Over de campagne
Onze samenleving wordt dagelijks geconfronteerd met risico’s: weerfenomenen, grootschalige branden, cyberaanval, enzovoort. Ook de geopolitieke evolutie in de wereld kan een bedreiging vormen voor de veiligheid in ons land.
In oktober 2024 publiceerde het Nationaal Crisiscentrum in zijn nationale risicoanalyse een overzicht van de risico’s waarmee ons land de komende jaren geconfronteerd kan worden.
De Belgische nationale risicoanalyse (BNRA) 2023 - 2026 bouwt verder op de vorige nationale risicoanalyse 2018-2023. Dit als gevolg van Besluit nr. 1313/2013/EU van het Europees Parlement en de Raad van 17 december 2013 betreffende een Uniemechanisme voor civiele bescherming.
De resultaten van de BNRA vormen een belangrijke input voor alle volgende stappen van de risicocyclus, zoals het opstellen en bijwerken van noodplannen en procedures.
De risicocatalogus vormt de ruggengraat van de BNRA. 160 experten uit 140 organisaties brachten 118 risico’s in kaart in 7 categorieën:
- 23 natuurlijke risico’s
- 10 gezondheidsrisico’s
- 23 man-made risico’s
- 23 technisch-economische risico’s
- 5 cyberrisico’s
- 22 maatschappelijke risico’s
- 12 opkomende risico’s
Het eindrapport gaat dieper in op 29 sleutelrisico’s (die de grootste impact of waarschijnlijkheid hebben op de 4 impactcategorieën, of de afgelopen jaren in de publieke belangstelling stonden), de invloed van klimaatverandering en opkomende risico’s.
De BNRA onderscheidt tien verschillende impactindicatoren verdeeld over vier impactcategorieën: menselijke impact, maatschappelijke impact, milieu-impact en financiële impact.
Daarnaast wil de BNRA de bevolking ook weerbaar maken. In een weerbare samenleving draagt iedereen zijn steentje bij. Elke individu kan door kleine acties bijdragen aan een weerbaar land. Men geeft 3 tips:
- Informeer je: op de website van het Nationaal Crisiscentrum vind je al heel wat informatie terug over welke soorten risico’s in België kunnen voorkomen. Bovendien vind je er tips en adviezen terug over wat je kan doen voor, tijdens en na een noodsituatie.
- Bereid je voor: door op voorhand enkele maatregelen te nemen, kan je bij een noodsituatie de impact en schade beperken. Je helpt bovendien de hulpdiensten die zich kunnen focussen op de meest kwetsbare personen. Een aantal concrete acties:
- schrijf je in op BE-Alert;
- stel een noodpakket samen;
- Maak een eigen noodplan.
- Samen: ons land weerbaar maken doe je uiteraard niet alleen. We helpen elkaar voor, tijdens en na een noodsituatie.
Meer informatie op de website van het crisiscentrum: Hoe bereiden we ons land voor op noodsituaties?
Het bericht werd overgenomen in de pers:
- op de website van VRT: Is campagne om ons weerbaar te maken goed idee? "Eerste stap om mensen bewust te maken van potentiële dreiging";
- op de website van RTBF (in het Frans): Et en Belgique, la population doit-elle aussi se préparer à la guerre ?.
Het pleiten voor een risicocultuur, om de bevolking en de samenleving bewust te maken van risico's, werd ook al opgenomen in het witboek crisisbeheer, dat mee aan de basis ligt van deze campagne. Meer informatie in volgend artikel: witboek crisisbeheer.
Naar aanleiding van de overstromingen in juli 2021 in Wallonië werd het Interreg project Marhetak (Maas-Rhein Task Force) opgestart. Het Marhetak-project is het versterken van de samenwerking tussen de euregionale diensten die wettelijk verantwoordelijk zijn voor crisismanagement en weer-, water- en bodemdiensten in tijden van een overstromingscrisis.
De eindresultaten werden op 12 december 2023 in Hasselt en op 23 januari 2024 in Luik voorgesteld. Lees hierover volgende artikels:
- Euregio Maas-Rijn Incidentenbestijding en Crisisbeheersing (EMRIC): Marhetak: verbeterde euregionale samenwerking bij overstromingen;
- Service Public Wallonie (in het Frans): Aider les communes à se préparer face aux inondations dans l’Euregio Meuse-Rhin.
Ook Nederland heeft in het verleden documenten en een strategie ontwikkeld rond een weerbare samenleving. Meer informatie op de website van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIVP), onder het thema Maatschappelijke veerkracht.
Psychosociale risico’s
Bij noodsituaties of rampen kan men ook psychosociale risico’s tegenkomen, zowel bij de hulpverleners als de getroffen slachtoffers. Enkele voorbeelden van organisaties, documenten of literatuur:
- BeSWIC: Dringende, medische en psychosociale hulpverlening in cijfers ;
- FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu: Psychosociale hulpverlening;
- eindwerken:
- in het kader van de opleiding rampenmanagement:
- Nikita Bellini: Le traumatisme vicariant chez les agents de la Protection Civile belge dans le contexte des inondations de juillet 2021;
- Fire Stress Team (FIST);
- Psychotraumanet: Thema rampen & crisis;
- Verkeersinstituut VIAS: geweld en agressie tegen publieke dienstverleners;
- Schriftelijke vraag in de Senaat nr. 7-1631 van Tom Ongena d.d. 11 mei 2022 aan de Minister van Binnenlandse Zaken omtrent Politie en ordehandhaving - Zelfdoding - Dienstwapens - Psychologische bijstand - Cijfers en tendensen;
- Nederlandse Rijksoverheid: Indicatoren van agressie en geweld.
Telefoonnummers
Eén van de elementen van deze weerbaarheid, is het hebben van de juiste reflexen en, wanneer nodig, snel alarm kunnen slaan. Daarvoor is het noodzakelijk de juiste noodnummers te kennen.
Het algemeen noodnummer 112 is genoegzaam bekend. Maar noodnummers voor andere situaties zijn dit vaak minder. Op dezelfde website van het nationaal crisiscentrum vind je nuttige telefoonnummers zoals deze van het Antigifcentrum of brandweerhulp tijdens storm of wateroverlast.
Er zijn ook nog andere organisaties die nuttige telefoonnummers publiceren zoals:
- De website van 112: andere noodnummers;
- De website Noodnummer;
- regio’s:
- Vlaanderen: Openbare hulpdiensten en infolijnen,
- Brussel: Hulp- en wachtdiensten,
- Wallonië:
- ‘Centre de Coordination des Risques et de la Transmission d’Expertise’ (CORTEX): numéros d’urgence,
- AVIQ: Lignes d'écoute téléphonique pour tous.
Informatie op BeSWIC en andere initiatieven
Naast het hierboven vermelde artikel over het witboek crisisbeheer, verschenen op BeSWIC al diverse artikels over noodplanning en het crisiscentrum:
- Koninklijk besluit tot vaststelling van het nationaal noodplan
- Koninklijk besluit tot vaststelling van het nucleair en radiologisch noodplan
- 30 jaar crisiscentrum
- 50 jaar duikteam van de Civiele Bescherming
- De brandweer van morgen: wetenschappelijk onderzoek en andere documenten
Volgende Belgische initiatieven en documenten verdienen ook een vermelding:
- Tijdschrift voor sociaal recht, vol. 2021, n. 3, pagina’s 525 tot 83: Veiligheid en gezondheid in noodsituaties : een doorlichting van de welzijnsreglementering voor wat betreft brandweer, politie, civiele bescherming en defensie ingezet tijdens noodsituaties in België;
- gouverneur Oost-Vlaanderen: Didactische video noodplanning en crisisbeheer;
- gouverneur van Antwerpen: Openingsrede 2023: Samen antifragiel: Noodplanning, crisisbeheer & maatschappelijke veiligheid in tijden van radicale transitie;
- advies SERV: Nota Risicobeheer;
- studiedag CPS van 31 mei 2022: Crisissen van de toekomst. Uitdagingen in crisisparaatheid;
- Reeks Veiligheidsstudies 12. Zicht op first responders. Handboek bij het beheer van evenementen en noodsituaties in Nederland en België;
- Essenscia: Belintra (“Belgian Incidents with Transport of hazardous substances”);
- KULeuven: Het project burgerhulpverleners.