13.04.2022

Update 05/10/2023

Het is belangrijk om werknemers voor wie telewerk een deel is van hun werkleven aan het woord te laten. Daarom werd in Spanje, Frankrijk en Italië een reeks interviews met werknemers en werkgevers afgenomen. Op die manier kunnen ervaringen met telewerk en het effect op gezondheid en welzijn in de context van de COVID-19-pandemie in kaart worden gebracht.

Wat werknemers over telewerk en hun gezondheid zeggen

Volgens de respondenten is een van de belangrijkste voordelen van telewerk het wegwerken van de tijd die men spendeert aan pendelen, wat leidt tot meer vrije tijd en minder stress. Stress kan zorgen voor een aantal negatieve gevolgen voor de gezondheid, zoals de ontwikkeling van musculoskeletale aandoeningen (MSA).

Toch geeft een significant aantal werknemers aan de vrijgekomen tijd te gebruiken om de werkdag te verlengen, zoals duidelijk wordt gemaakt in volgende getuigenis uit Frankrijk: “De tijd die wordt bespaard aan pendelen wordt veelal aan werkactiviteiten gespendeerd.”

Daarenboven kan het gebrek aan pendelen een belangrijk bron van beweging wegnemen. Een aantal bevraagden bestempelde de toename van zittend werk als een oorzaak van zowel fysieke als psychologische klachten.

Een groot aantal respondenten ervaart het gebrek aan een duidelijk einde van hun werkdag als een probleem. Zoals een van de bevraagden het stelt: “De werktijd is zeker toegenomen, want door van thuis uit te werken bestaat de verleiding om te geconnecteerd te blijven.” Het werken van lange dagen wordt in verband gebracht met langdurig statische houdingen, die een aangetoond negatief effect hebben op de gezondheid van het bewegingsapparaat.

Een Italiaanse administratieve bediende illustreert dit als volgt: “Ik blijf zelfs na 18:00 uur e-mails ontvangen, waardoor ik impliciet ook na de in mijn contract vastgelegde werkuren ‘geconnecteerd’ ben. Omdat het gebrek aan voldoende beweging zorgde voor rugpijn, moest ik op eigen kosten een rugbrace kopen.”

Een onaangepaste werkplek en ongeschikt materiaal vormen belangrijke risicofactoren voor de ontwikkeling of verslechtering van MSA tijdens het telewerk. Dit heeft een negatieve invloed op heel wat werknemers, vooral op hen die in de stad wonen, een woning delen met anderen of kinderen hebben. Een ambtenaar herinnert zich de moeilijkheden om een ruimte te vinden om te werken op de momenten dat zijn kinderen ook thuis waren: “Ik ondervond moeilijkheden omdat ik in een klein huis woon en hierdoor mijn bureau ook de keukentafel is en mijn keukenstoel ook mijn bureaustoel. Daarenboven moest ik een plek vrijhouden voor mijn zoontjes, die afstandsonderwijs volgden.”

Stoelen die niet op de juiste hoogte kunnen worden afgesteld, zorgen voor een slechte hoofdhouding. Wanneer schermen te laag staan, kan dit leiden tot een slechte houding van de rug en nek.

Een positieve ervaring komt van deze HR-verantwoordelijke, voor wie telewerk een grotere autonomie en een beter evenwicht tussen werk en privéleven bracht: “Ik beheer mijn werktijd en werklast beter, en heb daarbij meer flexibiliteit om voor mijn dochter te zorgen.” Deze verbetering in het evenwicht tussen werk en privéleven is natuurlijk afhankelijk van de organisatorische steun en het vertrouwen van managers.

De vermindering van stress door een beter evenwicht tussen werk en privéleven kan een positief effect hebben op de algemene gezondheid van werknemers, waaronder een vermindering van MSA.

Wat zeggen werknemers over het welzijn van hun (telewerkende) werknemers?

Hoewel sommige bedrijven hun werknemers ergonomisch materiaal en meubilair verstrekte, was het voor bedrijven zonder voorgaande ervaring met telewerk zelfs een uitdaging om basisuitrusting te voorzien. Een HR-directeur getuigt: “Aanvankelijk hadden we zelfs geen laptops of mobiele telefoons voor iedereen.”

Hoewel het positief is dat bedrijven hun werknemers ergonomisch materiaal aanboden, loste dit voor sommige werknemers de problemen niet op. Een aantal ondervraagden vermeldt dat er werknemers waren die thuis niet voldoende ruimte hadden om een aangepaste werkplek op te zetten, waardoor veel van het aangeboden materiaal nutteloos was. Thuis is het daarenboven moeilijk om problemen zoals lawaai of een gebrek aan (natuurlijk) licht op te lossen.

Bedrijven zijn beperkt in hun mogelijkheden om risico’s op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk (VGW) bij werknemers thuis aan te pakken, zoals aangegeven door een HR-directeur: “We beseften dat we niet konden nagaan in welke mate werknemers de VGW-regels toepasten. We moesten rekenen op de individuele verantwoordelijkheidszin van werknemers.”

Werknemers hebben meer vrijheid om hun uren aan te passen in ondernemingen waar een bedrijfscultuur gebaseerd op vertrouwen heerst. Zo kunnen ze een beter evenwicht tussen werk en privéleven creëren. Een afdelingshoofd in een bedrijf met werkuren van 7.00 uur tot 15.00 uur verwoordt het als volgt: “In mijn afdeling werkt iemand met twee kleine kinderen. Ze vroeg me of ze tussen 13.00 uur en 15.00 uur even kon stoppen met werken om voor de lunch van haar kinderen te zorgen, om nadien verder te werken van 15.00 uur tot 17.00 uur. Ik had hier geen enkel probleem mee. Ik weet dat ze haar taken goed volbrengt.”

Preventiemaatregelen

Bedrijven kunnen maatregelen nemen om de fysiek en mentale gezondheid van hun werknemers te beschermen en telewerk-risicofactoren die kunnen leiden tot MSA te verminderen. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

  • het implementeren van een duidelijk telewerkbeleid, waaronder een degelijke risicoanalyse;
  • het bieden van een grotere autonomie aan werknemers over hoe en waar zij hun werk uitoefenen;
  • beschikbaarheidslimieten vastleggen;
  • het opleiden van managers om hun communicatie- en sociale vaardigheden te verbeteren;
  • het tegengaan van isolatie door het organiseren van virtuele koffiepauzes en ‘social calls’;
  • het volgen van een aantal richtsnoeren om MSA door telewerk voor te zijn.

Werkgevers moeten op de hoogte zijn van de regelgeving met betrekking tot telewerk, die in vele landen recent nog werd aangepast. Lees hierover volgend artikel op deze BeSWIC website: Veranderende regels rond telewerk: wat moeten werkgevers weten?.

De meeste werknemers drukken het verlangen uit om ook in de toekomst op reguliere basis van thuis uit te werken. Heel wat bedrijven bekijken daarom hoe ze telewerk in hun normale werking kunnen inbouwen. Het is van belang dat werkgevers de juiste organisatiestrategieën implementeren om de negatieve aspecten te beheersen en de positieve aspecten te vergroten. Werknemers moeten hierbij worden ondersteund met de juiste uitrusting en organisatorische of sociale steun, om duidelijke werk-privégrenzen af te bakenen en het welzijn tijdens het telewerken te beschermen.

Meer info

(Bron: ‘Healthy Workplaces Campaign News’ – maart 2022: “Teleworking positives and negatives: Employers and employees share their stories”)