24.04.2025
In 2024 publiceerde de Europese Arbeidsautoriteit (ELA) de studie “Employment characteristics and undeclared work in the cultural and creative sectors”. In deze studie wordt gewezen op de precaire omstandigheden van de 7,7 miljoen werknemers in de culturele en creatieve sector in de Europese Unie (EU).

Resultaten van de studie

De doelstellingen van de studie bestonden uit het definiëren van de kenmerken van de werkgelegenheid en het verzamelen van gegevens over zwartwerk (onder andere oorzaken en soorten zwartwerk). De deskresearch werd aangevuld met semigestructureerde interviews met belanghebbenden in de EU op het gebied van creatieve sectoren en casestudies in België (Vlaanderen), Frankrijk, Duitsland, Letland en Portugal.

In mei 2024 vond er in Brussel een workshop over zwartwerk in de culturele sectoren plaats, waaraan zowel arbeidsinspecties, sociale partners als EU-instellingen deelnamen. De workshop gaf aanleiding tot volgende paper, die beschikbaar is in het Engels op de website van ELA: Undeclared work in the cultural and creative sectors: Learning resource paper from thematic review workshop (PDF, 419 KB).

Uit de studie blijkt dat het onderzoek naar zwartwerk in de culturele en creatieve sector aanzienlijk ondergewaardeerd is en onvoldoende gegevens bevat, zowel binnen de lidstaten als over de grenzen heen. De beschikbare gegevens wijzen op een grote hoeveelheid zwartwerk, met name in bepaalde specifieke subsectoren en beroepen, met uiteenlopende niveaus van naleving in de lidstaten. Door de afhankelijkheid van zelfstandige arbeid en tijdelijke contracten beschikken heel wat werknemers niet over essentiële bescherming zoals ziektekostenverzekering en pensioenen. Het wijdverbreide zwartwerk, verergerd door contante betalingen en niet-geregistreerde gebeurtenissen, tast de stabiliteit in de sector verder aan.

De opkomst van digitale platforms maakt de zaak nog complexer. Professionals zijn vaak afhankelijk van crowdfunding en onlineplatforms die vaak buiten de belasting- en arbeidswetgeving opereren.

Grensoverschrijdende mobiliteit brengt extra uitdagingen met zich mee, aangezien uitvoerende kunstenaars vaak voor korte optredens door de EU reizen. Problemen zoals dubbele belasting, verkeerde indeling van werknemers en niet-naleving van nationale regels komen veel voor, naast meldingen van zwartwerk waarbij niet-EU-onderdanen zonder vergunning betrokken zijn.

Regionale overeenkomsten (Frankrijk), regelgeving (België), registratiesystemen en bewustmakingscampagnes zijn methoden om de naleving te verbeteren.

Meer informatie is beschikbaar in het Engels op de website van ELA: Creative sectors: ELA study reveals precarious working conditions and undeclared labour.

In 2021 publiceerde het HIVA-Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving (kortweg HIVA) reeds een uitgebreid rapport over deze problematiek. Meer informatie op de website van het instituut: Cross-border employment in the live performance sector: exploring the social security and employment status of highly mobile workers (in het Engels).

Mentale gezondheid

Psychosociale risico’s komen voor in alle sectoren. In de muziekindustrie kwam geestelijke gezondheid nog prominenter in beeld in 2022 met het TV-optreden van Stromae, op TF1 waarin de zanger zich uitsprak over de zelfmoordgedachten waar hij mee kampte. Stromae staat hierin niet alleen: mentale gezondheid is vandaag de dag een hot topic in popmuziek. Lees de artikels hierover op de website van:

Een aantal sectorfederaties organiseren hier studiedagen over, hebben een specifieke webpagina of publiceren gidsen of studies. Enkele voorbeelden:

Tijdens de studiedag van 18 februari 2025 waren er 2 keynotesprekers: George Musgrave en Tameeza Henriot.

Musgrave werkte mee aan een reeks documenten “WhenMusicSpeaks” voor de Deense Muziekindustrie. Deze documenten kunnen van de website van ‘Partnership for sustainable music’, onder de rubriek Insights, gedownload worden.

Het boek “Touring and mental health” van Temsin Embleton, te vinden op de website touringmanual, verdient ook een vermelding.

Kunstwerkerstatuut

De Wet van 16 december 2022 tot oprichting van de Kunstwerkcommissie en tot verbetering van de sociale bescherming van kunstwerkers trad in werking op 1 januari 2024. Deze wet moderniseert en verbetert de sociale bescherming van de kunstenaar.

Meer info op de website van:

Het statuut ligt recent onder vuur. Lees hierover volgende nieuwsberichten of interpellaties in diverse parlementen:

BeSWIC en de culturele sector

Op BeSWIC verschenen al verschillende artikels over de culturele sector: