De impact van slaaptekort op de werkvloer

KBC Verzekeringen onderzocht dit onderbelichte thema samen met DataSynergy, slaapexpert Floris Wouterson (House of Sleep) en Prof. Dr. Johan Verbraecken, somnoloog aan het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA).

De resultaten zijn alarmerend: 43 % van de werknemers kampt met slaapproblemen. Bij werkgevers gaat het om 20 %. De economische schade wordt geschat op minstens 9 miljard euro per jaar.

Samenvatting van de studie

Hoewel slaap essentieel is voor fysiek en mentaal herstel, beschouwt de helft van de werknemers slaapproblemen nog steeds als een persoonlijke kwestie. Werkgevers zijn zich iets bewuster van de impact: 75 % bespreekt het probleem met medewerkers, maar slechts één op drie volgt vermoeidheid structureel op. De gevolgen van slaaptekort zijn niet min: verminderde concentratie, prikkelbaarheid, fouten, ongevallen en absenteïsme. Werknemers rapporteren deze gevolgen vaker dan werkgevers. Vrouwen blijken bovendien gevoeliger voor slaapproblemen dan mannen.

Werkdruk is voor 77% van de werkgevers een belangrijke oorzaak van slaapproblemen. Toch onderneemt meer dan de helft van hen geen actie. Werknemers ervaren werkdruk minder als oorzaak (37%) en liggen vaker wakker van privéproblemen. Opvallend: minder dan 5% ziet werkdrukvermindering als oplossing – een teken dat inzicht in de oorzaken vaak ontbreekt.

De economische impact is enorm. KBC Verzekeringen schat de jaarlijkse kost van absenteïsme en presenteïsme (werknemers die wel aanwezig zijn, maar minder presteren) in Belgische bedrijven alleen al op 4,5 tot 5 miljard euro. Zoveel zou verloren productiviteit op de werkvloer kosten. Houdt men rekening met uitval van werknemers door vervroegd overlijden, ziekteverzuim en foutenlast dan loopt de kost op tot minstens 9 miljard euro per jaar.

KBC Verzekeringen roept bedrijven op om slaap structureel op te nemen in hun welzijnsbeleid. Kleine investeringen in slaapcoaching, monitoring of sensibilisering kunnen grote kosten vermijden. Werknemers vragen vooral om meer openheid, informatie en ondersteuning.

(Bron: KBC Verzekeringen)

Meer info op de website van KBC:

• communiqué: Slaaptekort op de werkvloer: een onderschat probleem met miljardenimpact;
• studie: Werkgevers liggen wakker van slaap.

Een andere verzekeraar Axa gaf tevens gezondheidstips: Slaapproblemen? Essentiële tips om op een natuurlijke manier de slaap te vatten.

Ook volgende externe diensten voor preventie en bescherming op het werk (EDPBW) berichtten over slaap en het belang van uitgerust zijn:

• Mensura: De impact van slaap op de werkvloer: 5 tips voor beter uitgeruste werknemers;
• Idewe: Slaap ... Daar liggen we wakker van!;
• Liantis:
  • Slapeloosheid en slaaptekort: tips voor beter uitgeruste werknemers,
  • 4 op de 10 ondernemers hebben last van slapeloosheid,
  • Belang van slaap voor een productieve thuiswerkdag;
• Attentia: Uitgeruste en ontspannen medewerkers zijn goud waard.

Andere studies en organisaties

In het zorgmagazine van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (Maguza) vindt men heel wat informatie over slapen en het slaapcentrum.

Op de website van Universiteit Antwerpen kan men kijken naar een praatje over “Wat er gebeurt met je brein als je slecht slaapt” van Johan Verbraecken.

In de rubriek “Spot op” van AP Hogeschool kan men volgend thema vinden: Veiligheid en een gezonde nachtrust.

Op de website Prebes verschenen in het verleden ook al verschillende artikels:

• Voor jou samengevat: relatie tussen slaap(problemen) en welzijn op het werk
• Slaapstoornis
• Wanneer slapen niet meer plezant is (deel 1)
• Wanneer slapen niet meer plezant is (deel 2)
• Wakker op de werkvloer

Daarnaast is er informatie op volgende websites:

• Belgische Cardiologische Liga: Slaapstoornissen;
• Vlaams Instituut gezond leven: thema Slaap;
• Slaapwijzer;
• ‘Institut national de la santé et de la recherche médicale’ (INSERM, in het Frans): thema Sommeil;
• ‘Institut national de la recherche scientifique’ (INRS, in het Frans) : Travail en horaires atypiques. Effets sur la santé et accidents;
• Belgian Association for Sleep Research and Sleep Medicine;
• The European Respiratory Society;
• ‘Health and Safety Executive’ (HSE, in het Engels): het thema Fatigue;
• ‘Centers for Disease Control and Prevention’ (CDC, in het Engels): het thema Sleep;
• ‘Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung’ (DGUV, in het Duits): Gut schlafen;
• ‘Schweizerische Unfallversicherungsanstalt’ (SUVA, in het Duits): Schlaf: Schlafmangel erhöht das Unfallrisiko massiv.

(Weg)ongevallen ten gevolge van vermoeidheid en nachtarbeid

Vermoeidheid in het verkeer (zowel beroepschauffeurs als gewone chauffeurs) is zeker een risicoveld. Meer informatie in volgende artikels:

• Autoweek: 'Eén op tien vrachtwagenchauffeurs ooit in slaap gevallen achter stuur';
• VRT: Helft Vlaamse automobilisten zit wel eens slaperig achter het stuur, de oplossing? Een (korte) powernap;
• Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV): thema Slaperigheid;
• RTBF (in het Frans): Somnolence : un fléau silencieux à l’origine de 20 à 25% des accidents;
• Franse overheid (in het Frans): La fatigue et la conduite.

Zowel bij beroepschauffeurs als bij normale weggebruikers (zeker bij nacht en weekend) kan dit leiden tot dodelijke wegongevallen.

Wat betreft vermoeidheid van bestuurders in vrachtwagens zijn volgende technische maatregelen van toepassing vanaf 6 juli 2022. Krachtens artikel 6 van verordening (EU) 2019/2144 dienen motorvoertuigen van de categorieën M en N te worden uitgerust met bepaalde geavanceerde voertuigsystemen, waaronder systemen voor vermoeidheids- en aandachtswaarschuwing (“driver drowsiness and attention warning” of DDAW-systemen). Met gedelegeerde verordening (EU) 2021/1341 worden er nadere voorschriften ingevoerd betreffende de specifieke testprocedures en technische voorschriften voor de typegoedkeuring van motorvoertuigen met betrekking tot vermoeidheids- en aandachtswaarschuwing.

Op BeSWIC zijn er al diverse artikels verschenen rond vermoeidheid en shift- en nachtarbeid:

• Vermoeidheid van bestuurders in de kijker
• De welzijnsimpact van atypische arbeidstijden in de bewakingssector
• 24-urenshiften bij brandweer nu mogelijk onder strikte voorwaarden

Slaap is ook bij shift- en nachtwerkers een belangrijk element. 24 juli (denk aan “24/7”) wordt ieder jaar uitgeroepen als dag van de shiftwerkers. Lees hierover de nieuwsberichten op volgende websites van de website van het Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV):

• De Nieuwe Werker:
  • Dag van de shiftwerker
  • Nacht-en ploegenarbeid: nare gevolgen voor gezondheid en dagelijks leven
  • Bedankt shiftmedewerker;
• Algemene Centrale ABVV:
  • 24/7 - Dag van de shiftmedewerkers
  • Dossier: nacht- en ploegenarbeid.

 Het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft hierover een studie gemaakt: Veilig werken en de nacht: Een verkenning van feiten, oorzaken en kansen.

Op de website van de FOD Werkgelegenheid vindt men informatie over:

• Nachtarbeid (arbeidswet van 16 maart 1971);
• Nachtarbeid en ploegenarbeid (boek X, titel 1 van de codex).

Belangrijk: met het nieuwe regeerakkoord komt er een versoepeling rond nachtwerk en overuren. Lees hierover meer in volgende nieuwsberichten:

• VRT: Soepeler nachtwerk, overuren die beter lonen en kortere opzegtermijn bij ontslag: dit zegt het zomerakkoord over de arbeidsmarkt;
• RTBF (in het Frans): Travail de nuit, heures supplémentaires, flexi jobs, malus pension… les mesures annoncées vont-elles augmenter le taux d’emploi ?.