Update 17/10/2023
Op 22 april 2015 werden de eerste gasaanvallen van 100 jaar geleden in de Westhoek herdacht. Veel van de niet ontplofte projectielen zit nog in de ondergrond, die een risico kunnen vormen bij graafwerkzaamheden. Hieronder volgt een overzicht van de herdenkingen, de rol van de Organisatie voor het verbod van chemische wapens, de Belgische Defensielaboratoria, de oorlogsgassen, de persoonlijke beschermingsmiddelen en de gasdetectie.
Dit artikel op deze website van het Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk BeSWIC beschrijft de risico’s met betrekking tot de oorlogsmunitie van de wereldoorlogen die op bouwwerven zijn aangetroffen: Oorlogsmunitie op bouwplaatsen: geen verwaarloosbaar risico
Herdenkingen
Eind april 2015 zijn er in de Westhoek vele herdenkingen gehouden onder de belangstelling van zowel de Belgische koning als de internationale gemeenschap. Een overzicht van de nieuwsberichten daarover:
- Koning eert doden van gasaanval WOI
- 100 jaar na eerste gasaanval: archeoloog wordt zelf slachtoffer
- Koning Filip aanwezig bij herdenkingsplechtigheid eerste gasaanval
- Herdenking 100 jaar Gasaanvallen
- De Gifgasroute: in het spoor van de eerste gasaanval
- Herdenking eerste gasaanval WOI
- Op de website van Onroerend Erfgoed: “1915: Dodelijke lucht - eerste vernietigende gasaanval in de menselijke geschiedenis”
Ook de lokale musea organiseren tentoonstellingen over de gasaanvallen. Een overzicht van tentoonstellingen en seminaries:
Informatie over het “colloquium chemische wapens: van Ieper tot Aleppo” van het Hoger Instituut voor de Defensie op 22 april 2015 is niet meer beschikbaar.
Organisatie voor het verbod van chemische wapens
De Organisatie voor het verbod van chemische wapens (Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons - OPCW), gevestigd in Den Haag, staat in voor de naleving van de conventie over de chemische wapens. De OPCW kreeg in 2013 de Nobelprijs voor de Vrede. Die organisatie herdacht de gebeurtenis op 21 april 2015 met een speciale meeting in Ieper en door een verklaring van Ieper te ondertekenen.
Diverse nieuwsberichten, de website www.2014-18.be en deze van Minister Vandeput zijn niet meer beschikbaar. Wel nog dit bericht:
Ondertekening van de verklaring van Ieper:
- Ieper Declaration
- OPCW States Parties issue historic Declaration on the centenary of the first large-scale use of chemical weapons in Ieper
Daarnaast was er ook vanuit politieke hoek dit statement: Vlaamse Regering wil naleving Verdrag inzake Chemische Wapens
Ook de burgemeesters voor de vrede spelen hierin een rol: Mayors for Peace 2020 Vision Campaign
Belgische Defensielaboratoria
De Belgische Defensielaboratoria (DLD) maken deel uit van het globale netwerk van twintig laboratoria, erkend door het OPCW, voor de identificatie van chemische wapens. De DLD werkt binnen het domein van CBRN (Chemisch, Biologisch, Radiologisch en Nucleair) en voert chemische analyses uit.
Informatie over de tentoonstelling Defensielaboratoria 21-26 april 2015 in Ieper is niet meer beschikbaar. Een webpagina over DLD is beschikbaar op de website van Defensie: DLD, ondersteuning door wetenschap.
Oorlogsgassen
Chloor was het eerste gas dat 100 jaar geleden massaal werd ingezet. Kort nadien volgde mosterdgas of ieperiet.
De Duitse chemicus Fritz Haber speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van de oorlogsgassen tijdens de eerste wereldoorlog. Hij was ook de grondlegger voor de ammoniaksynthese als basis voor de kunstmestproductie en dus voor een hogere productiviteit van de landbouw. Hij kreeg er in 1918 de Nobelprijs voor.
Hieronder een overzicht van artikels over Fritz Haber:
- Wikipedia: Fritz Haber
- Fritz Haber, de "vader van de gasoorlog"
- Fritz Haber - De chemicus die gifgas introduceerde in de Eerste Wereldoorlog
De eerste inzet van chloor door de Britten gebeurde op 25 september 1915 in de veldslag bij Loos in Frankrijk.
Hieronder een overzicht van artikels over de inzet van gassen in de eerste wereldoorlog:
- Gaz de combat de la Première Guerre mondiale
- Les gaz
- Gaz toxiques
- La première guerre chimique : Invention et utilisation des gaz de combat pendant la grande guerre
- Het Rode Kruis en het protest tegen de eerste gasoorlog
- Le CICR, 1914-18: l'action du CICR contre la guerre chimique
Sinds 1 januari 2022 is ECPAD (l’Établissement de communication et de production audiovisuelle de la Défense) erkend als definitieve openbare archiefdienst voor alle audiovisuele archieven van het Ministerie van Defensie in Frankrijk. Via de zoekfunctie “guerre des gaz” kan veel beeldmateriaal gevonden worden.
Ook het boek ‘Innocence Slaughtered. Gas and the transformation of warfare and society’ geeft een goed overzicht. Het boek werd voorgesteld op 10 december 2015 in het Flanders Field museum in Ieper.
Lees hierover de berichtgevingen op de websites van:
Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM)
De chemische oorlogsvoering heeft ook aanleiding gegeven tot het inzetten van persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals gasmaskers en beschermkledij. Later is de technologie van de gasmaskers verder verfijnd tot PBM voor de bescherming van de werknemers bij het werken met chemische stoffen.
Gasdetectie
Ook mobiele gasdetecties, zeker in het kader van de controle op chemische wapens, hebben een grote evolutie meegemaakt. Als u op het internet de woorden “rapid alarm and identification device (RAID)” of “Chemical agent Monitoring (CAM)” intypt, krijgt u veel info daarover. Ook deze gidsen geven u een goed overzicht daarover: