Bij de politie is het wettelijk kader ingevoegd in de wet van 5 augustus 1992 op het politieambt en bij de operationele diensten van de civiele veiligheid is dit ingevoegd in de wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid.
Dit bericht geeft meer informatie over deze twee wetten en verwijst naar enkele publicaties en websites rond camera’s en bodycams. Tenslotte wordt de link gelegd met enkele artikels op deze BeSWIC rond agressie bij diverse hulpverleners.
Bodycams voor de politie
Door de wet van 19 oktober 2023 tot wijziging van de wet op het politieambt wat betreft het gebruik van individuele camera's door de politiediensten kunnen politiediensten sinds 21 januari 2024 gebruik maken van bodycams. Deze wijzigingen worden ingevoegd in art. artikel 25/2 tot en met 25/9 van de wet op het politieambt.
Bodycams kunnen gebruikt worden in de volgende situaties:
- in geval van een incident van een zekere ernst, in het bijzonder in het geval van concrete aanwijzingen van risico's op het ontstaan van geweld, voor het gebruik van dwang, voor de schending van de integriteit van leden van de politiediensten of van de oproeper of nog van derden;
- wanneer er op basis van het gedrag van de personen, materiële aanwijzingen of omstandigheden van plaats en tijd redelijke gronden zijn om te denken dat er personen zijn die gezocht worden of die geprobeerd hebben een misdrijf te plegen of een misdrijf voorbereiden, of die een misdrijf hebben gepleegd of die de openbare orde zouden kunnen verstoren of hebben verstoord;
- in geval van noodzaak om materiële bewijzen van inbreuken te verzamelen en de betrokken personen te identificeren;
- bij de uitvoering van opdrachten tijdens dewelke de politiediensten bijstand verlenen wanneer ze daartoe wettelijk worden gevorderd;
- bij de uitvoering van opdrachten tijdens dewelke de politiediensten gevorderd worden om de gerechtelijke bevelen te betekenen en ten uitvoer te leggen.
Aan elk gebruik van een mobiele camera gaat een mondelinge waarschuwing vooraf. Een bodycam staat altijd aan, maar slaat pas op wanneer de activeringsknop wordt ingedrukt. Bij een druk op de knop worden de voorafgaande 30 seconden toegevoegd aan de opgeslagen beelden. Zo wordt de ruimere context duidelijk. Dat er opnames zijn gebeurd, moet worden vermeld in het proces-verbaal. De beelden moeten minstens 30 dagen lang bewaard blijven. Deze wet zal worden geëvalueerd na een periode van twee jaar.
Zoals reeds hierboven vermeld, was het gebruik van bodycams niet nieuw. Dit was al mogelijk via de wet van 21 maart 2018 tot wijziging van de wet op het politieambt om het gebruik van camera’s door de politiediensten te regelen, en tot wijziging van de wet van 21 maart 2007 tot regeling van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera’s, van de wet van 30 november 1998 houdende regeling van de inlichtingen- en veiligheidsdiensten en van de wet van 2 oktober 2017 tot regeling van de private en bijzondere veiligheid, die zoals hierboven gemeld art. 25/2 tem 25/8 had ingevoegd.
Het niet-zichtbaar gebruik van camera’s wordt geregeld door art. 46/2 tem 46/14 van de wet op het politieambt.
Meer informatie
- Kamer van Volksvertegenwoordigers: Wetsontwerp tot wijziging van de wet op het politieambt wat betreft het gebruik van individuele camera's door de politiediensten;
- Controleorgaan op de Politionele Informatie: Advies betreffende een voorontwerp van wet tot wijziging van de wet op het politieambt van 5 augustus 1992 (bodycams) (PDF, 368 KB);
- Belgisch Staatsblad van 20 november 2023: Wet van 19 oktober 2023 tot wijziging van de wet op het politieambt wat betreft het gebruik van individuele camera's door de politiediensten.
Over deze nieuwe regelgeving verschenen volgende berichten:
- Team Justitie: Nieuwe wetgeving rond bodycams sinds vandaag van kracht;
- Minister Annelies Verlinden: Nieuwe wetgeving rond bodycams van kracht;
- De Standaard: Wetgeving rond gebruik bodycams door politie gaat;
- regionale TV RTV: Ministers stellen nieuwe bodycam-wetgeving voor;
- Gazet van Antwerpen: Politiemensen blij met wet die gebruik bodycams regelt: “Van zodra we camera aanzetten, worden mensen rustiger”;
- in het Frans:
Naar aanleiding van deze regelgeving verscheen volgende omzendbrief rond bodycams: Gemeenschappelijke Richtlijn GPI 104 van de Ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken van 6 februari 2024 aangaande het zichtbaar gebruik van individuele camera's (omzendbrief bodycams).
Volgend artikel van de hand van Tom De Schepper en Paul De Hert, verschenen in het Nieuw Juridisch Tijdschrift en beschikbaar op de website van de Vrije Universiteit Brussel, geeft een goed overzicht van de camerabepalingen in 2018 die nu dus verduidelijkt zijn: Versoepeling Camerawet grondwettelijk getoetst. De doelgroepen kunnen rustig werken, terwijl camera’s draaien, rijden, vliegen en gelinkt worden met politiedatabanken (PDF, 657 KB).
Dashcams voor de operationele diensten van de civiele veiligheid
De wet van 21 februari 2024 tot wijziging van de wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid, om het gebruik van camera's door de operationele diensten van de civiele veiligheid te regelen werd op 19 april 2024 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd.
In titel II van de wet van 15 mei 2007 wordt een hoofdstuk rond het “Gebruik van camera's door de operationele diensten van de civiele veiligheid" (art. 13/1 t.e.m. 13/15) ingevoegd.
Deze wetgeving is niet van toepassing op:
- camera's met het oog op de bewaking van de arbeidsplaats met als doel de arbeid van het personeel te controleren;
- bewakingscamera's zoals bedoeld in de wet van 21 maart 2007 tot regeling van de plaatsing en het gebruik van bewakingscamera's.
Camera’s kunnen gebruikt worden tijdens volgende opdrachten:
- in de niet-besloten plaatsen: tot de tijdelijk vaste of mobiele camera's, tijdens de duur van de interventie;
- in de niet voor het publiek toegankelijke besloten plaatsen: tot de tijdelijk vaste of mobiele camera's, tijdens de duur van de interventie;
- in de voor het publiek toegankelijke besloten plaatsen, waarvan zij niet de beheerder zijn: tot de tijdelijk vaste of mobiele camera's, tijdens de duur van de interventie.
De camera’s kunnen gebruikt worden voor volgende doeleinden:
- het verkrijgen van een overzicht en het in kaart brengen van het interventieterrein, het evalueren van de situatie en het opvolgen van de evolutie van het incident met het oog op het beheer ervan;
- het op een preventieve manier bewaken van het interventieterrein of bepaalde plaatsen die een bijzonder risico inhouden;
- het herkennen van voorwerpen, lichamen of incidenten;
- het beschermen van het personeel;
- het maken van beelden en/of geluidsopnames in het kader van de noodplanning en het beheer van noodsituaties
Deze wet treedt in werking op een door de Koning bepaalde datum en uiterlijk twaalf maanden na de bekendmaking ervan in het Belgisch Staatsblad.
Meer informatie
- Kamer van Volksvertegenwoordigers: Wetsontwerp tot wijziging van de wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid, om het gebruik van camera's door de operationele diensten van de civiele veiligheid te regelen;
- Gegevensbeschermingsautoriteit, advies 114/2023: adviesaanvraag met betrekking tot een ontwerp van wet tot wijziging van de wet van 15 juli 2007 betreffende de civiele veiligheid, om het gebruik van camera’s door de operationele diensten van de civiele veiligheid te regelen (PDF, 245 KB);
- Belgische Staatblad 19 april 2024: wet van 21 februari 2024 tot wijziging van de wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid, om het gebruik van camera's door de operationele diensten van de civiele veiligheid te regelen.
Over deze nieuwe regelgeving verscheen er volgende berichten:
- Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG): Nieuwe wet staat gebruik van camera’s door hulpverleningszones en civiele bescherming toe;
- Gazet Van Antwerpen: Ambulances mogen uitgerust worden met dashcams: “Hopelijk denkt men nu twee keer na vooraleer een ziekenwagen te hinderen”;
- BRUZZ: Ambulance bekogelen? Dashcam zal u filmen;
- VRT: Hulpdiensten mogen voortaan dashcams gebruiken;
- in het Frans:
Enkele publicaties en websites rond camera’s
Hieronder een niet-limitatieve lijst van websites en documenten rond bodycams of camera’s in het algemeen in België:
- het controleorgaan op de politionele informatie: thema camerawetgeving;
- Besafe: het thema Camera;
- Gegevensbeschermingsautoriteit: het thema camera’s en uw privacy;
- Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken: thema camera;
- KU Leuven: studie Onderzoeksproject: Mogelijkheden en uitdagingen bij het gebruik van de bodycam door de geïntegreerde politie;
- Universiteit Gent: De politie en burger in beeld? Een internationale scoping review naar het beleid inzake bodycamgebruik met aanbevelingen voor politiediensten in België;
- ‘Policewatch’: Positienota van la Ligue des Droits Humains : het gebruik van bodycams door de politiediensten (PDF, 195 KB) (korte versie);
Enkele documenten of wetgeving in Nederland, Frankrijk en de Verenigde Staten over bodycams en wetenschappelijke artikels:
- Politie en Wetenschap: De mogelijke meerwaarde van bodycams voor politiewerk: Een internationaal literatuuronderzoek;
- Politie: Bodycams breder bekeken Onderzoek naar bredere toepassing van bodycams door de politie (PDF, 933 KB);
- ‘Cyber Science Center’: Evaluatie inzet bodycams Effecten van bodycamgebruik op het operationele politiewerk – mei 2018 (PDF, 1,41 MB);
- ‘Legifrance’ (in het Frans): LOI n° 2018-697 du 3 août 2018 relative à l'harmonisation de l'utilisation des caméras mobiles par les autorités de sécurité publique;
- ‘Ministère de l’Intérieur et des Outre-Mer’ (in het Frans): Utilisation des caméras mobiles;
- ‘Oxford Academic’ (in het Engels): Integrating body-worn cameras, drones, and AI: A framework for enhancing police readiness and response;
- ‘Sage Journals’ (in het Engels): Can Technology Work for Policing? Citizen Perceptions of Police-Body Worn Cameras
- ‘Cepol’ (in het Engels): Opening Up the Black Box: Understanding the Impact of Bodycams on Policing
Op BeSWIC
Op deze BeSWIC-website verschenen volgende berichten rond agressie, waarbij de inzet van bodycams een maatregel kan zijn om agressie te reduceren en te de-escaleren:
- Omzendbrief betreffende geweld tegen operationele personeelsleden van hulpverleningszones
- Campagne “agressie en geweld tegen hulpverleners is NOOIT ok”
- Campagne “Geweld tegen de brandweer, da’s niet om te lachen”
- Preventiecampagne voor wederzijds respect tussen burgers en veiligheidsberoepen
- Campagne “Stop geweld tegen de politie”
In 2016 was er over cameratoezicht op het werk een parlementaire vraag nr. 847 van mevrouw Catherine Fonck van 18 mei 2016 (Fr.) aan de vice-eersteminister en minister van Werk, Economie en Consumenten, belast met Buitenlandse Handel. Voor de arbeidsplaats moet men immers rekening houden met CAO68.