Op 21 december 2022 verscheen in het Belgisch Staatsblad het koninklijk besluit (KB) van 27 november 2022 tot wijziging van het koninklijk besluit van 9 maart 2003 betreffende de beveiliging van liften. De insteek was een oplossing te vinden voor historische liften door enerzijds een langere termijn voor modernisatie en anderzijds een voldoende hoog veiligheidsniveau (die slechts beperkte risico’s opleveren en aanvaardbaar worden geacht) te voorzien.
In het vorige KB was er sprake van een evenwaardig veiligheidsniveau als hetgeen voorzien in de liftenrichtlijn. Daarnaast werden enkele andere wijzigingen voorzien, zoals de mogelijkheid voor een elektronisch liftendossier en enkele tekstuele aanpassingen.
Hieronder vindt u een historiek, een oplijsting van enkele inhoudelijke aanpassingen in het KB en een overzicht van nieuwsberichten rond historische liften. Daarnaast wordt van de gelegenheid gebruik gemaakt om te verwijzen naar enkele BeSWIC-berichten rond liften en roltrappen die recent zijn bijgewerkt.
Historiek en inhoudelijke aanpassingen
Een oplossing vinden voor historische liften door het verzoenen van de erfgoedwaarde en de veiligheid is geen eenvoudige oefening. Het hogervermeld KB werd al aangepast in 2005 en 2012 door telkens de moderniseringsdata in de tijd te verschuiven.
Met dit KB poogt men een evenwicht te vinden met erfgoedwaarde door een definitie te formuleren voor het begrip “historische lift” en door er een attest van “lift met historische waarde” aan te koppelen.
Daarnaast wordt het begrip "Standaard veiligheidsmaatregelen of maatregelen die een evenwaardig veiligheidsniveau waarborgen" vervangen door de woorden "Standaard veiligheidsmaatregelen zoals hieronder vermeld of alternatieve maatregelen die slechts beperkte risico's opleveren die aanvaardbaar worden geacht zoals voorzien in artikel I.10, 2° van de wet. Elektronische beveiligingssystemen kunnen hiervan deel uitmaken." De wet die hier bedoeld wordt is uiteraard het Wetboek Economisch Recht (WER).
Voor de historische liften moeten de modernisaties uitgevoerd zijn uiterlijk op 31 december 2027. De voorafgaande modernisatieplanning met inbegrip van een uitvoeringsovereenkomst van deze modernisatiewerken met het moderniseringsbedrijf moet echter uiterlijk op 31 december 2025 beschikbaar zijn. Het nieuwe KB treedt in werking op 1 januari 2023.
Er zijn ook nog 3 werkgroepen actief met alle relevante stakeholders, die alternatieve maatregelen (andere dan de standaard veiligheidsmaatregelen in de bijlage van het KB) formuleren in een gids, die later beschikbaar zal worden gemaakt op de website van de FOD Economie onder de rubriek modernisering van liften.
Het is belangrijk te vermelden dat er geen inhoudelijke aanpassingen zijn gebeurd aan de regelgeving rond andere liften, behalve enkele tekstuele aanpassingen of verwijzingen die niet actueel waren.
De aangekondigde aanpassing van het KB werd al door diverse stakeholders vermeld in de zomer 2021, zoals onder andere de bevoegde Minister Pierre-Yves Dermagne: Verplichte modernisering van historische liften: termijn verlengd.
Volgende adviezen werden gegeven:
- door de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk (HRPBW), via de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid: Advies nr. 250 van 21 oktober 2022 over het ontwerp van koninklijk besluit tot wijziging van het koninklijk besluit van 9 maart 2003 betreffende de beveiliging van de liften (D256) (PDF, 91,7 KB);
- door het bijzonder raadgevend comité verbruik, via de website van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CCECRB): Advies beveiliging van liften van 16/5/2022.
Er was ook een verplichte voorafgaande melding 2022/467/B (Belgium) aan het Europese ‘Technical Regulation Information System’ (TRIS) op 4 juli 2022, die 3 maanden later afliep.
De volledige tekst van het KB is beschikbaar op de website van het Belgisch Staatsblad: Koninklijk besluit van 27 november 2022 tot wijziging van het koninklijk besluit van 9 maart 2003 betreffende de beveiliging van liften.
Historische liften in het nieuws
Het verdwijnen of beschadigen van historische liften door ze niet volgens de regels van de erfgoedwaarde aan te passen of door ze te vervangen door nieuwe liften (met tot mogelijk gevolg het verdwijnen van een stuk erfgoed) kwam op diverse momenten onder de aandacht en gaf ondertussen op 3 momenten aanleiding tot aanpassing van de regelgeving.
Ook naar aanloop van deze wijziging kwam het historisch aspect van liften en hun erfgoedwaarde regelmatig in het nieuws. Enkele voorbeelden:
- VRT:
- Radio 1: Historische liften in Brussel worden beschermd: "anders zou erfgoed verdwijnen" - Luister Select
- Bruzz: Drie Brusselaars over de liefde voor hun historische lift
- RTBF (in het Frans): Bruxelles : les ascenseurs historiques ont un délai supplémentaire de cinq ans pour être adaptés
- RTC (in het Frans): Ascenseurs anciens : il est encore temps de les sauver !
- BX1 (in het Frans): Les ascenseurs historiques bruxellois finalement sauvegardés grâce à une nouvelle règlementation
- Waalse Gemeenschap (in het Frans): Ascenseurs anciens : mise en conformité et reconnaissance patrimoniale
Ook over de politieke partijgrenzen heen en in de diverse parlementen van het land kwam het onderwerp onder de aandacht. Dit wordt geïllustreerd door volgende voorbeelden:
- de Kamer van volksvertegenwoordigers: Voorstel van resolutie over de beveiliging van de vóór 1 januari 1958 in bedrijf gestelde liften en de vrijwaring van hun erfgoedwaarde;
- het Vlaamse parlement: voorstel van resolutie;
- vragen in de commissie voor economie, consumentenbescherming en digitale agenda van 20 april 2022 (pagina 9 tot en met 11): 20 april 2022 - Beknopt verslag van de Commissie voor economie, consumentenbescherming en digitale agenda (PDF, 706 KB);
- in het Waals parlement: schriftelijke vraag van 3 september 2021.
Ook in het Brussels parlement en in Brusselse gemeenteraden werd hierover gedebatteerd, aangezien het grootste deel van de historische liften zich in Brussel bevinden. Op deze BeSWIC website werd bovendien volgende parlementaire vraag van 11 februari 2022 opgenomen: 628 Kamer (11 februari 2012) - Historische liften.
Geactualiseerde Beswic-berichten
Van de gelegenheid werd gebruik gemaakt om diverse BeSWIC-artikelen over liften en roltrappen te actualiseren. De bijgewerkte artikels geven bovenaan de datum van actualisatie weer. Het gaat over volgende artikels:
- Historische liften:
- Liften:
- Roltrappen:
Volgende berichten waren nog actueel en moesten niet aangepast worden:
De diverse gidsen van de ‘European Lift Association’ (ELA) onder het thema Safety op haar website blijven nuttig.
Lijst met aanpassingen
De gebroken links in deze BeSWIC-berichten werden hersteld en nieuwe informatiebronnen werden toegevoegd. In sommige gevallen waren documenten niet meer publiekelijk beschikbaar. Nieuwe verwijzingen naar de codex welzijn op het werk werden gemaakt en overal werd “liften” gecatalogeerd onder het thema Arbeidsmiddelen, zodat bij een opzoeking op onze site de relevante berichten worden opgelijst.
Hieronder vindt u een zeer beperkte greep uit de nieuwe documenten of gebroken links die hersteld werden:
- wat betreft historische liften:
- linken naar regionale regelgeving omtrent historische liften:
- over de geschiedenis van liften:
- op de website van de Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie, Vlaanderen-Brussel (VVIA): Historische liften bedreigd,
- uitleg over de geschiedenis van liften in 13 afleveringen (in het Frans),
- op de website van Konhef, het artikel Op zoek in de stad naar een historische lift (PDF, 5,05 MB);
- over opleidingen:
- beroepenfilm van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsvoorziening (VDAB): Beroepenfilm lifttechnicus,
- opleidingsfiche van de ‘Service public wallon de l'emploi et de la formation’ (FOREM), de Waalse openbare dienst voor tewerkstelling en opleiding: Métiers et professions - Installateur-maintenicien/installatrice-maintenicienne en ascenseurs (et autres systèmes automatiques),
- opleiding Technicity Brussels: Atelier techniques d’ascenseurs;
- deze brochure opgesteld door de ELA en Agoria: Veiligheid van roltrappen en rolpaden - Europese aanbevelingen voor verbeteringen van de veiligheid van werkende eenheden (PDF, 6,10 MB);
- het ‘Electronic Library of Construction Occupational Safety and Health’, in het Engels:
- In het Duits: