je werk een overlegorgaan waarin wordt gesproken over veilig, gezond en/of werkbaar werk?
- Doet je werkgever genoeg om verdere klimaatopwarming tegen te gaan?
- Zijn er onderhandelingen rond verandering in je organisatie?
- Belangenbehartiging door de vakbond op lokaal, regionaal en nationaal niveau:
- de risico’s en opportuniteiten in verband met de klimaatverandering op sectoraal niveau in kaart brengen.
- coherente en doeltreffende sectorale aanpassingsstrategieën opstellen.
- Moedig jouw regering aan om de doelstellingen van Parijs te halen.
Lees de berichten van andere stakeholders over het initiatief van Reset.Vlaanderen:
- Sociaal.net: ‘Klimaatverandering treft ook de zorg. We moeten ons voorbereiden’;
- Mondiaal Nieuws (MO): Klimaatadaptatie in de zorg: Als het te warm wordt in het ziekenhuis;
- Visie en Expertise in Welzijn en Zorg (VIEWZ): Klimaatverandering treft ook de zorg. We moeten ons voorbereiden;
- Vlaamse Ouderenraad: Gids 'Omgaan met klimaatverandering in de zorgsector'.
Reset.Vlaanderen en ook andere Belgische organisaties hebben een themapagina rond klimaat:
- Sociaal.net: klimaat;
- Zorg en gezondheid: klimaat;
- op Reset.Vlaanderen: Klimaatadaptatie in de zorg.
Tenslotte is het nuttig te verwijzen naar volgende studie over welzijnsrisico’s in de gezondheidssector op de website van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA): HEROS project: safety and health risks for healthcare workers.
Andere invalshoeken op klimaatverandering in de sector
Er zijn een aantal rapporten uit het binnen-en buitenland die klimaatverandering in de sector van de gezondheidszorg vanuit andere invalshoeken dan VGW bekijken. Het betreft onder andere klimaatverandering vanuit het perspectief van de sociale bescherming, arbeidsrecht, de arbeidsmarkt of volksgezondheid.
Enkele voorbeelden:
- in 4 talen, via de website ‘Health Care Without Harm’: Health care climate footprint report:
- Op de website van de Federale Overheidsdienst Sociale Zaken (in samenwerking met SOCIEUX+): Klimaatverandering: hoe kunnen sociale bescherming, arbeids- en werkgelegenheidsmaatregelen aanpassing en matiging ondersteunen?
- op de website van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FOD Volksgezondheid): Impact van de klimaattransitie op de arbeidsmarkt
- op de website van klimaat.be: Federaal rapport over de impact van de klimaattransitie op de arbeidsmarkt.
Anesthesiegassen
Anesthesiegassen zoals sevofluraan en desfluraan (gehalogeneerde koolwaterstoffen) en lachgas zijn tevens ozonafbrekende stoffen. Daarom worden er inspanningen geleverd in de sector om de verspreiding van deze stoffen in het milieu te beperken.
Bekijk volgende Engelstalige publicaties hierover:
- ‘Acta Anaesthesiologica Belgica’: BeSARPP (Belgian Society of Anesthesiology, Resuscitation, Perioperative medicine and Pain management) recommendations on responsible and sustainable use of inhaled anesthetics: NO time TO WASTE;
- ‘American Society of Anesthesiologists’: Reduce Carbon Footprint from Inhaled Anesthesia with New Guidance Published;
- ‘The Lancet’: Assessing the potential climate impact of anaesthetic gases;
- ‘Anästhesiologie & Intensivmedizin’: Impact of anaesthetic gases on climate change (PDF, 448 KB).
Een andere zeer sterke ozonafbrekende stof is zwavelhexafluoride (SF6). Deze stof wordt beperkt gebruikt in medische toepassingen, zoals laserchirurgieapparaten en oogchirurgie-instrumenten, en als contrastmiddel voor medische beeldvorming, zoals MRI (‘Magnetic Resonance Imaging’).
Eén van de belangrijkste toepassingen van SF6-gas is te vinden in hoogspanningsapparatuur zoals stroomonderbrekers en transformatoren. Het dient als een effectieve elektrische isolator die de veilige en efficiënte transmissie van elektriciteit over lange afstanden mogelijk maakt. Deze toepassing wordt ook beschreven in volgend BeSWIC-artikel: Bekwaamheidsattesten of verplichte opleidingen: enkele niet-welzijnsregelgevingen.
In het Europees Publicatieblad van 20 februari 2024 verscheen bovendien de verordening (EU) 2024/573 van het Europees Parlement en de Raad van 7 februari 2024 betreffende gefluoreerde broeikasgassen, tot wijziging van Richtlijn (EU) 2019/1937 en tot intrekking van Verordening (EU) nr. 517/2014. Door deze verordening zullen ook de gehalogeneerde anesthesiegassen sevofluraan en desfluraan uitgefaseerd worden.
Artikels op BeSWIC en ander relevante informatiebronnen
Op deze BeSWIC-website verschenen in het verleden al enkele artikels rond klimaat en veiligheid en gezondheid op het werk (VGW, ofwel ‘OSH’):
- Klimaatverandering toegevoegd aan managementsysteemnormen: communiqué ISO-IAF en publicatie van de wijziging
- De impact van klimaatuitdagingen op werknemers
In het artikel De impact van klimaatuitdagingen op werknemers werd onder andere verwezen naar de OSHwiki-pagina Climate Change: Impact on Occupational Safety and Health (OSH) van EU-OSHA en publicaties van het Europees Vakbondsinstituut (ETUI), het Europees Verbond van Vakverenigingen (ETUC), de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en het ‘Institut national de recherche et de sécurité’ (INRS).
Ook volgende informatiebronnen verdienen een vermelding:
- Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO):
- Fiche signalétique (in het Frans): Changement climatique,
- Fact sheet (in het Engels): Climate change;
- ‘International Social Security Association’ (ISSA):
- NIOSH (in het Engels): climate;
- ‘World Economic Forum’(in het Engels): How we must adapt our workplaces to cope with extreme heat;
- ‘International Council of Nurses’ (ICN):
- ‘Agence nationale de sécurité sanitaire de l’alimentation, de l’environnement et du travail’ (ANSE) (in het Frans): AVIS et RAPPORT de l'Anses relatif à l'évaluation des risques induits par le changement climatique sur la santé des travailleurs;
- ‘Conseil économique, social et environnemental’ (CESE) (in het Frans): Travail et santé-environnement : quels défis à relever face aux dérèglements climatiques ?;
- ‘Finnish Institute of Occupational health’ (in het Engels): One in four employees believe that climate change will provide them with more job opportunities;
- ‘Bundesministerium für Gesundheit’ (in het Duits): Klimawandel und Gesundheit;
- ‘Travail.Suisse’: Un nouveau guide pour lutter contre le réchauffement climatique à la place de travail.
Ook de wereldwijde veiligheidsdag van 28 april 2024 stond bij de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) in het teken van klimaat. Lees het bericht en de themapagina in het Engels hierover: Climate change creates a ‘cocktail’ of serious health hazards for 70 per cent of the world’s workers.
Dit werd ook overgenomen door EU-OSHA: Klimaatverandering aanpakken op de Werelddag voor veiligheid en gezondheid op het werk.
Tenslotte verschenen op deze BeSWIC-website ook algemene artikels over de gezondheidssector:
- Covidvaccinaties: wat er allemaal bij komt kijken naast de preventie van prikongevallen
- Digitaal wijzer communiceren met anderstaligen in de zorg
- Geneeskunde in “oorlogsomstandigheden”: 2 symposia
- FOD Volksgezondheid publiceert nieuwe Blikvanger Gezondheidszorg COVID-19
- Richtlijnen voor verzekeraars en raadgevende artsen rond het verloop en de opvolging van medische expertise
- Stop agressie tegen zorgverleners
- Omgaan met cytostatica en antineoplastische agentia: enkele aanbevelingen
- Arbeidsomstandigheden bij artsen-specialisten in opleiding
- Risico op zuurstofgerelateerde branden in ziekenhuizen waar Covid-19 patiënten worden behandeld
- Hoge werkdruk in rusthuizen
- Nieuwe inzichten brandveiligheid ouderenvoorzieningen