26.10.2021

Update 05/10/2023

In heel wat bedrijfssectoren verandert de manier waarop werknemers hun werk uitoefenen. Hierdoor verandert ook de aard van de beroepsrisico’s waarmee werknemers worden geconfronteerd. Fysieke arbeid wordt steeds vaker vervangen door zittend werk, wat gepaard gaat met zijn eigen risico’s.

Langdurig zitten is volgens 60% van de ondernemingen op dit moment de op twee na meest voorkomende risicofactor. Omdat het probleem steeds vaker voorkomt, worden doeltreffende maatregelen steeds belangrijker.

Komt langdurig zitten steeds vaker voor?

Men ziet langdurig zitten vaak als een gevolg van de digitalisering en de stijging van het kantoorwerk. Toch werd langdurig zitten in de jaren vijftig al als een risicofactor aangeduid. Onderzoek uit die tijd stelde vast dat buschauffeurs, die het grootste deel van hun werkdag zittend doorbrengen, tweemaal zo veel kans op een hartaanval liepen als hun collega’s busbegeleiders, die actief bezig waren en een equivalent van 600 traptreden per dag deden.

Sindsdien heeft onderzoek uitgewezen dat langdurig zitten het metabolisme vertraagt, waardoor problemen zoals de afbraak van lichaamsvetten en problemen met het bloedsuikerniveau vaker voorkomen. Langdurig zitten brengt niet enkel aandoeningen aan het bewegingsapparaat teweeg, maar ook gezondheidsproblemen, zoals diabetes type 2, cardiovasculaire aandoeningen, bepaalde kankers en in sommige gevallen vroegtijdig overlijden.

Vandaag brengen mensen gemiddeld meer dan 9 uur per dag al zittend door, ofwel 80% van de tijd dat ze gedurende de dag wakker zijn. 28% van de Europese werknemers zegt bijna de hele werkdag neer te zitten. Dit is een ernstig gezondheidsrisico, waarvan sommige experten zeggen dat de effecten ervan even erg als roken kunnen zijn. Het probleem wordt het meest als risicofactor aangeduid door bedrijven in de financiële en verzekeringssector (92%), de informatica- en communicatiesector (92%) en het openbaar bestuur (89%).

Hoewel het probleem vaak voorkomt in sectoren met een hoog percentage bureauwerk, doet het zich ook voor bij werknemers in andere sectoren, zoals verkeersleiders, chauffeurs, kassiers, bandwerkers, casinomedewerkers en andere werknemers die niet kunnen kiezen hoe ze werken en wanneer ze pauze nemen.

Hoe lang is té lang zitten?

Verschillende Europese landen zijn het erover eens dat langdurig zitten een belangrijk gezondheidsrisico inhoudt en hebben daarom een advies met preventieve maatregelen gepubliceerd. Onder andere het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, de ‘Belgian Ergonomic Society’ (BES) en het Zwitserse nationaal ongevallenverzekeringsfonds SUVA geven aanbevelingen over de maximale tijd die een werknemer zittend mag doorbrengen.

In die verschillende richtlijnen komen er een aantal tips naar voren. Zo raadt men aan dat werknemers minder dan de helft van hun werkdag neerzitten, met een maximum van 5 uur per dag. Periodes van langdurig zitten moeten worden onderbroken door (strek)oefeningen of korte pauzes om de 20 tot 30 minuten. Werknemers zouden er altijd naar moeten streven om na 2 uur zitten minstens 10 minuten recht te staan.

Het is een goede gewoonte om waar mogelijk minder te zitten en op een actievere manier te werken. Werknemers moeten voldoende van houding veranderen en afwisselen tussen zitten, staan en wandelen. Houd hierbij in gedachte dat het tegengestelde van zitten niet staan is, maar bewegen.

Tenslotte hebben werknemers die achter een beeldscherm werken bij wet recht op pauzes. Korte, frequente pauzes weg van het beeldscherm zijn effectiever en beter voor de gezondheid dan langere, maar minder frequente pauzes.

Hoe bijdragen aan preventie?

De sleutel tot preventie is de bevordering van een dynamisch, actief werkleven waarbij de tijd dat men zit wordt beperkt. Ondernemingen moeten werknemers toestaan om flexibel en zelfstandig een afwisseling in houdingen aan te nemen, waar mogelijk zelf pauzes in te vullen en af te wisselen tussen een staande, zittende en bewegende houding.

Investeren in ergonomisch materiaal voor de werknemer is hierbij van groot belang. Onderzoek toont aan dat dynamische houdingen met de hulp van verstelbare zit-stabureaus de pijn bij werknemers kan verzachten. 77% van de deelnemers klaagde over rug- en nekpijn voordat ze dit type bureau gebruikten en 87% gaf een verbetering aan na de ingebruikname van de zit-stabureaus.

Ondernemingen moeten ook de bedrijfscultuur aanpassen, zodat beweging een natuurlijk onderdeel van de dagelijkse routine wordt. Het is aanbevolen om meer te bewegen door korte pauzes te promoten en door het alterneren van werktaken tussen werknemers. Door werknemers de vrijheid te geven om hun eigen werklast te beheren en pauzes te nemen wanneer dat nodig is, kunnen bedrijven werknemers helpen om een actief en dynamisch arbeidsleven te behouden. Werkgevers kunnen ook overwegen om pauzes voor (strek)oefeningen tijdens vergaderingen in te lassen om lange periodes van zitten te onderbreken. Het verplaatsen van gemeenschappelijke voorwerpen, zoals printers en vuilnisbakken, zal werknemers ook aanmoedigen om op te staan en zich uit te rekken.

Werkgevers moeten met hun werknemers overleggen en hen betrekken bij het bedenken van manieren om op de werkvloer meer te bewegen. Door met medewerkers samen te werken verkrijgt men meer inzicht over de prevalentie van het probleem binnen de organisatie en kan het bedrijf een doeltreffende preventiestrategie op poten zetten om het aan te pakken. Werkgevers en werknemers kunnen samen praktische manieren vinden om een actiever beroepsleven te bevorderen.

Samen met de stijgende automatisering en digitalisering wordt ook het langdurig zitten steeds vaker een risicofactor. Het is dan ook van cruciaal belang dat onderneming en werknemers het probleem erkennen en samen aanpakken.

Meer info

(Bron: ‘Healthy Workplaces Campaign Newsletter 5’ - september 2021: “How to prevent the risks associated with prolonged sitting”)