In dit artikel vindt u meer informatie over het feest (met een verwijzing naar 150 jaar tram), een korte historiek van het busvervoer en een overzicht van een aantal risico’s voor buschauffeurs en andere medewerkers op het openbaar vervoer. Ten slotte verwijzen we naar enkele relevante artikels op deze en andere sites.
Busfeest
Zaterdag 14 juni 2025 stond in het teken van 100 jaar geregeld busvervoer in België op het Paleizenplein. Zondag 15 juni 2025 stond in het teken van 100 jaar bus in België (lijn 36) & 100 jaar tramlijn 39 in het Trammuseum van Sint-Pieters-Woluwe.
Ontdek meer in volgende nieuwsberichten:
- VRT: Brussels Trammuseum viert 100 jaar openbaar vervoer met retrobussen en oldtimers;
- Trammuseum: 14 en 15/06/2025: 100 jaar autobus in België & tramlijn 39;
- magazine van de Federatie van de Belgische Autobus- en Autocarondernemers (FBAA): dossier 100 jaar openbaar busvervoer in België.
Korte historiek
De Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen (NMVB) werd door de Belgische staat opgericht met de wet van 28 mei 1884 en had de taak om tramwegen aan te leggen in de gebieden die niet per trein zouden worden ontsloten. De wet van 11 augustus 1924 gaf de NMVB de mogelijkheid om, onder bepaalde voorwaarden, busdiensten in te richten en uit te baten als aanvulling of vervanging van de tramlijnen.
In de jaren 1930 worden de eerste trolleybuslijnen in Luik in gebruik genomen. In 1939 lanceert ‘Les Tramways bruxellois’ zijn trolleybuslijn tussen Vorst en Machelen.
Na Wereldoorlog II vindt de geleidelijke omschakeling van tram naar bus plaats.
In 1954 ziet de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Brussel (MIVB) het levenslicht. In 1961 is er de oprichting van de Maatschappij voor het Intercommunaal Vervoer te Gent (MIVG) en een jaar later deze van Antwerpen (MIVA). In Wallonië worden in de jaren 60 de transportintercommunales van Luik (STIL), Charleroi (STIC) en Verviers (STIV) opgericht.
In 1977 neemt de NMVB de busdiensten van de Nationale Maatschappij van Belgische Spoorwegen (NMBS) over.
Met de bijzondere financieringswet van 8 augustus 1988 worden de regio’s bevoegd voor het stedelijk en regionaal gemeenschappelijk vervoer, met uitzondering van het spoorwegnet (NMBS). In 1991 werd de NMVB opgesplitst in een Vlaamse maatschappij (De Lijn), een Waalse maatschappij (TEC) en een Brusselse maatschappij (MIVB/STIB).
In 2010 is er 125 jaar kusttram. In 2019 wordt 150 jaar tram gevierd in Brussel. In andere Belgische steden was dit enkele jaren later.
Meer info over de historiek van de bus als openbaar vervoersmiddel vindt u op volgende websites:
- De Lijn: geschiedenis;
- De TEC: geschiedenis van de TEC;
- MIVB/STIB : geschiedenis.
De publicatie in de 2 talen “150 jaar stadsvervoer” geeft een goed overzicht van de historiek van de NMVB en de transportintercommunales (tot de jaren 1980).
Meer informatie over de vieringen van 150 jaar tram kan u vinden in volgende nieuwsberichten:
- Brussel:
- Vlaanderen (Gent, Antwerpen): de website 150jaartram.be.
Enkele risico’s als buschauffeur
Een buschauffeur van het openbaar vervoer kan blootstaan aan heel wat gevaren en risico’s. Denk bijvoorbeeld aan musculoskeletale aandoeningen (MSA), vermoeidheid (door bijvoorbeeld shift- en weekendwerk), uitlaatgassen (verbrandingsmotoren zoals dieselmotoren in het verkeer), gebrek aan sanitaire voorzieningen en agressie (van bijvoorbeeld reizigers en het verkeer zelf). Daarnaast kan de chauffeur dodehoekslachtoffers veroorzaken.
Een andere problematiek heeft te maken met onderaanneming (verpachten van lijnen aan privéspelers). Zo kwamen in 2024 de huiszoekingen door het auditoraat van de Belgische Mededingingsautoriteit (BMA) bij verschillende autocarbedrijven in de pers. Lees hierover volgende nieuwsberichten:
- VRT: Huiszoekingen bij autocarbedrijven die rijden voor De Lijn en TEC, vermoeden van vervalste aanbestedingen en prijsafspraken;
- Belgische Mededingingsautoriteit: De Belgische Mededingingsautoriteit bevestigt huiszoekingen in de sector van de levering van personenvervoer per bus en autocar (PDF, 121 KB).
Artikels en publicaties rond risico’s gerelateerd aan het openbaar vervoer
Op BeSWIC verschenen al verschillende artikels over enkele van deze risicovelden, waaronder agressie, beschermingsmaatregelen en het promoten van openbaar vervoer. Daarnaast bestaat er een OiRA voor autocar/autobus:
- risicovelden, maatregelen en promotie:
- Centrale Raad voor het Bedrijfsleven en de Nationale Arbeidsraad roepen op om het openbaar vervoer te promoten
- Vermoeidheid van bestuurders in de kijker
- Studievoormiddag over vakbekwaamheid, rijgeschiktheid en medisch toezicht voor chauffeurs
- Transportveiligheid in Europa: handboek, prijzen, alcoholgebruik
- De dodehoekrisico’s: diverse organisaties sensibiliseren
- Gratis risicoanalyse-tool voor de autocar en autobus sector
- agressie:
Mooie overzichtsberichten, gidsen en wetenschappelijke literatuur over deze risico’s zijn:
- in het Frans :
- ‘Institut national de la recherche scientifique’ (INRS) : Transport routier de voyageurs : Prévenir les risques professionnels,
- ‘L’Assurance maladie’: Transport routier de voyageurs,
- ‘Officiel Prévention’: La prévention des risques professionnels des conducteurs de transport en commun;
- in het Engels:
- Internationale Arbeidsorganisatie (IAO): Bus drivers: Occupational stress and stress prevention,
- ‘National Academies’: Bus Operator Workforce Management: Practitioner's Guide,
- SSPH+: Healthy Bus Drivers, Sustainable Public Transport: A Three-Time Repeated Cross-Sectional Study in Switzerland,
- ‘Loughborough University’: Bus driver fatigue,
- ‘Transportøkonomisk institutt’: Health, safety and bus drivers,
- ‘Science direct’:
Volgende artikels verdienen ook een vermelding:
- over ergonomie:
- ergonomiesite: Bestuurdersstoel bus,
- Mensura: Thesisonderzoek: de impact van ergonomische opleidingen bij buschauffeurs,
- Britse overheid (in het Engels): Bus driver’s cab design: The inclusive and ergonomic bus cab of the future;
- over sanitaire voorzieningen:
- BTB-ABVV :
- Plaspauzes zijn een recht, ook voor chauffeurs!,
- Artikel in De Werker (2019): Ik moet plassen,
- ACLVB:
- ACV:
- Een net toilet voor elke chauffeur!,
- artikel in NT magazine van november 2024 (pag. 4-5): De roep van de natuur en de roep van de buschauffeurs,
- VRT: Chauffeurs De Lijn klagen over gebrek aan (propere) toiletten: wat zijn de regels en hoe ongezond is het om toiletbezoek uit te stellen?,
- Qu4tre (in het Frans): Pause-pipi: les chauffeurs de bus y ont droit,
- ‘Syndicat du personnel des transports’ (SEV (in het Frans) Les WC, ce n’est pas du luxe !,
- ‘International Transport Workers' Federation’ (ITF) (in het Engels): sanitation charter,
- Europees Vakverbond (ETUC) (in het Engels): time for a break,
- ‘National Union of Rail, Maritime and Transport Workers’ (in het Engels): toilets;
- BTB-ABVV :
- over dodehoekrisico’s:
- Richtlijn 2007/38/EG van het Europees Parlement en de Raad van 11 juli 2007 betreffende de uitrusting met spiegels van in de Gemeenschap ingeschreven vrachtwagens,
- VIAS : dodehoekongevallen,
- ACLVB: Veilig en goed voorbereid de weg op,
- MIVB-verhalen:
- ‘Agence wallonne pour la Sécurité routière’ (AWSR) (in het Frans): Angles morts ,
- ‘Fondation MAIF pour la recherche’ (in het Frans): Détection des usagers vulnérables avec les ADAS dans les bus;
- over agressie :
- BTB-ABVV :
- ACOD: De Lijn: nieuwe hoop voor sterker veiligheidsbeleid,
- (Nederlandse) Rijksoverheid: Aanpak agressie in het openbaar vervoer,
- Engagementsverklaring openbaar vervoer Oost-Vlaanderen juli 2025
- De Lijn:
- En toen werd het zwart,
- Het is 5 voor 12: De Lijn houdt één minuut stilte op dinsdag 1 juli om 11.55 uur tegen agressie,
- ‘Van onze medewerkers blijf je af.’ – Vlaams minister Lydia Peeters, De Lijn, de FBAA en de vakbonden bij De Lijn voeren samen actie tegen agressie,
- Maatregelen tegen agressie op het openbaar vervoer: Rekrutering extra controleurs loopt – extra veiligheidsstuurposten vanaf september geïnstalleerd,
- Over vermoeidheid:
- VIAS:
- TVM: Gezond en uitgerust op weg,
- Europees project fitdrive,
- European Transport Safety Council (ETSC) (in het Engels):
- Andere risico’s:
- Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk (EU-OSHA): Factsheet 98 - Risicobeheer voor chauffeurs in het wegtransport: goede praktijken,
- Londens stadsbestuur: discussie in 2022 over Bus Driver Working Conditions (in het Engels),
- Informatie en acties van vakverenigingen (in het Frans):
- l’‘Union des fédérations du transport’ (AFTA) : Agir dans le Transport routier de voyageurs,
- syndicat du personnel des transports (SEV ): webdossier: Santé au travail des conducteurs de bus,
- Standing up for bus workers.
Aanrijdrisico’s zijn er ook op de stelplaats. Volgend ongeval, vermeld op meerdere websites, illustreert dit:
- Openbaar Ministerie: Persbericht - Leuven - Buschauffeur in levensgevaar na ongeval op stelplaats;
- VRT: Buschauffeur (54) in levensgevaar na aanrijding door collega op stelplaats in Leuven;
- L’Avenir (in het Frans): Le chauffeur de bus blessé dans un accident au dépôt de Louvain est décédé.
Om het beroep aantrekkelijk te maken bestaat er:
- een dag van de buschauffeur. Meer informatie op de website van de Federatie van de Belgische Autobus- en Autocarondernemers (FBAA): ‘Dag van de buschauffeur en de mecanicien’.
- op de website van bechauffeur.be 4 filmpjes ter promotie van het chauffeursberoep: leerlingenvervoer, lijnvervoer, daguitstappen en internationale uitstappen
Dit beroep is ook sterk gereglementeerd. De buschauffeur is onderworpen aan een bepaald medisch toezicht, rij- en rusttijden, moet een bepaald type rijbewijs hebben en moet ook opleidingen in het kader van de vakbekwaamheid volgen. Hieronder enkele van deze aspecten op de website van de FOD Mobiliteit:
Door de decarbonificatie worden ook meer en meer elektrische bussen ingezet in plaats van bussen met verbrandingsmotor. Het brandrisico hiervan komt regelmatig onder de aandacht op de website van het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV):
- Brandveiligheid van elektrische bussen (PDF, 1,61 MB)
- Factsheet Brandveiligheid van elektrische bussen (PDF, 125 KB)
- Handelingsperspectief voor incidentmanagement bij zero-emissiebusvervoer
Tenslotte kwamen zelfrijdende busjes recent ook al enkele keren onder de aandacht. Lees hier meer over op volgende websites:
- VRT:
- BRUZZ: Voorlopig geen zelfrijdende busjes bij de MIVB: 'Onvoldoende garanties voor veiligheid';
- Keolis: Wereldleider op vlak van autonoom vervoer;
- TNO : Autonome shuttles met context-afhankelijk gedrag;
- IAA MOBILITY 2025 beurs in Munchen: zoekterm "autonomous public transport"